Psychoterapia grupowa – dla kogo?
Psychoterapia grupowa jest z powodzeniem wykorzystywana do leczenia większości zaburzeń psychicznych oraz trudności emocjonalnych. Możemy spotkać grupy terapeutyczne skupiające wokół siebie:
- osoby uzależnione,
- osoby z zaburzeniami lękowymi,
- osoby z zaburzeniami depresyjnymi,
- osoby z zaburzeniami osobowości,
- osoby z zaburzeniami odżywiania,
- osoby w żałobie lub osoby śmiertelnie chore,
- osoby posiadające trudności w sferze funkcjonowania społecznego,
- DDA/DDD, czyli osoby pochodzące z rodzin z problemem alkoholowym lub z rodzin w inny sposób dysfunkcyjnych.
Psychoterapia grupowa tak naprawdę jest niezwykle uniwersalną formą leczenia rozmaitych trudności natury psychicznej. Wskazaniem do jej zastosowania są także problemy w budowaniu bliskich, satysfakcjonujących relacji. Trudności mogą dotyczyć:
- asertywności w kontaktach z innymi,
- rozpoznawania i właściwego reagowania na stany emocjonalne innych osób,
- radzenia sobie ze złością i frustracją,
- radzenia sobie z odrzuceniem,
- radzenia sobie z krytyką,
- wyrażania pozytywnych i negatywnych emocji w konstruktywny sposób.
Wszystkich powyższych umiejętności można nauczyć się, a następnie doskonalić je właśnie na psychoterapii grupowej. Zastanawiasz się jednak, jak działa ten rodzaj psychoterapii?
Psychoterapia grupowa – dlaczego działa?
Irving Yalom wyróżnił jedenaście głównych czynników leczących (czynników terapeutycznych), które występują podczas psychoterapii grupowej.
1. Zaszczepienie nadziei
Zaszczepienie i podtrzymywanie nadziei jest niezwykle istotne w każdym procesie terapeutycznym – także grupowym. Pozytywne oczekiwania i wiara pacjentów w efektywność podjętego przez nich leczenia zawsze idzie w parze z pozytywnymi rezultatami terapii.
2. Uniwersalność
Wiele osób boryka się z przeświadczeniem, że tylko oni posiadają pewne przeraźliwe, wstydliwe czy upodlające doświadczenia, myśli lub fantazje. Na terapii grupowej okazuje się jednak, że to ich specyficzne „poczucie wyjątkowości” w dużej mierze jest zbudowane na wyrost.
Oczywiście, każdy z uczestników terapii jest jednostką indywidualną i niepowtarzalną – powtarzalne bywają jednak objawy, z którymi borykają się członkowie grupy. Często dopiero na terapii po raz pierwszy się o tym dowiadują i odczuwają ogromną ulgę wyrażaną np. słowami: „Jak dobrze, że nie tylko ja tak mam!” albo „Wszyscy płyniemy w tej samej łodzi”.
3. Udzielanie informacji
W psychoterapii grupowej niezwykle istotnym elementem jest psychoedukacja i udzielanie sobie informacji – również informacji zwrotnych. Zajmuje się tym zarówno terapeuta (przekazywanie wiedzy formalnej), jak i inni członkowie grupy (udzielanie porad, sugestii czy dzielenie się swoim doświadczeniem).
4. Altruizm
Uczęszczanie na terapię grupową daje każdemu jej uczestnikowi możliwość nie tylko przyjmowania dobra od innych, ale i dawania go na wiele różnych sposobów. To kolejny, niezwykle cenny czynnik leczący w psychoterapii grupowej. Ludzie chcą czuć się potrzebni i użyteczni, ponieważ czerpią satysfakcję z pomagania innym – grupa terapeutyczna daje im do tego przestrzeń.
5. Korektywna rekapitulacja pierwotnej grupy rodzinnej
Rodzina pierwotna (rodzina, z której pochodzimy) jest pierwszą i najważniejszą grupą społeczną dla każdego człowieka. Jeśli wyniesiemy z niej trudne, niesatysfakcjonujące doświadczenia i wzorce, to na psychoterapii grupowej prędzej czy później będziemy mogli je zaobserwować. Sposób wchodzenia w interakcje z terapeutami i innymi uczestnikami będzie podobny do tego, którego nauczyliśmy się w dzieciństwie.
Grupa terapeutyczna daje jednak możliwość bezpiecznego przepracowania tych wzorców – to świetna okazja do kwestionowania i analizowania swoich sztywnych postaw i przekonań. Trudno o lepsze okoliczności takiej pracy niż właśnie psychoterapia grupowa.
6. Rozwój umiejętności społecznych
Na terapii grupowej następuje rozwój umiejętności społecznych – członkowie uczą się, jak reagować na siebie nawzajem, o wiele rzadziej stosują wobec siebie i innych ocenę i osąd, są zdolni do przeżywania i wyrażania adekwatnej do sytuacji empatii.
Często dopiero podczas sesji grupowych następuje nauka wyrażania własnego zdania i przyjmowania krytyki od innych. Pacjenci po zakończeniu procesu terapeutycznego wykorzystują nowe umiejętności również poza grupą.
7. Naśladowanie
Poczucie osamotnienia i izolacja społeczne często sprawiają, że zamykamy się we własnym świecie niepowodzeń i rozpaczy. Psychoterapia grupowa daje nam jednak możliwość przyjrzenia się m.in. temu, w jaki sposób inni radzą sobie ze swoimi problemami, jak rozwiązują konflikty i jak reagują w trudnych sytuacjach. Możemy uczyć się od nich przy pomocy prostego naśladowania tych działań w warunkach bezpiecznych – na grupie.
8. Uczenie się interpersonalne
Czynnikiem leczącym w psychoterapii grupowej jest również uczenie się od innych członków grupy. Dzięki bezpiecznej przestrzeni na grupie terapeutycznej każdy jej uczestnik może korzystać z otrzymywanych informacji zwrotnych i uczyć się, jakie zachowania spotykają się z aprobatą innych, a jakie należałoby przeanalizować i zmienić. Jest to szczególna cecha terapii grupowej, której nie zaobserwujemy np. podczas terapii indywidualnej.
9. Spójność grupy
Niezwykle istotna jest akceptacja i wsparcie otrzymywane od innych uczestników terapii. To właśnie spójność grupy umożliwia m.in. doświadczanie korektywnego doświadczenia emocjonalnego, wgląd w siebie i swoje reakcje, a także wgląd w relacje intrapersonalne i interpersonalne.
10. Katharsis
Doświadczane podczas psychoterapii grupowej katharsis (oczyszczenie) to ważny czynnik leczący. Odtworzenie i ponowne przeżycie traumatycznych doświadczeń w przyjaznym i bezpiecznym środowisku, jakim jest grupa terapeutyczna, daje jednostce możliwość odreagowania i uświadomienia sobie tłumionych emocji oraz potrzeb. Następuje po tym długo wyczekiwana, terapeutyczna ulga.
11. Czynniki egzystencjalne
Podczas dyskusji na grupie terapeutycznej wielu jej członków ma po raz pierwszy w życiu możliwość zweryfikowania swoich przekonań dotyczących śmierci, cierpienia, wolności czy obranego celu życia. Grupa daje nie tylko możliwość wypowiedzenia ich głośno, ale również porównania ich z przekonaniami innych ludzi. Bywa to niezwykle budujące i angażujące. Często zmienia sposób patrzenia na rzeczywistość i własne życie.
Zapoznaj się: Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach – dla kogo i na czym polega?
Psychoterapia grupowa – jakie niesie korzyści?
Psychoterapia grupowa niesie za sobą ogrom korzyści – poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
- Poczucie przynależności i bycia z innymi
Psychoterapia grupowa pozwala swoim członkom na poczucie przynależności i bycia z innymi. Często dopiero podczas procesu terapeutycznego pozbywają się oni ciążącego poczucia osamotnienia i pozostawania samemu ze swoim problemem. Na grupie dowiadują się bowiem, że z objawami czy trudnościami, których doświadczają, borykają się również inni ludzie. Stanowi to często ogromną ulgę.
- Możliwość przyjmowania i udzielania pomocy
Grupa terapeutyczna jest miejscem, w którym możliwe jest zarówno przyjmowanie pomocy od innych, jak i udzielanie jej. Dzięki temu trudno o lepszą formę wsparcia dla osoby z trudnościami. Może ona zarówno otrzymać wiele cennych uwag oraz wskazówek, jak i również sama takie dawać i spełniać się w roli wsparcia dla drugiego człowieka. To nieocenione pod względem budowy zdrowego poczucia własnej wartości.
- Otrzymywanie informacji zwrotnych i poznawanie innych punktów widzenia
Psychoterapia grupowa przewyższa psychoterapię indywidualną pod tym względem. Na grupie możemy bowiem poznać różne punkty widzenia tej samej sytuacji. Grupa pozwala na zrozumienie tego, w jaki sposób jesteśmy odbierani przez innych ludzi, jak postrzegają oni naszą osobę i co zrobiliby np. na naszym miejscu.
- Nauka bycia w relacji z drugim człowiekiem
Trudno o lepszy sposób na naukę bycia w relacji z drugim człowiekiem niż psychoterapia grupowa. Dzięki uczęszczaniu na grupę kształtujemy wiele niezbędnych umiejętności społecznych – nawiązujemy relacje z różnymi ludźmi, uczymy się o nie dbać i cieszyć się nimi. Praktyka staje się dla nas w tym przypadku bezcennym źródłem wiedzy.
- Możliwość przepracowania niewłaściwych wzorców funkcjonowania
Grupa terapeutyczna daje także przestrzeń do przepracowania nieprawidłowych wzorców reagowania w sytuacjach społecznych. Często wynosimy je z okresu dzieciństwa i dorastania, a następnie stosujemy (z krzywdą dla siebie i innych) przez całe życie. Grupa terapeutyczna pomaga wypracować inne i bardziej efektywne sposoby reagowania i działania.
- Zrozumienie siebie i przyczyn swoich zachowań
Na terapii grupowej możliwe jest zarówno lepsze zrozumienie samego siebie, jak i przyczyn swojego zachowania w określonych sytuacjach. Na grupie możemy przyjrzeć się powodom, dla których postępujemy w taki, a nie inny sposób, np. budując relacje z drugim człowiekiem.
Psychoterapia grupowa często jest okresem odkrywania na nowo własnej osoby, swoich przekonań czy wyuczonych i zautomatyzowanych reakcji. Trudno o lepsze warunki dla tego rodzaju eksperymentów niż właśnie grupa terapeutyczna.
Przeczytaj: FAS – Alkoholowy Zespół Płodowy. Objawy, rozpoznanie, leczenie
Bibliografia
J. Szeliga-Lewińska, Ogólny model terapii grupowej, Psychiatria, tom 7, nr 3, 2010 (dostęp online) https://docplayer.pl/19605464-Ogolny-model-terapii-grupowej.html
T. Wyrzykowski, A. Kokoszka, Analiza grupowa — założenia teoretyczne i przegląd badań jej skuteczności, Psychiatria, tom 2, nr 4, 2005 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/viewFile/29207/23972
https://psychomedic.pl/psychoterapia-grupowa-jak-dziala/
https://pieknoumyslu.com/terapia-grupowa-na-czym-polega-cechy-i-cele/
