Glukoza – badanie, normy. Od czego podwyższona glukoza?

Glukoza jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Jej nieprawidłowe stężenie może skutkować wieloma schorzeniami oraz zagrożeniem dla naszego zdrowia. Jakie są normy badania poziomu glukozy? Czym objawia się cukrzyca? Jakie są skutki podwyższonego i obniżonego stężenia glukozy? Przeczytajcie.

Czym jest glukoza?

Glukoza to cukier prosty, który składa się z atomów tlenu, węgla oraz wodoru. Stanowi źródło energii dla organizmów żywych. Najwięcej glukozy zużywa mózg człowieka – szacuje się, że około 120 gramów dziennie. Jej nadmiar magazynowany jest w naszym ciele – w wątrobie i w mięśniach, w postaci glikogenu.

Warto wiedzieć, że glukoza łączy się z monosacharydami oraz z samą sobą. Dwie cząsteczki glukozy tworzą tzw. maltozę, a połączenie cząsteczek glukozy z fruktozą daje sacharozę.

Glukoza to cukier prosty stanowiący źródło energii dla organizmów żywych.

Glukoza może występować:

w organizmie człowieka,
w pożywieniu,
w węglowodanach złożonych,
w postaci dwucukrów.

Poziom glukozy możemy sprawdzić poprzez badanie krwi wykonane w laboratorium lub w domowych warunkach za pomocą tzw. glukometru. Stężenie glukozy wzrasta po spożytym posiłku i powiązane jest z pracą trzustki, która powoduje wydzielanie insuliny.

Jakie jest zastosowanie glukozy?

Glukoza wykorzystywana jest w przemyśle poprzez enzymatyczną hydrolizę skrobi. Wytwarza się z niej syrop glukozowy stosowany w przemyśle spożywczym. Stanowi również substancję słodzącą oraz środek pochłaniający wilgoć.

Glukoza stosowana jest także w medycynie w formie dożylnego roztworu. Podaje się ją w przypadku:

odwodnienia,
hipoglikemii,
uszkodzenia miąższu wątroby,
przechodzenia okresu rekonwalescencji,
leczenia kwasicy ketonowej,
w stanach tzw. hipowolemii.

Glukoza występuje również w postaci tabletek i proszku. Stosowana jest w roli uzupełnienia:

niskokalorycznej diety (ubogiej w węglowodany),
niedoborów glukozy w okresie abstynencji nikotynowej,
niedoborów glukozy spowodowanych hipoglikemią poinsulinową.

W jakim pożywieniu występuje glukoza?

Glukoza w organizmie człowieka pochodzi głównie ze źródeł pokarmowych. Występuje w:

świeżych owocach: jabłka, banany, winogrona, czereśnie, śliwki,
suszonych owocach,
warzywach: kukurydza, papryka, cebula,
produktach skrobiowych: ziemniakach, makaronach, ryżach, kaszach,
miodzie,
białym cukrze.

W przemyśle spożywczym z glukozy wytwarzany jest syrop glukozowy lub syrop glukozowo-fruktozowy. Możemy go znaleźć w: ciastkach, płatkach śniadaniowych, sokach, dżemach oraz w napojach gazowanych.

Glukoza a insulina

Wiele osób myli pojęcie glukozy z insuliną. Wiemy już, że glukoza jest cukrem prostym, natomiast insulina to hormon, który reguluje poziom cukru we krwi. Do jego wytwarzania dochodzi w trzustce. Nieprawidłowe stężenia insuliny wskazują na rozwój cukrzycy lub rozwój insulinooporności.

Insulinooporność należy do tzw. zespołu metabolicznego i może objawiać się: zwiększonym poziom cholesterolu we krwi, nadciśnieniem tętniczym, wzrostem produkcji glukozy w wątrobie, zaburzeniami w przemianie tłuszczów, zwiększenie produkcji insuliny w trzustce (hiperinsulinemia).

Badanie glukozy – na czym polega?

Poziom glukozy we krwi możemy określić za pomocą badania – morfologii. Stężenie tzw. cukru określane jest w surowicy krwi, czyli w części osocza.

W przypadku osób dorosłych badanie glukozy najczęściej wykonuje się rano oraz na czczo – po co najmniej 12 godzinach od ostatniego posiłku.

Jakie są wskazania do badania glukozy we krwi?

Otyły mężczyzna siedzący na łóżku — Otyłość i nadwaga to wskazania do wykonania pomiaru poziomu glukozy we krwi

Wśród najczęstszych wskazań do badania glukozy we krwi wymienia się objawy takie jak:

zmęczenie i osłabienie,
występujące omdlenia lub utrata przytomności,
gwałtowny spadek masy ciała,
zwiększone uczucie pragnienia,
wzmożone oddawanie moczu, tzw. wielomocz,
zwiększona potliwość,
otyłość,
występujące mroczki przed oczami,
nadciśnienie tętnicze,
wiek powyżej 45. roku życia,
występujący niepokój,
ciąża,
zespół policystycznych jajników,
choroby układu krążenia,
hiperlipidemia.

Jeżeli towarzyszą Ci wymienione powyżej objawy, to powinieneś niezwłocznie udać się do lekarza oraz wykonać badania krwi.

Badanie poziomu glukozy stosowane jest również do oceny metabolizmu węglowodanów w chorobach wątroby, w nadczynności kory nadnerczy oraz w trakcie leczenia steroidami.

Jakie są normy glukozy?

Normy glukozy przede wszystkim uzależnione są od wieku pacjenta. Poniżej prezentujemy prawidłowe wartości cukru:

dorośli: 70-99 mg/dL lub 3,9-5,5 mmol/L,
dzieci: 70-105 mg/dL lub 3,9-5,8 mmol/L,
noworodki: 50-115 mg/dL lub 3,9-5,8 mmol/L.

Kobiety w ciąży

W przypadku kobiet w ciąży diagnostyka tzw. cukrzycy ciążowej jest przeprowadzana między 24 a 28 tygodniem ciąży. Wykonywany jest test przesiewowy po doustnym podaniu 75 gramów glukozy. Prawidłowa glikemia prezentuje się następująco:

na czczo: 70-92 mg/dL,
po 60 minutach: mniej niż 180 mg/dL,
po 120 minutach: mniej niż 150 mg/dL.

Przeczytaj: Zioła na obniżenie cukru – 10 ziół regulujących poziom glukozy we krwi

O czym świadczy podwyższony poziom glukozy?

Przyjmuje się, że nieprawidłowy poziom glukozy rozpoczyna się w przedziale od 100 do 125 mg/dL lub od 5,6 do 6,9 mmol/L. W takiej sytuacji nie mówimy jeszcze o cukrzycy, ale o tzw. stanie przedcukrzycowym. Wówczas, w wielu przypadkach, poziom cukru możemy jeszcze unormować za pomocą farmakoterapii, odpowiednio zbilansowanej diety oraz aktywności fizycznej.

Diagnozę cukrzycy można postawić w sytuacji, gdy poziom glukozy przekracza 126 mg/dL lub 7,0 mmol/L. Po pierwszym badaniu lekarz zazwyczaj kieruje na kolejne w celu potwierdzenia stężenia glukozy.

Na cukrzycę wskazuje poziom glukozy przekraczający 125 mg/dL lub 7,0 mmol/L.

Z wysokim poziomem cukru we krwi mogą być również powiązane:

zaburzenia pracy przysadki i nadnerczy,
gigantyzm,
zespół Cushinga,
dolegliwości ze strony trzustki,
stany zapalne mózgu,
guz chromochłonny,
przewlekła choroba nerek,
mocznica,
choroba wątroby,
niedobór witaminy B1,
zawał,
wylew,
wysoka temperatura ciała,
duży stres emocjonalny,
stosowanie niektórych grup leków.

Zapoznaj się: Dieta cukrzycowa – zasady i cele. Co jeść, a czego unikać przy cukrzycy?

Jakie są objawy cukrzycy typu II?

Podwyższony poziom glukozy u osoby dorosłej lub dziecka zazwyczaj świadczy o zachorowalności na cukrzycę typu I albo typu II. Warto wiedzieć, że cukrzyca typu II stanowi blisko 90% wszystkich przypadków zachorowań.

Dawniej cukrzyca typu II była najczęściej diagnozowana u osób starszych. Współczesne badania dowodzą, że cukrzyca stała się chorobą cywilizacyjną i dotyka osób w różnym wieku – również dzieci.

Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną, która dotyka osób w różnym wieku – również dzieci.

Z ryzykiem zachorowalności na to schorzenie wiążą się przede wszystkim: nadwaga, otyłość, chorowanie na insulinooporność, wysoki poziom trójglicerydów we krwi, występowanie cukrzycy ciążowej, urodzenie dziecka z dużą wagą urodzeniową.

W przypadku osób dorosłych cukrzyca może występować z innymi schorzeniami: nadciśnieniem tętniczym, zespołem policystycznych jajników, chorobami układu sercowo-naczyniowego, chorobami trzustki.

Do objawów cukrzycy typu II należą:

częste oddawanie moczu,
odczuwanie nadmiernego pragnienia,
osłabienie i apatia,
spadek masy ciała,
infekcje ze strony układu moczowo-płciowego,
towarzyszący zapach acetonu we wydychanym powietrzu.

Warto wiedzieć, że cukrzyca typu II jest chorobą dziedziczną, więc w grupie zwiększonego ryzyka znajdują się osoby, u których w rodzinie zdarzały się przypadki zachorowań na cukrzycę.

Przeczytaj: Miód a cukrzyca – czy diabetycy mogą jeść miód?

Jakie są objawy cukrzycy typu I?

Odsetek zachorowalności na cukrzycę typu I jest zdecydowanie niższy w porównaniu z cukrzycą typu II. Cukrzyca typu I nie jest dziedziczna. Występuje w sytuacji, gdy nasz organizm nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać wystarczającej ilości insuliny, ani regulować poziomu cukru we krwi.
W wielu przypadkach cukrzyca typu I ujawnia się w przedziale między 10. a 14. rokiem życia. Do jej charakterystycznych objawów należą:

skłonność do infekcji,
kwasica ketonowa,
śpiączka ketonowa,
nagły spadek masy ciała,
wielomocz,
zwiększone pragnienie,
chroniczne zmęczenie,
nadmierna senność,
ogólne osłabienie organizmu.

Cukrzyca ciążowa

null — Wykrycie cukrzycy ciążowej determinuje zmianę nawyków żywieniowych u kobiety ciężarnej

Cukrzyca ciążowa zazwyczaj ustępuje po porodzie, jednak w czasie ciąży może zagrażać zarówno dziecku, jak i matce.

W podwyższonej grupie ryzyka cukrzycy ciążowej znajdują się kobiety, które:

w poprzedniej ciąży miały cukrzycę ciążową,
urodziły dziecko ważące powyżej 4 kilogramów,
skończyły 35. rok życia,
są obciążone genetycznie – rodzice lub rodzeństwo chorujące na cukrzycę,
mają wysoki wskaźnik masy ciała wskazujący na otyłość – BMI powyżej 30.

Potwierdzenie diagnozy cukrzycy ciążowej zazwyczaj wymaga od kobiety zmian żywieniowych , czyli zastosowania odpowiednio zbilansowanej diety oraz ograniczenia: cukru białego, słodyczy, innych węglowodanów. Jadłospis powinien zostać wzbogacony o warzywa, białko i zdrowe tłuszcze. Jeżeli zmiany w odżywianiu nie spowodują obniżenia cukru we krwi, to lekarz może zlecić zastosowanie odpowiednich leków.

Jeśli kobieta w czasie ciąży chorowała na cukrzycę ciążową, to około 6 tygodni po porodzie lekarz powinien zlecić badanie glukozy.

Jakie są przyczyny hipoglikemii – obniżonej glukozy?

Zbyt niski poziom glukozy nazywany jest hipoglikemią. Zwykle bywa powiązany z powikłaniami cukrzycowymi, które wywołane są niezastosowaniem się do zaleceń lekarskich. Inne przyczyny tego schorzenia to:

nadmierny i wyczerpujący wysiłek fizyczny,
stosowanie restrykcyjnej diety,
długotrwałe biegunki i wymioty,
nadużywanie alkoholu,
dysfunkcja wątroby,
guz wątroby,
guzy poza trzustką,
rak żołądka,
wrodzone wady metaboliczne,
hiperinsulinizm,
insulinoma,
niedoczynność przysadki,
niedoczynność kory nadnerczy, niedobór hormonów tarczycy,
zażywanie leków przeciwzakrzepowych.

Warto wiedzieć, że objawy hipoglikemii są podobne do objawów występujących przy cukrzycy. Na niedocukrzenie wskazują:

zawroty głowy,
rozdrażnienie,
senność,
problemy z koncentracją,
przyspieszone tętno,
bóle brzucha,
drgawki,
blada skóra,
nadmierna potliwość,
osłabienie,
wymioty lub nudności,
mrowienie wokół ust.

W skrajnych przypadkach skutkiem hipoglikemii może być tzw. wstrząs hipoglikemiczny, który prowadzi do utarty przytomności.

Jakie są skutki hiperglikemii?

Hiperglikemia, czyli zbyt wysoki poziom glukozy we krwi, może doprowadzić do rozwoju niebezpiecznych schorzeń. Wśród nich wymienia się: kwasicę ketonową, kwasicę mleczanową, zespół hiperglikemiczno-hipermolalny, retinopatię, nefropatię, neuropatię.

Kwasica ketonowa

Kwasica ketonowa to stan, w którym organizm czerpie energię z rozpadu tłuszczów, a nie z glukozy. Tzw. ciała ketonowe charakteryzuję się kwaśnym odczynem, który wywołuje kwasicę metaboliczną, czyli zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej. Skutkami kwasicy są zaburzenia w funkcjonowaniu narządów, które w konsekwencjach mogą doprowadzić do śmierci.

Kwasica mleczanowa

Kwasica mleczanowa wiąże się z gromadzeniem kwasu mlekowego w organizmie. Może być powiązana z: niewydolnością nerek, niewydolnością serca, zatruciem alkoholowym, sepsą, miażdżycą.

Zespół hiperglikemiczno-hipermolalny

Jest to zaburzenie metaboliczne występujące zazwyczaj wśród osób chorych na cukrzycę typu II. W większości przypadków przebiega wraz z silnym odwodnieniem organizmu.

Retinopatia

Zbyt wysokie stężenie glukozy we krwi może występować z podwyższonym ciśnieniem tętniczym, które skutkuje pogrubieniem błony gałki ocznej. Retinopatia powoduje uszkodzenia naczyń krwionośnych w siatkówce oka i może doprowadzić do utraty wzroku.

Nefropatia

Nefropatia to uszkodzenie nerek, które spowodowane jest wysokim stężeniem glukozy we krwi oraz podwyższonym ciśnieniem tętniczym. Brak leczenia tego schorzenia może skutkować niewydolnością nerek.