Czym jest psychoterapia?
Psychoterapia jest metodą leczenia zaburzeń i chorób psychicznych oraz różnego rodzaju trudności natury psychologicznej. Oddziaływanie psychoterapeutyczne polega przede wszystkim na stosowaniu metod psychologicznych (takich jak systematyczny kontakt z psychoterapeutą), których skuteczność niejednokrotnie została już udowodniona.
Psychoterapia jest także sposobem na wprowadzenie zmian w strukturze psychicznej. Dzięki niej możemy pozbyć się krzywdzących przekonań, mitów, nieefektywnych sposobów reagowania czy interpretowania rzeczywistości. Warto więc pamiętać, że psychoterapia oprócz oczywistego wpływu leczniczego w kontekście zaburzeń psychicznych, służy również m.in. zwiększeniu potencjału osobowościowego, który drzemie w każdym z nas.
Psychoterapia to metoda leczenia zaburzeń i chorób psychicznych oraz trudności natury psychologicznej. Terapia pomaga również w pozbyciu się krzywdzących przekonań, mitów, sposobów interpretowania rzeczywistości.
Należy podkreślić, że oddziaływania psychoterapeutyczne są przeznaczone nie tylko dla osób cierpiących na choroby psychiczne czy np. zaburzenia osobowości. Z psychoterapii z powodzeniem coraz chętniej i częściej korzystają również osoby niedoświadczające epizodów depresji, psychozy czy ataków paniki. Jesteś ciekaw, kiedy – oprócz oczywistych objawów zaburzeń psychicznych – warto udać się do psychoterapeuty?
Kiedy stosuje się psychoterapię?
Psychoterapia, jako metoda leczenia zaburzeń psychicznych, coraz częściej znajduje zastosowanie również w życiu osób, które nie posiadają diagnozy związanej z żadną chorobą psychiczną.
Do psychoterapeuty z roku na rok zgłasza się coraz więcej osób, które chcą poprawić komfort swojego życia i czerpać z niego większą satysfakcję. Na psychoterapii pracują nad niską samooceną, zaniżonym poczuciem własnej wartości, brakiem umiejętności wyznaczania granic innym ludziom czy krzywdzącymi przekonaniami na temat siebie lub świata.
Psychoterapia pomaga, gdy:
- masz zaniżoną samoocenę i/lub niskie poczucie własnej wartości,
- nie potrafisz stawiać granic innym ludziom – czujesz, że Cię wykorzystują,
- trudno Ci nawiązywać relacje z innymi, nie wchodzisz w bliskie związki,
- czujesz się niepotrzebny i straciłeś sens w życiu,
- nie radzisz sobie z przykrymi emocjami i/lub wybuchasz gniewem z byle powodu,
- trudno jest Ci wyjść ze strefy komfortu, pomimo że pragniesz zmian w swoim życiu,
- nieśmiałość utrudnia Ci codzienne funkcjonowanie,
- brak Ci motywacji, chęci lub siły do realizowania się w życiu,
- ciężko Ci pogodzić się ze stratą, której doświadczyłeś.
Wymienione wyżej trudności to oczywiście niejedyne powody, dla których warto udać się na psychoterapię. Stanowią jednak doskonały przykład tego, jak uniwersalnym sposobem oddziaływania jest właśnie psychoterapia.
Jak już wspomniano, stanowi ona także metodę leczenia zaburzeń i chorób psychicznych, do których m.in. należą:
- zaburzenia depresyjne i dystymia,
- choroba afektywna dwubiegunowa,
- zaburzenia odżywiania, np. anoreksja, bulimia,
- zaburzenia osobowości np. borderline, narcystyczne,
- schizofrenia,
- zaburzenia lękowe,
- fobia społeczna,
- specyficzne fobie np. lęk przed wysokością, lęk przed pająkami.
Co ciekawe, niektóre z rodzajów psychoterapii są w określonych zaburzeniach psychicznych polecane częściej, niż inne. Przy wyborze nurtu oraz metody psychoterapii bardzo wiele zależy także od osobistych przekonań, a także od wyznawanych przez pacjenta wartości. Niezwykle istotne jest, by zdecydował się na taką metodę psychoterapii, która wydaje się mu po prostu najbliższa i zgodna z jego podejściem do życia.
Z pewnością zastanawiasz się teraz, czym różnią się nurty psychoterapeutyczne i dlaczego właściwie tak ważne jest ich poznanie przed podjęciem decyzji dotyczącej konkretnej metody psychoterapeutycznej.
Przeczytaj: Depresja młodzieńcza – jak radzić sobie z depresją u nastolatków?
Czym różnią się metody psychoterapii?
Metody psychoterapii różnią się między sobą pod wieloma względami. Do najważniejszych różnic należą oczywiście założenia teoretyczne – każdy z nurtów psychoterapeutycznych w odrobinę inny sposób wyjaśnia powstawanie, przebieg i sposób leczenia zaburzeń psychicznych czy trudności natury psychologicznej.
Naturalnie wiąże się to także ze stosowaniem różnych technik i narzędzi terapeutycznych, z przywiązywaniem wagi do zgoła innych aspektów funkcjonowania człowieka. W zależności od nurtu psychoterapeutycznego inaczej są także ustalane cele terapii czy czas jej trwania.
Metody psychoterapii różnią się przebiegiem i sposobem leczenia, technikami i narzędziami terapeutycznymi oraz rolą terapeuty. Ustalane są również inne cele terapii oraz całkowity czas jej trwania.
Rola psychoterapeuty w całym procesie zdrowienia także zasadniczo różni się w poszczególnych metodach psychoterapeutycznych. W zależności od nurtu może być ona bardziej lub mniej aktywna. Nie inaczej jest także ze stosowanymi technikami pracy – niektóre psychoterapie przewidują wykonywanie tzw. prac domowych i zajęcia „w terenie”, inne natomiast nie. Sesje terapeutyczne mogą natomiast dotyczyć teraźniejszości, a więc „tu i teraz”, jak również przeszłości pacjenta.
Przeczytaj: Psychoterapia grupowa – dla kogo? Korzyści terapii grupowej
Czy psychoterapia jest skuteczna?
Liczne badania potwierdzają skuteczność psychoterapii. U około 75-80% pacjentów korzystających ze spotkań z psychoterapeutą zauważono znaczące polepszenie się jakości ich życia oraz zmniejszenie lub całkowite wyeliminowanie przykrych objawów zw. z doświadczanym zaburzeniem psychicznym.
Istnieje wiele przypadków, w których psychoterapia przynosi klientom większą poprawę funkcjonowania niż farmakoterapia. Przykładem są np. zaburzenia osobowości typu borderline. Bardzo często zdarza się również, że psychoterapia jest koniecznym elementem leczenia, zaraz obok przyjmowanych lekarstw.
Badania, które przeprowadzono na przestrzeni lat, by sprawdzić skuteczność psychoterapii, dotyczyły różnych metod pracy terapeutycznej. Już w 1998 roku niejaki Kandel udowodnił zachodzenie zmian w strukturach mózgowych właśnie pod wpływem czynników psychologicznych. Wątpliwości dotyczące skuteczności psychoterapii zostały więc na dobre rozwiane już wiele lat temu. Aktualne badania, które przeprowadza się w kontekście psychoterapii, dotyczą przede wszystkim czynników leczących, które występują w procesie terapeutycznym – bez względu na rodzaj i szkołę psychoterapii, o której mowa.
Jakie są rodzaje i szkoły psychoterapii?
Rodzajów oraz szkół psychoterapii jest wiele. Istnieje kilka głównych nurtów psychoterapeutycznych, w których obrębie powstają kolejne metody psychoterapii. Często ich twórcy wychodzą naprzeciw potrzebom klientów.
Niektóre metody psychoterapeutyczne są bowiem dedykowane konkretnym problemom, czy trudnościom natury psychologicznej. Przykładem jest terapia schematów, kierowana głównie do osób cierpiących na zaburzenia osobowości typu borderline. Z powodzeniem korzystają z niej jednak także osoby bez tego zaburzenia. Prześledźmy główne nurty psychoterapeutyczne i zastanówmy się, co jest w ich założeniach teoretycznych najważniejsze.
Nurt poznawczo-behawioralny
Nurt poznawczo-behawioralny skupia się przede wszystkim na zmianie myślenia i zachowania. Jego główne założenia wywodzą się z behawioryzmu i tłumaczą zaburzenia zachowania wyuczonymi niegdyś reakcjami na dane bodźce. Innymi słowy – reagujemy w taki, a nie inny sposób dlatego, że kiedyś zostaliśmy tego nauczeni, bądź sami się nauczyliśmy.
Terapeuta w nurcie poznawczo-behawioralnym stara się przede wszystkim edukować swojego pacjenta. Pomaga mu zdobyć umiejętności, które pozwolą zarówno rozwiązać aktualnie doświadczane problemy, jak i również poradzić sobie z trudnościami, które dopiero pojawią się w przyszłości.
Nurt poznawczo-behawioralny skupia się na zmianie myślenia i zachowania. Pomaga w zdobyciu umiejętności, które pozwalają na rozwiązanie problemów.
Niezmiernie ważna w terapii poznawczo-behawioralnej jest także rola procesów poznawczych, które zachodzą w pacjencie. Jest to m.in. sposób rozumienia i interpretowania siebie oraz otaczającej rzeczywistości.
Nurt poznawczo-behawioralny zakłada, że emocje, których doświadczamy, wynikają przede wszystkim ze sposobu myślenia o danej sytuacji. Zauważmy, jak często te same wydarzenia są interpretowane i przeżywane przez różnych ludzi w zupełnie odmienny sposób.
Terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym posiada jasno określony cel i jest ograniczona w czasie. Zalicza się do metod krótkoterminowych, które trwają od 10 do 16 sesji terapeutycznych. Oczywiście – czas jej trwania jest dopasowywany indywidualnie do klienta.
W obrębie nurtu poznawczo-behawioralnego możemy wyróżnić kilka odłamów (podejść terapeutycznych), które cieszą się szczególną popularnością. Są nimi:
- terapia schematów,
- terapia akceptacji i zaangażowania,
- terapia dialektyczno-behawioralna.
Nurt psychoanalityczny
Nurt psychoanalityczny zakłada, że trudności klienta wynikają z wewnętrznych konfliktów, których doświadcza, przeszłych wydarzeń w dzieciństwie, z wczesnej dorosłości, jak również ze struktury osobowości.
Nurt psychoanalityczny wykorzystuje przede wszystkim analizę myśli, emocji, skojarzeń i barier, jakie posiada pacjent. Psychoterapia analityczna stara się dotrzeć do przyczyn tego, dlaczego klient w taki właśnie sposób postrzega rzeczywistość wokół siebie. Dzięki wysiłkowi włożonemu w zrozumienie samego siebie osiąga on coraz lepsze efekty w kontekście codziennego funkcjonowania.
Nurt psychoanalityczny skupia się na analizie myśli, emocji, skojarzeń i barier. Stara się dotrzeć do przyczyn problemów.
Co ważne, terapie w nurcie psychoanalitycznym są niedyrektywne, co oznacza, że na sesjach nie pojawiają się rady, wskazówki, prace domowe czy innego rodzaju wytyczne, które mają pokazywać pacjentowi „jak żyć”. Ma on pełną swobodę w mówienia tego, co przyjdzie mu na myśl, a osoba terapeuty pozostaje zupełnie neutralna.
Terapie w nurcie psychoanalitycznym mogą trwać nawet kilka lat, są dość intensywne – sesje terapeutyczne odbywają się kilka razy w tygodniu, choć nie jest to element obowiązkowy. Dzięki indywidualnemu podejściu do pacjenta może on uczęszczać na terapie raz w tygodniu. Pamiętajmy, że wiele zależy również od trudności, z jakimi przychodzi na terapię.
Nurt psychodynamiczny
Nurt psychodynamiczny wywodzi się po części z nurtu analitycznego. Jego głównym założeniem jest przekonanie, że zachowanie człowieka wynika z jego ukrytych potrzeb, nieuświadomionych, wewnętrznych mechanizmów oraz z dynamicznych sił, które na niego wpływają.
Bardzo ważna w terapii psychodynamicznej jest relacja pacjenta z terapeutą. Nurt ten zakłada bowiem, że klient przenosi na osobę terapeuty swoje zachowania i myśli, które posiada względem otoczenia i ważnych dla siebie osób.
Dzięki przeniesieniu możliwa jest praca nad tym, czego doświadcza pacjent. W relacji terapeutycznej może on odkryć swoje nieświadome przekonania i wzorce postępowania, z których do tej pory nie zdawał sobie sprawy. Jak wynika z licznych badań, wspomniany wgląd w samego siebie, który zyskuje klient podczas terapii, jest niezwykle istotny w całym procesie leczenia.
Nurt psychodynamiczny zakłada przeniesienie zachowań i myśli pacjenta na osobę terapeuty.
Czas trwania terapii w nurcie psychodynamicznym w dużej mierze zależy od pacjenta, możliwa jest zarówno terapia krótkoterminowa, jak i również trwająca nawet do kilku lat.
Nurt humanistyczno-egzystencjalny
Nurt humanistyczno-egzystencjalny w psychoterapii skupia się przede wszystkim na „tu i teraz”. Oddaje mu w pełni podmiotowość, odpowiedzialność za podejmowane w życiu decyzje oraz możliwość swobodnego wyrażania siebie.
Terapeuta stawia się na równi ze swoim pacjentem, ofiarowując mu także pełną akceptację i zrozumienie dla jego problemów. Założenia nurtu humanistyczno-egzystencjalnego mówią o tym, że dzięki zabiegom tego rodzaju pacjent może rozwijać się i wzrastać z udziałem psychoterapeuty. Niezwykle cenna okazuje się bezpieczna przestrzeń, którą zyskuje na sesjach terapeutycznych.
Rola terapeuty stanowi bardzo ważny czynnik leczący w nurcie humanistyczno-egzystencjalnym. Terapeuta jest bowiem autentyczny i empatyczny względem swojego pacjenta. Stanowi swego rodzaju „towarzysza podróży”, w której można poznawać siebie, swoją tożsamość i osobowości. Wiąże się to naturalnie także z docieraniem do potrzeb, preferencji i celów życiowych.
Nurt humanistyczno-egzystencjalny skupia się na „tu i teraz”. Pacjent może rozwijać się z pomocą psychoterapeuty.
Niezwykle ważne w nurcie humanistyczno-egzystencjalnego jest także założenie, że każdy człowiek jest niepowtarzalną jednostką. Dlatego też rolą psychoterapeuty jest przede wszystkim podążanie za swoim pacjentem i indywidualne podejście zarówno do tematów omawianych na sesjach, jak i czasu trwania całej terapii.
W nurcie humanistyczno-egzystencjalnym możemy wyróżnić następujące podejścia i metody pracy:
- terapia Gestalt,
- psychoterapia zorientowana na klienta,
- terapia skoncentrowana na emocjach,
- terapia egzystencjalna.
Inne metody psychoterapii, które warto znać
Oprócz głównych nurtów psychoterapeutycznych, takich jak wyżej wspomniany nurt poznawczo-behawioralny, psychoanalityczny, psychodynamiczny czy humanistyczno-egzystencjalny, istnieją również inne metody i rodzaje psychoterapii, które zdecydowanie warto znać. Są nimi: terapia systemowa, psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniach, psychoterapia narracyjna.
Terapia systemowa – opiera się przede wszystkim na założeniu, że rodzinę (lub np. związek) traktuje się jako swego rodzaju system. Nic w ich obrębie nie odbywa się w próżni, a relacje interpersonalne rządzą się pewnymi prawami. Członkowie rodziny lub partnerzy są ze sobą ściśle związani i wpływają na siebie nawzajem.
Psychoterapia skoncentrowana na rozwiązaniach – polega przede wszystkim na znalezieniu rozwiązania danego problemu pacjenta, nie zaś na analizie jego przyczyn czy zdarzeń, które do wspomnianego problemu doprowadziły.
Psychoterapia narracyjna – w której pacjent uważany jest za głównego narratora w swoim życiu. Dzięki takiemu podejściu możliwa jest modyfikacja interpretacji, której dokonuje pacjent, jeśli jego postrzegania siebie i świata jest dysfunkcyjne i krzywdzące. Psychoterapia narracyjna skupia się także na tym, w jaki sposób pacjent nadaje sens swoim doświadczeniom.
Oczywiście to nie koniec, jeśli chodzi o rodzaje i szkoły psychoterapii – istnieje ich o wiele więcej. Jak łatwo zauważyć, czerpią one swoje założenia i teorie z wielu źródeł, niekiedy zupełnie od siebie odmiennych. W niektórych kwestiach natomiast z sukcesem się przenikają i uzupełniają.
Warto dodać, że w psychoterapii powstają także podejścia integracyjne. Wielu psychoterapeutów oraz pacjentów decyduje się bowiem na metody łączące w sobie kilka głównych nurtów psychoterapeutycznych.
Czy istnieje jedna najlepsza metoda psychoterapii?
Kiedy poznajemy tak wiele metod i rodzajów psychoterapii, naturalne jest poczucie zagubienia i dezorientacji. Naturalne jest także nasuwające się pytanie o to, czy istnieje jedna, najlepsza metoda psychoterapii.
Niestety, odpowiedź jest niesłychanie trudna. Badania dotyczące skuteczności psychoterapii dotyczą różnych jej metod i nurtów. Nie udowodniono, by jedna szkoła psychoterapii była lepsza pod jakimiś względami od drugiej.
Zaobserwowano jednak, że niektóre metody psychoterapeutyczne przynoszą zaskakująco dobre wyniki w odniesieniu do konkretnych zaburzeń psychicznych. Na przykład, terapia poznawczo-behawioralna jest szczególnie polecana dla osób borykających się z fobiami specyficznymi, terapia schematów dla pacjentów z borderline, a osoby poszukujące sensu i celu w życiu często chwalą sobie psychoterapie w nurcie humanistycznym. A jednak, jak w gąszczu różnych szkół terapeutycznych, odnaleźć idealną dla siebie metodę psychoterapii?
W jaki sposób wybrać najlepszą dla siebie metodę psychoterapii?
Jednym z najważniejszych czynników, które powinniśmy wziąć pod uwagę, wybierając dla siebie metodę psychoterapii, są nasze osobiste preferencje. Niezwykle ważne jest więc zapoznanie się przynajmniej z podstawowymi założenia każdego z nurtów i zastanowienie się, do którego z nich jest nam zwyczajnie najbliżej.
Podczas wyboru, warto wziąć pod uwagę również czas trwania terapii czy też jej główne przeznaczenie. Aby proces terapeutyczny dawał nam wymierne korzyści, powinniśmy zgadzać się z głównymi założeniami i technikami pracy, jakie stosuje dany psychoterapeuta.
Warto więc przemyśleć, jakiej roli w procesie terapeutycznym wymagamy od terapeuty, ile czasu chcemy poświecić na psychoterapię oraz oczywiście – które założenia wydają się dla nas bardziej przekonujące i właściwe.
