Bulimia – objawy, rodzaje, leczenie. Jak pomóc choremu?

Bulimia – co to właściwie jest?

Bulimia, obok anoreksji, to jedno z najczęściej spotykanych zaburzeń odżywiania, nazywane również żarłocznością psychiczną. Charakterystycznym objawem bulimii są napady niekontrolowanego objadania się, w których trakcie chory potrafi przyjąć ogromną ilość jedzenia. 

Po ataku objadania się chory na bulimię wszelkimi sposobami próbuje pozbyć się treści zalegających mu w żołądku: prowokuje wymioty, stosuje środki przeczyszczające, a w skrajnych przypadkach – nawet lewatywę. Niektórzy chorzy, aby zrekompensować sobie ataki niekontrolowanego objadania się, zaczynają bardzo intensywnie ćwiczyć lub się głodzić. 

Rodzaje bulimii 

Istnieją dwa główne rodzaje bulimii – wyróżniamy je ze względu na sposób, w jaki osoba chora próbuje poradzić sobie ze skutkami nadmiernego objadania się. Są to: bulimia o charakterze przeczyszczającym oraz o charakterze nieprzeczyszczającym.

Bulimia o charakterze przeczyszczającym – to bulimia, która objawia się działaniami mającymi na celu przeczyszczenie organizmu po atakach objadania się. Do takich zachowań należy: prowokowanie wymiotów, stosowanie środków moczopędnych i przeczyszczających, lewatywa. 

Bulimia o charakterze nieprzeczyszczającym – to bulimia, w której po epizodzie obżarstwa stosowane są bardzo rygorystyczne diety, głodówki lub intensywne ćwiczenia fizyczne. 

Warto więc podkreślić, że osoba, która nie prowokuje wymiotów, ale u której występują niekontrolowane ataki objadania się, także może cierpieć na bulimię. Choć kojarzymy tę chorobę przede wszystkim z agresywnymi epizodami przeczyszczania się, nie są one konieczne do diagnozy bulimii – chory może rekompensować okresy objadania się np. poprzez głodówki czy ćwiczenia fizyczne ponad swoje siły. 

Przeczytaj: Anoreksja bulimiczna – czym się objawia i jakie są jej skutki?

Bulimia – jakie ma objawy? 

Bulimia, inaczej żarłoczność psychiczna to zaburzenie odżywiania, które objawia się zarówno psychicznymi, jak i fizycznymi objawami. Bardzo ważne jest uświadomienie sobie, że choć przyczyny bulimii mają swoje źródło w emocjonalnym funkcjonowaniu chorego, epizody naprzemiennego objadania się i przeczyszczania lub głodowania mają bardzo destrukcyjny wpływ na cały organizm, co szybko daje się niestety odczuć. 

Psychiczne objawy bulimii 

Psychicznymi objawami bulimii są przede wszystkim: 

• drastyczny spadek samooceny i poczucia własnej wartości,
• nienawiść do siebie i swojego ciała,
• silne poczucie winy po epizodach objadania się,
• poczucie wstydu,
• obsesyjna koncentracja na kontrolowaniu masy ciała,
• nadmierne zaabsorbowanie tematem jedzenia, diet i odchudzania, 
• utrata kontroli nad spożywanymi kaloriami,
• napięcie i niepokój psychiczny,
• poczucie utraty kontroli nad swoim życiem. 

Niejednokrotnie bulimii towarzyszą również zaburzenia depresyjne i lękowe. Osoba chora na bulimię bardzo często miewa obniżony nastrój, spowodowany poczuciem winy i nie akceptacją swojego wyglądu (wagi). Towarzyszy jej również lęk przed przytyciem i wystąpieniem kolejnego ataku objadania się. 

Fizyczne objawy bulimii

Fizycznymi objawami bulimii są przede wszystkim konsekwencje epizodów przeczyszczania, które pojawiają się w bulimii o charakterze przeczyszczającym. Ponadto, cyklicznie pojawiające się epizody przyjmowania jednorazowo ogromnej ilości kalorii bardzo negatywnie odbijają się na zdrowiu fizycznym osoby chorej na bulimię. 

U osób borykających się z bulimią zaobserwować można: 

• zaburzenia miesiączkowania,
• częste bóle i zawroty głowy, omdlenia,
• uczucie zmęczenia i ospałości, 
• duszność,
• bardzo suchą skórę, 
• uszkodzenia szkliwa zębów, 
• arytmię i nadmierną kurczliwość serca, 
• uszkodzenie tylnej ściany gardła i przełyku,   
• obrzęk ślinianek przyusznych. 

Zapoznaj się: Bulimia u dzieci – jak pomóc, jak rozpoznać?

Bulimia – jakie ma przyczyny i skąd się bierze?

Określenie przyczyn bulimii nie jest proste, nie istnieje bowiem jeden, właściwy wszystkim czynnik wywołujący to zaburzenie odżywiania. Na jego genezę składają się zarówno uwarunkowania biologiczne, jak i psychospołeczne. Można więc stwierdzić, że dopiero splot kilku, bardzo różnorodnych czynników, może doprowadzić do bulimii. 

Psychospołeczne przyczyny bulimii

Bulimia jest chorobą o podłożu psychologicznym, co oznacza, że jej źródła są zazwyczaj umiejscowione w emocjonalnym i społecznym funkcjonowaniu danej jednostki oraz jej otoczenia. Epizody obżarstwa i przeczyszczania stanowią swego rodzaju objaw choroby, która swój początek ma w o wiele głębszych warstwach i strukturach psychicznych człowieka. 

Bulimia często pojawia się na gruncie niezadowolenia z własnego ciała i wyglądu. Do pierwszych epizodów objadania się często prowadzi bardzo rygorystyczna i nieracjonalna dieta, która ma na celu pozbycie się zbędnych (zdaniem pacjenta) kilogramów. Niestety, wysoki poziom lęku, obniżony nastrój, silna presja i stres życia codziennego sprawiają, że jedzenie wydaje się przynosić ulgę. 

Epizody obżarstwa wymykają się osobie chorej spod kontroli, traci ona panowanie nad sobą, co potęguje odczuwanie i tak już przykrych emocji w związku ze swoim ciałem i wyglądem. 

Pośrednią przyczyną bulimii jest brak akceptacji swojego ciała, doświadczanie odrzucenia ze strony rówieśników i/lub opiekunów. Często osoby borykające się z bulimią mają nieprawidłowo wykształconą osobowość i cierpią na jej zaburzenia, np. zaburzenie osobowości typu borderline. 

Biologiczne przyczyny bulimii

Niektórzy badacze doszukują się biologicznych przyczyn bulimii. Udowodniono bowiem, że ryzyko zapadnięcia na jakiekolwiek zaburzenie odżywiania zwiększa się, jeśli w rodzinie wystąpiły już tego rodzaju przypadki. Ryzyko zwiększają również epizody depresyjne zaobserwowane w bliskiej rodzinie. 

Osoby chore na bulimie mają zaburzony przekaz neuroprzekaźników (np. serotoniny, dopaminy czy norepinefryny), doświadczają podwyższonego poziomu stresu, ich układ nerwowy nie pracuje w prawidłowy sposób – trudno jednak określić, czy jest to rzeczywiście przyczyna, czy może skutek zaburzenia.

Jedno jest jednak pewne – przyczyny bulimii są do dziś niejasne i trudne do jednoznacznego określenia. Z pewnością, na powstawanie tego zaburzenia u jednostki wpływ mają zarówno czynniki biologiczne, jak i społeczne i psychologiczne. Nie zapominajmy, że jest to zaburzenie o podłożu psychologicznym. 

Przeczytaj: Bulimia a anoreksja – czym się różnią?

Bulimia – jak rozpoznać? 

Bulimia jest chorobą bardzo wstydliwą i chorym często bardzo długo udaje się utrzymać ją w tajemnicy. Poczucie winy i wstyd po epizodach obżarstwa skłaniają chorych na bulimię do ukrywania swojego problemu, często bardzo długo nie zgłaszają się oni po pomoc. 

Bulimię bardzo trudno rozpoznać również dlatego, że waga osób chorych na bulimię często mieści się w normie. Bulimicy mogą być oczywiście wyjątkowo szczupli, lub mogą posiadać lekką nadwagę, nie stanowi to jednak żadnej reguły.

Osoby chore na bulimię często doświadczają wahań wagi, na przemian chudnąc i tyjąc, co spowodowane jest cyklicznie i naprzemiennie występującymi epizodami objadania się i przeczyszczania lub wdrażania głodówek i intensywnych ćwiczeń fizycznych. 

Kryteria diagnozowania bulimii wg DSM-5

Do diagnozowania bulimii służą m.in. kryteria zawarte w DSM-5. Brzmią one następująco: 

• cyklicznie powtarzające się epizody objadania się, które charakteryzuje:
  - przyjęcie w krótkim czasie takiej ilości kalorii, która w normalnych warunkach byłaby dla większości osób niemożliwa,
• poczucie utraty kontroli nad spożywanym podczas epizodu objadania się, 
• stosowanie nieprawidłowych sposobów zapobiegania przybraniu na wadze po epizodach objadania się (prowokowanie wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających, głodówki, intensywne ćwiczenia fizyczne),
• występowanie epizodów objadania się oraz zachowań kompensacyjnych co najmniej raz w tygodniu przez okres trzech miesięcy,
  samoocena osoby chorej jest silnie uzależniona od masy i kształtu ciała, 
• zaburzenie nie występuje jedynie podczas epizodu jadłowstrętu psychicznego. 

Sygnały ostrzegawcze przy bulimii

Choć bulimia niejednokrotnie jest przez chorych bardzo starannie ukrywana i maskowana, istnieją sygnały ostrzegawcze, które – zauważone w porę – przyczyniają się do szybszego rozpoznania problemu przez otoczenie osoby chorej oraz do rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. 

Poniżej przedstawiamy listę sygnałów ostrzegawczych, związanych z bulimią: 

• napady niepohamowanego i niekontrolowanego objadania się aż do bólu brzucha,
• okresy głodzenia się lub stosowania bardzo restrykcyjnych diet, 
• niezwykle intensywna aktywność fizyczna,
• prowokowanie wymiotów niedługo po jedzeniu,
  stosowanie środków przeczyszczających lub moczopędnych,
• ukrywanie ilości zjadanego pokarmu,
• niska samoocena i niskie poczucie własnej wartości, 
• ogromna koncentracja na masie swojego ciała, 
• negatywny stosunek do siebie i swojego ciała, 
• silne kompleksy związane ze swoją wagą i wyglądem, 
• silne wahania nastrojów i impulsywność, 
• stopniowe izolowanie się od swojego otoczenia, 
• obniżony nastrój i duży poziom niepokoju oraz lęku.

Zauważenie jakichkolwiek niepokojących zachowań powinno być dla nas silnym impulsem do podjęcia odpowiednich działań – w zależności, czy zauważymy je u swojego dorastającego dziecka, koleżanki z pracy czy dalekiej krewnej. 

Pamiętajmy, że osoby chore na bulimię, z powodu silnego poczucia winy i wstydu, bardzo długo zwlekają z poproszeniem o pomoc specjalisty. Długoletnie trwanie w bulimii wyniszcza ich organizm i może doprowadzić do bardzo poważnych – i niestety, nieodwracalnych – skutków zdrowotnych. 

Bulimia – jak leczyć? 

Leczenie bulimii to bardzo skomplikowany proces, w którym udział bierze wielu specjalistów. Swoje siły powinni połączyć zarówno psychiatra, psychoterapeuta, jak również dietetyk lub psychodietetyk. 

Leczenie bulimii może opierać się na kilku filarach: 

• psychoterapii rodzinnej,
• psychoterapii poznawczo-behawioralnej, 
• farmakoterapii,
• szukania pomocy w ośrodkach zamkniętych.

Wdrażanie poszczególnych sposobów leczenia bulimii w ogromnym stopniu zależy od przebiegu, specyfiki i zaawansowania choroby. 

Psychoterapia poznawczo-behawioralna w leczeniu bulimii

Podstawowym leczeniem bulimii jest psychoterapia poznawczo-behawioralna, która pomaga w zmianie nieprawidłowych nawyków żywieniowych, sposobu myślenia o sobie i swoim ciele, a także zrównoważeniu w życiu pacjenta różnych sfer funkcjonowania. Bulimicy nadmiernie koncentrują się na kwestiach związanych z jedzeniem, zaniedbując wszystkie inne aspekty swojego życia. 

Psychoterapia poznawczo-behawioralna umożliwia chorym zmianę dotychczasowych, destrukcyjnych schematów działania i przekonań, z powodu których uzależniają swoje poczucie własnej wartości od wskazań wagi. 

Psychoterapia rodzinna w leczeniu bulimii

Psychoterapia rodzinna pomaga natomiast dotrzeć do źródła bulimii, bowiem bardzo często jej przyczyny leżą w sposobie funkcjonowania danej rodziny i jej członków. 

Nie oznacza to oczywiście, że rodzice czy rodzeństwo osoby chorej ponoszą winę za to, że zachorowała na bulimię. Zdarza się jednak, że przyjrzenie się systemowi rodzinnemu, w którym dorastała bulimiczka lub bulimik, pozwala określić wiele kwestii wymagających przepracowania lub modyfikacji. 

Farmakoterapia w leczeniu bulimii 

Choć nie istnieją leki na bulimię, często w procesie leczenia tej choroby wykorzystywane są leki antydepresyjne lub przeciwlękowe, ponieważ chorzy na bulimię doświadczają epizodów depresyjnych lub ataków paniki.

Farmakoterapia pomaga im uporać się z obniżonym nastrojem, niepokojem i innymi objawami charakterystycznymi dla zaburzeń depresyjnych i lękowych. Dzięki farmakoterapii osoba chora na bulimie może w pełni skupić się na procesie terapeutycznym i wprowadzaniu zmian w swoich nawykach żywieniowych. 

Zamknięte ośrodki leczenia bulimii

Istnieją również zamknięte ośrodki leczenia bulimii. Niestety, bywa, że bulimiczki i bulimicy trafiający w ręce specjalistów są już na tak zaawansowanym poziomie choroby, że dla ich zdrowia oraz życia konieczne jest umieszczenie ich w zamkniętym ośrodku leczenia. 

Bulimia charakteryzuje, podobnie jak anoreksję, mechanizm iluzji i zaprzeczania, który polega na niedopuszczaniu do swojej świadomości faktu choroby. Bulimicy, pomimo wycieńczenia i wyniszczenia organizmu, nadal prowokują wymioty, głodzą się, próbują przeczyszczać i intensywnie spalać kalorie. W takich sytuacjach wskazana jest całodobowa opieka nad osobą chorą. Są to przypadki skrajne i bardzo drastyczne, nie mniej jednak również się zdarzają. 

Bulimia – jak pomóc choremu?

Jeśli domyślasz się, że bliska Ci osoba może chorować na bulimię, z pewnością zastanawiasz się, jak możesz jej pomóc. Charakterystyczne dla tego schorzenia jest niestety zaprzeczanie chorobie, ukrywanie zarówno epizodów obżarstwa, jak i przeczyszczania. Możesz jednak pomóc osobie chorej na bulimię. Pamiętaj, by: 

• nie krytykować wyglądu ani postępowania osoby chorej,
• nie wzbudzać w niej poczucia winy,
• nie zmuszać jej do jedzenia,
• zapewniać ją o swojej akceptacji dla niej i chęci pomocy, 
• podkreślać, że zależy Ci na jej szczęściu i zdrowiu,
• informować ją o możliwych formach leczenia i pomocy. 

Możesz również zaoferować osobie chorej, że potowarzyszysz jej w drodze do lekarza, jeśli boi się sama sięgnąć po pomoc. Bardzo ważne jest, by wiedziała, że może liczyć na Twoje wsparcie i akceptację. 

Niestety, bulimia w wielu przypadkach prowadzi do izolacji społecznej, dlatego nie pozwól, by osoba z bulimią pogrążała się w samotności i autodestrukcyjnych zachowaniach.