Cukrzyca ciążowa – dieta. Jak się odżywiać przy cukrzycy ciążowej?

Cukrzyca ciążowa – jakie są jej objawy? 

Cukrzyca ciążowa to zespół chorobowy, którego nie powinna bagatelizować żadna przyszła mama. Cukrzyca zaburza przebieg ciąży oraz porodu, dlatego też może zagrażać zarówno zdrowiu dziecka, jak i matki. 

Pierwsze badania w kierunku cukrzycy ciążowej lekarz powinien zlecić już na początku ciąży – zazwyczaj jest to klasyczne badanie stężenia glukozy we krwi na czczo. Kolejne badania diagnostyczne odbywają się między 24. a 28. tygodniem ciąży. Wówczas wykonuje się doustny test obciążenia glukozą. Na cukrzycę ciążową wskazują wyniki: 

• stężenie glukozy we krwi na czczo: 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl),
• stężenie glukozy we krwi po 1 godzinie: większe lub równe 10 mmol/l (180 mg/dl),
• stężenie glukozy we krwi po 2 godzinach: większe lub równe 8,5-11 mmol/l (153-199 mg/dl).

Dodatkowo przyszła mama może zauważyć charakterystyczne objawy, takie jak: 

• osłabienie i nadmierne zmęczenie, 
• senność, 
• zmniejszenie masy ciała, 
• pojawienie się stanów zapalnych narządów układu moczowo-płciowego, 
• zmiany ropne na naskórku. 

Zapoznaj się: Hashimoto a ciąża – jak niedoczynność tarczycy wpływa na płodność?

Przyczyny cukrzycy ciążowej 

W czasie ciąży w naszym organizmie wzrasta stężenie insuliny, a tkanki charakteryzują się mniejszą wrażliwością na ten hormon. Dodatkowo komórki trzustki powinny dopasować się do nowych wymagań metabolicznych. Jeżeli tego nie zrobią, wówczas stężenie glukozy we krwi zaczyna niebezpiecznie wzrastać, co oznacza cukrzycę ciążową. 

Istnieje szereg czynników, które zwiększają ryzyko rozwoju cukrzycy ciążowej. Można wśród nich wymienić: 

• występowanie cukrzycy ciążowej w poprzedniej ciąży, 
• nadwagę lub otyłość kobiety ciężarnej, 
• nadciśnienie tętnicze wykryte przed zajściem w ciążę,
• urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4 kilogramów, 
• urodzenie więcej niż dwojga dzieci, 
• ukończenie 35. roku życia, 
• zdiagnozowanie zespołu policystycznych jajników (PCOS), 
• występowanie cukrzycy typu II w rodzinie. 

W przypadku wykrycia cukrzycy ciążowej szczególnie ważne są dwa filary jej leczenia: aktywność fizyczna oraz zastosowanie odpowiedniej diety. Warto wiedzieć, że systematyczny ruch czy minimum 30-minutowe spacery zmniejszają insulinooporność tkanek. 

Sprawdź: Hemoroidy w ciąży – jak je leczyć, jak zapobiegać?

Cukrzyca ciążowa – dieta 

Dieta przy cukrzycy ciążowej przede wszystkim ma na celu zmniejszenie stężenia glukozy we krwi przyszłej mamy. Dodatkowo pomaga w utrzymaniu prawidłowego przyrostu masy ciała oraz dostarcza dziecku substancji potrzebnych do rozwoju. Posiłki powinny zostać odpowiednio zbilansowane pod względem kaloryczności, proporcji makroskładników, składników mineralnych i witamin. Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne jest kwestią indywidualną, ponieważ zależy ono od kilku czynników, m.in. od masy ciała, wieku, wzrostu, poziomu aktywności fizycznej. 

Przy cukrzycy ciążowej najlepiej spożywać 6 zbilansowanych posiłków dziennie. 

Kobieta ciężarna ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową powinna spożywać maksymalnie 6 posiłków dziennie w regularnych porach – z odstępem maksymalnie trzech godzin. Rozkład posiłków przedstawia się następująco:

• śniadanie, 
• drugie śniadanie, 
• obiad, 
• podwieczorek, 
• kolacja, 
• posiłek przed snem. 

Ostatni posiłek jest szczególnie ważny, ponieważ chroni przed hipoglikemią nocną – nagłym obniżeniem poziomu glukozy we krwi. Powinien być on spożywany między godziną 22:00 a 22:30. Najlepiej, aby składał się z 25 gramów węglowodanów złożonych. 

W diecie cukrzycowej jadłospis warto układać na podstawie produktów spożywczych charakteryzujących się niską wartością indeksu glikemicznego – IG poniżej 55. Na podwyższenie indeksu glikemicznego wpływają również takie czynniki jak dojrzałość warzyw i owoców, rozdrobnienie czy długie gotowanie. Wybierajmy więc: produkty niskoprzetworzone, mniej dojrzałe owoce, surowe warzywa. W przypadku makaronów, kasz i ryżu zaleca się jak najkrótszą obróbkę termiczną. 

Dieta cukrzycowa uwzględnia wyeliminowanie węglowodanów prostych oraz tłuszczów nasyconych. Najlepiej, aby jadłospis składał się z produktów o niskiej wartości indeksu glikemicznego. 

Ciężarne zmagające się z cukrzycą ciążową powinny całkowicie wyeliminować cukry proste, czyli cukier biały, słodycze, wyroby cukiernicze, miód, dżemy, dosładzane napoje. Wskazane jest spożywanie niskowęglowodanowych warzyw (np. ogórek, pomidor, sałata, kalafior, szparagi) oraz ograniczenie owoców do maksymalnie jednej porcji dziennie. Powinno się unikać zwłaszcza winogron, dojrzałych bananów, owoców suszonych, kandyzowanych oraz tych dostępnych w puszkach. 

Prawidłowe nawodnienie organizmu jest kolejną ważną kwestią w diecie kobiety ciężarnej. Przyjmuje się, że przyszłe mamy powinny wypijać minimum 2 litry płynów dziennie. 

Przeczytaj: Jak powinna wyglądać dieta w ciąży? Produkty dozwolone i zakazane

Dieta przy cukrzycy ciążowej – podział makroskładników 

Dietetycy rekomendują poniższy podział makroskładników w diecie kobiety ciężarnej zmagającej się z cukrzycą ciążową:

• węglowodany – od 40% do 50% dziennego zapotrzebowania energetycznego (węglowodany o niskim indeksie glikemicznym), 
• białko – 30% dobowego zapotrzebowania kalorycznego, 
• tłuszcze – od 20% do 30% dobowego zapotrzebowania energetycznego. 

Węglowodany w diecie przy cukrzycy ciążowej 

Węglowodany (cukry) możemy podzielić na dwa rodzaje: węglowodany proste i węglowodany złożone. W przypadku kobiet w ciąży zalecane jest spożycie węglowodanów złożonych ze względu na to, że są one wolniej trawione przez organizm – tym samym nie doprowadzają do szybkiego wzrostu glikemii, czyli stężenia glukozy we krwi. 

Do źródeł węglowodanów złożonych należą:

• produkty zbożowe, 
• pieczywo pełnoziarniste, 
• pieczywo razowe,
• brązowy ryż, 
• kasza gryczana, 
• kasza jaglana, 
• płatki owsiane, 
• makaron pełnoziarnisty. 

Tak jak wspomnieliśmy wyżej, w diecie osób zmagających się z cukrzycą należy ograniczyć węglowodany proste, czyli wszelkiego rodzaju słodycze, wypieki, miody, dżemy. Jeżeli nie jesteśmy w stanie zrezygnować ze słodzonej kawy lub herbaty, to cukier biały możemy zastąpić naturalnym słodzikiem – stewią. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne rekomenduje stosowanie substancji słodzących w przypadku cukrzycy ciążowej. Wyjątek stanowi sacharyna, która może przenikać przez łożysko i negatywnie wpływać na rozwoju dziecka. 

Zobacz: Warzywa i owoce o wysokim indeksie glikemicznym – czy należy ich unikać?

Białko w diecie cukrzycowej 

Białko stanowi istotny element prawidłowo zbilansowanej diety. W przypadku kobiet ciężarnych rekomendowane jest spożywanie maksymalnie dwóch porcji nabiału dziennie. Najlepiej wybierać jogurt naturalny, kefir oraz maślankę. 
Dietetycy zalecają ograniczenie spożywania czerwonego mięsa (wołowiny, wieprzowiny, baraniny). Dozwolone jest tzw. mięso chude, czyli indyk, kurczak, cielęcina, jagnięcina. 

Tłuszcze w diecie przy cukrzycy ciążowej 

Kobiety ciężarne ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową powinny ograniczyć spożycie tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego, za to zwiększyć podaż jednonienasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Rekomendowane jest włączenie do diety olejów roślinnych, takich jak: oliwa z oliwy, olej rzepakowy, olej lniany, olej z pestek winogron. 

Zapoznaj się: Toksoplazmoza w ciąży – czy zagraża dziecku? 

Dieta w cukrzycy ciążowej – jakich produktów unikać? 

Na liście produktów zakazanych dla kobiet ciężarnych ze zdiagnozowaną cukrzycą ciążową znajdują się: 

• słodycze, 
• wyroby cukiernicze, 
• cukier biały, 
• miód, 
• dżemy,
• wyroby z białej mąki, 
• pieczywo tostowe, 
• biały ryż, 
• płatki kukurydziane, 
• warzywa konserwowe, 
• fasola, 
• groch, 
• kukurydza, 
• dojrzałe banany, 
• winogrona, 
• gruszki, 
• śliwki, 
• owoce suszone, kandyzowane i w puszce, 
• tłuste produkty mleczne, 
• sery pleśniowe, 
• sery topione, 
• tłuste mięso, 
• smalec, 
• napoje słodzone i dosładzane soki, 
• majonez, 
• musztarda, 
• ketchup. 

Cukrzyca ciążowa – co jeść? 

Poniżej prezentujemy listę produktów, które warto włączyć do jadłospisu kobiety ciężarnej. 

Żywność zalecana przy cukrzycy ciążowej:

• pieczywo pełnoziarniste, 
• płatki: owsiane, orkiszowe, żytnie, jęczmienne, pszenne, 
• ryż: brązowy, basmati, 
• komosa ryżowa, 
• otręby, 
• kasze: gryczana, jęczmienna, orkiszowa, pęczak, 
• makarony pełnoziarniste, 
• warzywa, np.: sałata, brokuły, ogórek, rzodkiewka, szczypiorek, cebula, dynia, cukinia, szpinak, szparagi, 
• owoce: jabłka, truskawki, brzoskwinie, cytrusy, morele, grejpfruty, 
• nabiał: mleko, jogurt naturalny, kefir, maślanka, chudy twaróg, 
• ryby: gotowane, duszone, smażone na oleju roślinnym i bez panierki, 
• mięso: indyk, kurczak, cielęcina, chude wędliny, 
• oleje, np.: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, olej z pestek dyni, 
• orzechy, 
• soki warzywne, 
• łagodne przyprawy. 

 

 

 

Bibliografia 

T. Grzelak., E. Janicka, M. Kramkowska, M. Walczak, K. Czyżewska, Cukrzyca ciążowa – skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii, Nowiny Lekarskie, 82 (8) 2013 (dostęp online) https://jms.ump.edu.pl/uploads/2013/2/163_2_82_2013.pdf

I. Towpik, E. Wender-Ożegowska, Czy warto leczyć cukrzycę ciążową?, Ginekologia Polska, 2014

M. Dąbrowski, D. Pawluś, Związek wyborów żywieniowych w czasie ciąży z cukrzycą ciążową, Diabetologia Praktyczna, 2017

C. Wójcikowski, Diabetologiczne aspekty prowadzenia ciąży powikłanej cukrzycą, Diabetologia Praktyczna, tom 4 nr 1 2003 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/clinical_diabetology/article/viewFile/8758/7465