Na czym polega terapia psychodynamiczna?
Terapia psychodynamiczna to systematyczne oddziaływania psychologiczne polegające przede wszystkim na rozmowie między pacjentem a terapeutą. Rozmowę tę wyróżnia kilka charakterystycznych czynników, którymi są:
- stosowane podczas rozmowy technik terapeutycznych,
- postawa oraz rola terapeuty w całym procesie terapeutycznym,
- relacja i więź wykształcona między pacjentem i terapeutą,
- poruszane na sesjach tematy oraz kwestie.
Terapia psychodynamiczna zakłada, że przyczyną objawów, których doświadcza pacjent, są nieuświadomione popędy i potrzeby stłumione przez tzw. cenzora. Niestety, ponieważ nie mogą być manifestowane w zdrowy sposób, to szukają dla siebie innej drogi ujścia – znajdują ją w postaci objawów neurotycznych i psychopatologicznych.
Psychoterapia psychodynamiczna poprzez rozmowę wydobywa na światło dzienne tłumione, nieuświadamiane przez pacjenta potrzeby i popędy oraz pomaga mu zorganizować efektywne sposoby ich wyrażania i realizowania.
Terapia psychodynamiczna zakłada, że przyczyną objawów natury psychologicznej są nieuświadomione popędy i potrzeby stłumione przez tzw. cenzora.
Na terapii pracuje się nad tym, by wspomnianego cenzora osłabić, aby nie tłumił już potrzeb i nie spychał ich w nieświadomość. Oczywiście, mowa tutaj o popędach, które same w sobie nie są patologiczne i mogą być z powodzeniem realizowane przez pacjenta w sposób niewyrządzający nikomu krzywdy.
Jak dawniej wyglądała terapia psychodynamiczna i skąd się wywodzi?
Terapia psychodynamiczna wywodzi się z bardzo rozsławionego wśród ogólnej populacji nurtu psychoterapeutycznego – swoimi korzeniami sięga bowiem do psychoanalizy i postaci legendarnego Zygmunta Freuda.
Co ciekawe, to właśnie psychoanalizie zawdzięczamy szeroko rozpowszechniony stereotyp prowadzenia terapii, w której trakcie pacjent leży na leżance i jest odwrócony tyłem do terapeuty. W rzeczy samej właśnie w taki sposób odbywały się pierwsze sesje tradycyjnej psychoanalizy prowadzonej przez Freuda.
Dzisiejsza terapia psychodynamiczna, choć czerpie pełnymi garściami z założeń teoretycznych psychoanalizy, zrezygnowała z leżącej pozycji pacjenta i jego odseparowania od terapeuty. Podczas spotkań klient i terapeuta siedzą zwróceni do siebie twarzami, co odgrywa kluczową rolę w procesie zdrowienia – wpływa bowiem na budowanie relacji między terapeutą i klientem.
Przeczytaj: Terapia poznawczo-behawioralna a terapia psychodynamiczna. Jakie są różnice?
Jakie są założenia teoretyczne terapii psychodynamicznej?
Założenia teoretyczne terapii psychodynamicznej, jak już wspomniano, wywodzą się z teorii psychoanalizy. Jednym z najważniejszych twierdzeń w terapii psychodynamicznej jest uznanie, że obok świadomej części naszej psychiki istnieje, równie ważna, sfera nieświadomości.
W każdym człowieku toczą się bowiem wewnętrzne konflikty pomiędzy popędami i pragnieniami, a tak zwanym „cenzorem”. Nasze popędy są niejako „cenzurowane” przez uwewnętrznione zasady postępowania. Niestety, jak łatwo się domyślić – takie wewnętrzne konflikty wiążą się z wieloma przykrymi stanami emocjonalnymi.
Sfera nieświadomości umożliwia ich unikanie np. poprzez różnorodne mechanizmy obronne naszej psychiki. Kiedy jednak wewnętrzny konflikt jest przez jednostkę słabo uświadamiany, może ona zacząć doświadczać różnego rodzaju objawów – np. lęku czy trudności w relacjach interpersonalnych. Są one spowodowane m.in. „sztywnością” osobowości klienta oraz nieadaptacyjnymi wzorcami zachowań. Mechanizmy obronne, zamiast pomagać pacjentowi w codziennym funkcjonowaniu, zaczynają utrudniać nawiązywanie relacji z innymi czy realizowanie się w różnych sferach życia.
Podobnie dzieje się zresztą z brakiem elastyczności w zachowaniu czy z brakiem możliwości dostosowywania swojej aktywności do zaistniałej sytuacji. Terapia psychodynamiczna pomaga w pozbyciu się zarówno wspomnianej „sztywności”, jak i niedojrzałych i krzywdzących mechanizmów obronnych psychiki.
Sprawdź: Terapia poznawczo-behawioralna – kiedy da najlepsze efekty?
Co stanowi czynnik leczący w terapii psychodynamicznej?
Czynnikiem leczącym w terapii psychodynamicznej jest uświadomienie przez pacjenta swoich wewnętrznych konfliktów, niezaspokojonych potrzeb i popędów oraz wykształconych jeszcze w czasach dzieciństwa nieadaptacyjnych wzorców zachowań.
Jest to możliwe dzięki relacji terapeutycznej, jaka zawiązuje się pomiędzy terapeutą i pacjentem. W czasie terapii zachodzi bowiem zjawisko nazwane „przeniesieniem” i „przeciwprzeniesieniem”. W dużym skrócie dotyczą one projektowania przez pacjenta na terapeutę swoich uczuć i emocji – podobnie, jak w przypadku ważnych dla niego osób (zazwyczaj jest to matka, ojciec lub oboje rodziców).
Terapia psychodynamiczna korzysta z techniki „przeniesienia” i „przeciwprzeniesienia”. Polega ona na przeniesieniu uczuć i emocji z pacjenta na terapeutę.
Przeniesienie i przeciwprzeniesienie pozwala pacjentowi na przyjrzenie się swoim nieuświadamianym do tej pory wzorcom, przekonaniom czy popędom w warunkach bezpiecznych. Uświadomienie sobie swoich wewnętrznych konfliktów umożliwia także znalezienie zdrowszych i skuteczniejszych sposobów na realizowanie potrzeb. Skutkuje to zminimalizowaniem, a następnie całkowitym wyeliminowaniem patologicznych objawów, z którymi borykał się pacjent. Czynnikiem leczącym jest wprowadzenie do świadomości treści do tej pory nieuświadamianych i pomijanych.
Kiedy warto zastosować terapię psychodynamiczną?
Terapia psychodynamiczna jest zalecana przy wielu trudnościach natury psychologicznej oraz w leczeniu licznych zaburzeń psychicznych.
Są nimi:
- zaburzenia lękowe i nerwicowe,
- zaburzenia depresyjne,
- zaburzenia osobowości,
- zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia),
- fobia społeczna,
- uzależnienia i zachowania nałogowe.
Na terapie psychodynamiczną mogą z powodzeniem zgłosić się również osoby, które na co dzień mają problem z:
- niską samooceną i/lub niskim poczuciem własnej wartości,
- kontaktami i relacjami interpersonalnymi,
- wyjściem ze swojej strefy komfortu,
- wdrożeniem potrzebnych zmian w swoim życiu,
- realizowaniem siebie i swoich pasji,
- określeniem swojej tożsamości.
Terapia psychodynamiczna bywa także stosowana w psychozie, konieczne jest tu jednak jednoczesne leczenie farmakologiczne. Terapia psychodynamiczna stanowi w tym przypadku leczenie uzupełniające i dodatkowe.
Zapoznaj się: Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach – dla kogo i na czym polega?
Ile czasu trwa psychoterapia psychodynamiczna?
Choć zdania co do czasu trwania psychoterapii psychodynamicznej są podzielone, jest to z reguły forma oddziaływania długoterminowego.
Terapia psychodynamiczna jest formą psychoterapii długoterminowej.
Proces zdrowienia odbywa się systematycznie i krok po kroku. Wynika to z faktu, że uświadamianie sobie swoich wewnętrznych konfliktów i nieadaptacyjnych wzorców zachowań, porządkowanie wewnętrznych struktur psychicznych i wprowadzanie do nich zmian nie jest zadaniem ani łatwym, ani szybkim.
Aby proces zdrowienia był skuteczny i trwały, wprowadzane zmiany muszą być w pełni akceptowane przez pacjenta. Wymaga to cierpliwości i czasu. Oczywiście, czas trwania terapii jest każdorazowo ustalany indywidualnie i dostosowywany do potrzeb.
Zazwyczaj stosowaną praktyką w terapii psychodynamicznej jest także stała pora spotkań (ten sam dzień tygodnia i ta sama godzina). Sprzyja to budowaniu zaufania oraz poczucia bezpieczeństwa pacjenta.
Sesje terapii psychodynamicznej zazwyczaj odbywają się kilka razy w tygodniu, choć nie jest to regułą, a kolejną kwestią do indywidualnego ustalenia na początku terapii. Natomiast czas trwania terapii plasuje się od pół roku do nawet kilku lat.
Zapoznaj się: Psychoterapia – od czego zacząć?
Czy psychoterapia psychodynamiczna jest skuteczna?
Z wielokrotnie i profesjonalnie przeprowadzanych badań jasno wynika, że terapia w nurcie psychodynamicznym jest skuteczną metodą leczenia zaburzeń psychicznych.
Ponadto, potwierdzono, że daje ona trwałe efekty w postaci poprawy jakości życia pacjentów. Zachodzące podczas terapii zmiany w strukturach psychicznych sprawiają, że klienci zaczynają wchodzić w satysfakcjonujące, szczęśliwe związki i nawiązują zdrowe relacje z innymi ludźmi.
Po wprowadzeniu do świadomości uprzednio nieuświadamianych sobie treści i nauce radzenia sobie z nimi objawy psychopatologiczne ustępują i pacjent może cieszyć się umiejętnością zdrowego wyrażania i realizowania siebie.
Dowiedz się więcej: Psychoterapia psychoanalityczna – cele i przebieg
Jak wybrać dobrego terapeutę psychodynamicznego?
Po pierwsze, warto pamiętać, że psychoterapia jest usługą – nie każdy terapeuta jest równie kompetentny, doświadczony czy autentycznie zaangażowany. Osoba tytułująca się mianem psychoterapeuty powinna mieć ukończoną 4-letnią, certyfikowaną szkołę psychoterapii w nurcie, w którym prowadzi terapię – lub być w trakcie takiego szkolenia. Dopuszczalne jest bowiem prowadzenie terapii już w trakcie certyfikacji.
Ze względu na fakt, że zawód psychoterapeuty jest zawodem zaufania publicznego, każdego terapeutę powinno przede wszystkim charakteryzować wysokie poczucie odpowiedzialności względem wykonywanej pracy.
Jedną z oznak takiego podejścia jest systematyczne poddawanie się superwizji, czyli konsultowanie się ze starszym i bardziej doświadczonym psychoterapeutą w swoim nurcie (tzw. superwizor). Takie działania stanowią podstawę higieny pracy.
Kiedy wybierasz terapeutę psychodynamicznego, sprawdź:
- czy posiada certyfikat ukończenia szkoły terapeutycznej w nurcie psychodynamicznym, lub czy jest w trakcie takiego szkolenia,
- czy szkoła, do której uczęszcza/ł terapeuta jest akredytowana np. przez PTP (Polskie Towarzystwo Psychologiczne),
- czy psychoterapeuta systematycznie poddaje się superwizji.
Pamiętaj, że naszym zdrowiem psychicznym powinni zajmować się tylko ludzie kompetentni i posiadający odpowiednie przeszkolenie. Na szczęście – profesjonalistów nie brakuje i z pewnością znajdziesz kogoś, kto pomoże Ci pokonać trudności, których doświadczasz.
Bibliografia
J. Shedler tłum. G. Andreasik, Skuteczność terapii psychodynamicznej, Amercian Psychologist 65(2), 2010 (dostęp online) http://betkowski-psychoterapia.pl/wp-content/uploads/2012/06/Skuteczno%C5%9B%C4%87-terapii-psychodynamicznej.pdf
https://psychoterapia.plus/psychoterapia-psychodynamiczna-na-czym-polega/
