Czym objawia się depresja młodzieńcza?
Objawy depresji młodzieńczej pod wieloma względami przypominają objawy tej choroby u osób dorosłych. Do najważniejszych symptomów należą:
- smutek i przygnębienie,
- wysoka drażliwość,
- łatwe wpadanie w złość,
- autoagresja (samookaleczanie się),
- osłabienie koncentracji i uwagi,
- obniżenie samooceny i poczucia własnej wartości,
- chroniczne poczuciem zmęczenia i braku energii,
- myśli samobójcze,
- wysoki poziom lęku i niepokoju,
- zmniejszenie lub utrata zdolności do przeżywania radości,
- poczucie znudzenia i zniechęcenia,
- bardzo pesymistyczna ocena rzeczywistości,
- poczucie bycia bezużytecznym i niepotrzebnym.
Warto zaznaczyć, że depresja u dzieci i młodzieży często charakteryzuje się przede wszystkim drażliwością i niską tolerancją na frustrację. Dziecko może być nie tyle smutne i przygnębione, ile zezłoszczone i zirytowane, łatwo wpadać w złość i zachowywać się agresywnie. Nastolatek może być wrogo nastawiony do swojego najbliższego otoczenia (postawa opozycyjno-buntownicza).
Oprócz typowych objawów depresji występować mogą także dolegliwości somatyczne niewiadomego pochodzenia (bóle brzucha, omdlenia, nudności i wymioty, biegunki, kołatanie serca, duszności itp.)
Sprawdź: Bezsenność a depresja – czy zaburzenia snu są objawem depresji?
Jakie skutki ma depresja młodzieńcza?
Skutki, w przeciwieństwie do objawów młodzieńczej depresji, o wiele łatwiej jest zauważyć. Wiążą się one z problemami dziecka w wielu dziedzinach życia – począwszy od szkoły, a skończywszy na kontaktach interpersonalnych.
Do najczęstszych skutków młodzieńczej depresji należą:
- wagary i problemy w nauce,
- eksperymenty z substancjami psychoaktywnymi i alkoholem,
- łamanie powszechnie przyjętych norm społecznych,
- izolacja i ograniczenie kontaktów z rówieśnikami,
- podejmowanie wybranych aktywności w nadmiarze (np. wielogodzinna gra na komputerze).
Jakie są przyczyny depresji młodzieńczej?
Na przyczyny depresji młodzieńczej składa się szereg czynników – u każdego nastolatka geneza tej choroby jest nieco inna. Jak dowodzą dotychczasowe badania naukowe, składają się na nią różne czynniki, w tym: genetyczne, rodzinne i osobowościowe (psychologiczne).
Czynniki biologiczne i genetyczne
Jak udowodniono, na depresję młodzieńczą 3 razy częściej zapadają dzieci, których rodzice również borykali lub borykają się z depresją. Wiadomo również, że występowanie zaburzeń psychicznych w rodzinie znacznie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia depresji u nastolatka.
Warto jednak zaznaczyć, że zaburzenia depresyjne nie są dziedziczone na zasadzie przekazywania „genów” depresji – dziecko może odziedziczyć jedynie zwiększoną predyspozycję do zachorowania i większą podatność na pojawiające się stresory, co może (ale nie musi) skutkować rozwojem zaburzeń depresyjnych lub lękowych.
Istotne w genezie depresji młodzieńczej są również inne czynniki biologiczne – jak np. nieprawidłowe ilości i działanie neuroprzekaźników w mózgu czy zaburzenia hormonalne.
Czynniki rodzinne i środowiskowe
Również czynniki rodzinne przyczyniają się do powstawania młodzieńczej depresji. Do ich grona należy zaliczyć:
- śmierć jednego lub obojga rodziców,
- niski status ekonomiczny rodziny,
- konflikty i trudności z komunikacją,
- niedostępność (również emocjonalna) rodziców,
- przemoc fizyczna i/lub psychiczna,
- zaniedbania ze strony opiekunów,
- molestowanie w rodzinie,
- uzależnienie jednego lub obojga rodziców,
- niewydolność wychowawcza rodziny (spowodowana np. chorobą rodzica),
- przestępczy sposób funkcjonowania członków rodziny.
Wymienione czynniki znacznie zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia młodzieńczej depresji u dziecka – szczególnie w sytuacji, gdy zachodzą również czynniki z innych grup (genetyczne lub osobowościowe).
Czynniki osobowościowe (psychologiczne)
Indywidualna konstrukcja psychiczna nastolatka może przyczyniać się do rozwoju młodzieńczej depresji. Do cech, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń depresyjnych, należą: niska samoocena, skłonność do samokrytyki i interpretowania zdarzeń na swoją niekorzyść, perfekcjonizm i niskie kompetencje społeczne.
Są to cechy zarówno pierwotne (występujące od urodzenia), jak i wtórne – rozwinięte w odpowiedzi np. na dysfunkcyjne zachowania w domu rodzinnym lub przeżycie traumatycznego wydarzenia w przeszłości.
Jak radzić sobie z depresją młodzieńcza u nastolatka?
Jako opiekunowie i/lub rodzice nastolatka, który boryka się z depresją, warto, byśmy wiedzieli, jak postępować w tej trudnej sytuacji. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek dotyczących tego, jak radzić sobie z depresją młodzieńczą u nastolatka.
- Nie zwlekaj ze zgłoszeniem dziecka do specjalisty zdrowia psychicznego.
- Oglądaj i czytaj materiały o depresji dzieci i młodzieży.
- Skorzystaj z psychoedukacji w tym zakresie.
- Staraj się zrozumieć istotę depresji i fakt, że jest chorobą, a nie fanaberią dziecka.
- Uczęszczaj razem z dzieckiem na psychoterapię rodzinną.
- Dbaj o siebie i swoje zdrowie – wyczerpany i chory opiekun nie będzie w stanie odpowiednio wspierać nastolatka z depresją.
- Nie obwiniaj się o chorobę swojego dziecka – na jej genezę składa się wiele różnorodnych czynników.
Jak leczyć depresję młodzieńczą?
Leczenie depresji młodzieńczej opiera się na kilku filarach. Są nimi psychoedukacja, różne formy psychoterapii oraz farmakoterapia, czyli przyjmowanie leków antydepresyjnych i przeciwlękowych.
Psychoedukacja w leczeniu depresji młodzieńczej
Psychoedukacja zarówno chorego nastolatka, jak i jego rodziny jest niezwykle ważna w leczeniu zaburzeń depresyjnych. Dzięki psychoedukacji członkowie rodziny mogą zrozumieć zarówno przyczyny, jak i istotę młodzieńczej depresji.
Dzięki psychoedukacji opiekunowie i rodzice chorego nastolatka mogą dowiedzieć się, jak postępować w przypadku pogorszenia się jego stanu psychicznego czy wystąpienia myśli samobójczych.
Sam nastolatek może natomiast zdobyć wiele pożytecznych informacji o swojej chorobie, nauczyć się rozpoznawać zbliżający się epizod depresyjny i dowiedzieć się, jakie czynniki pogarszają stan jego zdrowia.
Psychoterapia w leczeniu depresji młodzieńczej
Psychoterapia jest podstawą w leczeniu depresji młodzieńczej i może przybierać różną formę, w zależności od potrzeb osoby chorej. Niekiedy zalecane jest uczęszczanie na więcej niż jeden rodzaj psychoterapii. Możemy wyróżnić m.in. psychoterapię rodzinną, psychoterapię grupową, psychoterapię indywidualną.
• Psychoterapia rodzinna
Psychoterapia rodzinna polecana jest przede wszystkim w przypadkach, w których zaobserwowano rodzinne konflikty i problemy z komunikacją jej członków. Niezwykle wartościowa okazuje się także wtedy, gdy to czynniki środowiskowe są decydujące w procesie powstawania młodzieńczej depresji.
• Psychoterapia grupowa
Psychoterapia grupowa w leczeniu depresji młodzieńczej jest szczególnie rekomendowana w przypadku dzieci i nastolatków, które doświadczają trudności w relacjach interpersonalnych.
Jeśli kontakty z rówieśnikami i nawiązywanie bliskich relacji z innymi stanowią dla chorego nastolatka problem, psychoterapia grupowa może być najlepszą formą leczenia. Proces terapeutyczny, który odbywa się podczas spotkań grupy, często przynosi wiele korzyści dla nastolatka z depresją.
• Psychoterapia indywidualna
Psychoterapia indywidualna umożliwia modyfikacje sposobów myślenia, silnie zakorzenionych, krzywdzących przekonań o sobie i świecie, a także nieprawidłowych schematów zachowania. Podczas psychoterapii indywidualnej nastolatek może przepracować wiele kwestii, z którymi na co dzień sobie nie radzi (niska samoocena, poczucie bycia niepotrzebnym, brak przyjaciół).
Indywidualny proces terapeutyczny to także okazja na rozprawienie się ze zniekształceniami poznawczymi, które przyczyniają się do powstawania przykrych emocji i uczuć u chorego na depresję nastolatka.
Farmakoterapia w leczeniu depresji młodzieńczej
Farmakoterapię w leczeniu depresji młodzieńczej stosuje się wtedy, gdy różne formy psychoterapii nie przynoszą spodziewanych rezultatów lub gdy depresja utrudnia dziecku codzienne funkcjonowanie.
Niekiedy zdarza się, że leczenie depresji młodzieńczej należy rozpocząć od włączenia leków antydepresyjnych. Dzieje się tak w przypadku, kiedy objawy depresji są na tyle nasilone, że uniemożliwiają nastolatkowi uczestniczenie w procesie terapeutycznym.
Farmakoterapia staje się również konieczna, gdy u nastolatka zostaje stwierdzona depresja z objawami psychotycznymi lub depresja w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej.
Bibliografia
S. Jankowicz, Depresja wieku młodzieńczego – etiologia i obraz kliniczny, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ Nauki Społeczne, Numer 22 (3), 2018 (dostęp online) https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/68323/jankowicz_depresja_wieku_mlodzienczego_etiologia_i_obraz_kliniczny_2018.pdf?sequence=1&isAllowed=y
J. Bomba, Spojrzenie na depresje z perspektywy psychoterapii, Psychoterapia 1(148), 2009 (dostęp online) https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/156815/bomba_spojrzenie_na_depresje_z_perspektywy_psychoterapii_2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y
A. Pakalska-Korcala, Psychologiczne i biologiczne uwarunkowania zaburzeń
depresyjnych u młodzieży gimnazjalnej (dostęp online) https://pbc.gda.pl/Content/4765/pakalska-korcala_anna.pdf
https://salusprodomo.pl/blog/depresja-dziecieca/
https://pro-psyche.pl/depresja-mlodziezy-terapia-depresji-bydgoszcz/
