Dlaczego leczenie zaburzeń osobowości borderline bywa trudne?
Leczenie zaburzeń osobowości bywa niekiedy trudne, dlatego, że polegają one w głównej mierze na silnie utrwalonych, nieadaptacyjnych sposobach funkcjonowania i reagowania. Ich zmiana w wielu przypadkach nie należy ani do zadań łatwych, ani przyjemnych.
Niestety, ze względu na fakt, że osoby z borderline zachowują się w dość charakterystyczny sposób w kontaktach z bliskimi, nie omija to również relacji terapeutycznej, która także, z oczywistych przyczyn, jest dość bliskim dla pacjenta kontaktem interpersonalnym.
Podobnie, jak swoich najbliższych, osoba z borderline postrzega terapeutę w czarno-białych barwach. W jednym momencie idealizuje go („Jest najlepszy na świecie!”), po to, tylko by w kolejnej chwili całkowicie go zdewaluować („Jest najgorszy z możliwych”).
Niejednokrotnie zdarza się również, że osoba z borderline próbuje manipulować terapeutą, bądź wycofuje się z terapii, gdy relacja staje się zbyt bliska. Dla osoby z borderline może bowiem wydawać się zagrażająca. Często więc proces terapeutyczny osoby cierpiącej na zaburzenia osobowości typu borderline jest równie burzliwy, co jej dotychczasowe życie pełne rozstań, powrotów, ryzykownych zachowań i przepłakanych nocy.
Osoby z borderline podczas terapii mogą manipulować terapeutą, a także go idealizować lub dewaluować.
Jakie terapie są polecane w leczeniu zaburzeń osobowości borderline?
Ze względu na specyfikę zaburzeń osobowości typu borderline, niektóre z rodzajów psychoterapii okazują się skuteczniejsze od pozostałych, bowiem w szczególny sposób odpowiadają na potrzeby osób z borderline. Mowa tutaj o:
- terapii schematów,
- terapii dialektyczno-behawioralnej,
- terapii skoncentrowanej na przeniesieniu.
Zadaniem każdej z nich jest przede wszystkim zmniejszenie odczuwanego przez pacjenta cierpienia psychicznego i pustki, a także osiągnięcie przez niego spokoju wewnętrznego i stabilnego, dojrzałego obrazu własnej osoby.
Każdy z wymienionych rodzajów terapii stawia sobie za główny cel poprawę jakości życia osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline – osiąga to jednak różnymi technikami terapeutycznymi. Przyjrzyjmy się im z bliska.
Przeczytaj: Jak żyć z osobą z borderline? Wskazówki
Terapia schematów w leczeniu borderline
Terapia schematów zakłada, że każdy z nas w dzieciństwie rozwinął pewne wzorce wiedzy, czyli właśnie schematy, które są widoczne w naszych zachowaniach, myślach, a nawet w odczuwanych emocjach i uczuciach w życiu dorosłym.
Jeśli w okresie dzieciństwa pewne potrzeby (np. potrzeba bezpieczeństwa, autonomii, poczucia własnej wartości czy więzi z innymi) nie zostały przez dorosłych w odpowiedni sposób zaspokojone, dziecko wykształciło w sobie nieadaptacyjne schematy i wzorce postępowania w danych sytuacjach.
Niestety, o ile były one użyteczne w dzieciństwie, o tyle w życiu dorosłym okazują się poważną przeszkodą np. w budowaniu dojrzałych, satysfakcjonujących związków z innymi ludźmi, czy w prowadzeniu uporządkowanego i satysfakcjonującego życia.
Terapia schematów polega przede wszystkim na pracy z posiadanymi przez pacjenta, nieadaptacyjnymi wzorcami zachowań oraz reakcji. Fundament terapii stanowi jednak relacja, jaka tworzy się pomiędzy terapeutą i osobą z borderline. Niezbędnymi czynnikami leczącymi stają się zaufanie, poczucie akceptacji i poczucie bycia zrozumianym przez terapeutę.
Terapia schematów opiera się na zaufaniu pacjenta do terapeuty. Jej głównym celem jest zmiana zachowań i reakcji, które przejawia osoba z borderline.
W toku terapii pacjent uczy się m.in. bardziej adaptacyjnych zachowań i reakcji, jak również mniej krzywdzących interpretacji tego, co go spotyka. Przynosi to świetne efekty w kontekście codziennego funkcjonowania osoby z borderline, czego dowodzą liczne badania.
Sprawdź także: Borderline a psychopatia – jakie są podobieństwa?
Terapia dialektyczno-behawioralna w leczeniu zaburzenia osobowości typu borderline
Terapia dialektyczno-behawioralna jest odmianą terapii poznawczo-behawioralnej, którą w leczeniu borderline rekomenduje Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne. Podobnie, jak terapia schematów, terapia dialektyczno-behawioralna jest dedykowana głównie osobom z borderline, bo to dla nich pierwotnie została stworzona.
Terapia dialektyczno-behawioralna polega na jednoczesnej akceptacji pacjenta z borderline takim, jaki jest oraz na dążeniu do zmiany jego dysfunkcyjnych zachowań i reakcji, które obniżają jakość życia. Osiąga się to m.in. poprzez omawianie na bieżąco zachowań koniecznych do wyeliminowania, ćwiczenie nowych umiejętności i sposobów reagowania, systematyczny trening pożądanych zachowań i naukę bycia „tu i teraz”. Na terapii nie brakuje również pracy z wewnętrznym krytykiem.
Terapia dialektyczno-behawioralna skupia się na akceptacji pacjenta z borderline oraz dąży do zmiany zachowań poprzez systematyczne ćwiczenia i treningi. Duży nacisk kładzie również na emocje i sposoby radzenia sobie z napięciem i stresem.
Terapia dialektyczno-behawioralna pozwala pacjentom na lepszą regulację emocji oraz na bardziej satysfakcjonujące funkcjonowanie w społeczeństwie. Z sesji na sesję osoba z borderline staje się bardziej świadoma swoich zachowań, myśli oraz emocji – uczy się także lepszych sposobów radzenia sobie z doświadczanym napięciem i stresem.
Terapia skoncentrowana na przeniesieniu w leczeniu borderline
Terapia skoncentrowana na przeniesieniu jest odmianą terapii psychodynamicznej. Jej głównym celem jest doprowadzenie do zmian charakterologicznych w osobie z zaburzeniem osobowości typu borderline. Osiąga się to poprzez pracę nad uświadomieniem pacjentowi wewnętrznych mechanizmów, które kierują jego zachowaniami i reakcjami.
Dużą rolę w całym procesie terapeutycznym odgrywa również mechanizm przeniesienia. Polega on na tym, że pacjent z borderline niejako przerzuca na osobę terapeuty swoje emocje odczuwane względem innych osób. Wiąże się to również z reakcjami i zachowaniami osoby z borderline, których doświadcza terapeuta.
Terapia skoncentrowana na przeniesieniu dąży do zmian charakterologicznych oraz do uświadomienia pacjentowi z boderline mechanizmów, które kierują jego zachowaniem oraz reakcjami.
Dzięki temu mechanizmowi możliwe jest przeanalizowanie przez pacjenta swoich zachowań, reakcji i odczuwanych emocji – zadaniem terapeuty jest bowiem „zatrzymanie ich” na tyle, by osoba z borderline mogła się im przyjrzeć oraz je zrozumieć.
Przeczytaj także: Mania w borderline – czy może występować?
Którą terapię wybrać w leczeniu borderline?
Terapia skoncentrowana na przeniesieniu, terapia schematów i terapia dialektyczno-behawioralna to najchętniej rekomendowane rodzaje terapii w przypadku leczenia zaburzeń osobowości typu borderline – niemożliwe jest jednak określenie, która z nich jest najskuteczniejsza czy najlepsza.
Liczne badania potwierdzają efektywność każdej z wymienionych terapii. Czynnikiem przesądzającym o wyborze powinien więc być fakt, do której z wymienionych terapii pacjentowi jest „najbliżej”, a także które założenia i techniki pracy szczególnie go do siebie przekonują. Nie zapominajmy, że tylko pełna zgoda pacjenta na udział w terapii umożliwi mu dokonywanie postępów i poprawę jego stanu.
Zobacz: Jak rozpoznać borderline? 10 cech borderline
Czy można wyleczyć zaburzenie osobowości borderline?
Zaburzenie osobowości typu borderline nie jest chorobą, która będzie złośliwie nawracać lub, którą w pełni można wyleczyć – dlatego, że w ogóle nie jest chorobą. Przypomnijmy, że zaburzenie osobowości jest zespołem trwałych cech charakterologicznych i silnie utrwalonych oraz głęboko zakorzenionych sposobów reagowania i funkcjonowania na co dzień – co nie znaczy jednak, że nie podlegają one zmianie.
Główną formą leczenia zaburzeń osobowości, w tym zaburzenia osobowości typu borderline, jest psychoterapia. Choć niekiedy, np. w epizodach depresyjnych, stosowana jest także farmakoterapia, to nie jest ona głównym sposobem leczenia borderline – leki niwelują bowiem objawy, ale w żaden sposób nie likwidują przyczyn charakterystycznych zachowań i reakcji osoby z borderline.
Rokowania osób z zaburzeniem osobowości typu borderline, które systematycznie poddają się terapii i pracują nad sobą, są naprawdę dobre. Jak zauważono, intensywność typowych zachowań i reakcji osób z borderline maleje wraz z wiekiem. Wielu pacjentów z diagnozą zaburzeń osobowości typu borderline, uczestniczących w terapii, po latach nie spełnia już kryteriów koniecznych do postawienia takiej diagnozy.
Bibliografia
E. Cwalina, Przegląd terapii poznawczo-behawioralnych stosowanych w leczeniu zaburzeń osobowości typu borderline, Psychoterapia 2 (141), 2017 (dostęp online) http://www.psychoterapiaptp.pl/uploads/PT2007n2s41Cwalina.pdf
A. Pastuszak, Strategie regulacji emocji a inteligencja emocjonalna u pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline, Psychiatria Polska tom XLVI, numer 3, 2012 (dostęp online) https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/169395/pastuszak_strategie_regulacji_emocji_a_inteligencja_emocjonalna_2012.pdf?sequence=1&isAllowed=y
A. Klatkiewicz, Relacja terapeutyczna w terapii pacjentów z zaburzeniem osobowości typu borderline, Psychoterapia 2 (173), 2015 (dostęp online) http://www.psychoterapiaptp.pl/uploads/PT_2_2015/23Klatkiewicz_Psychoterapia_2_2015.pdf
