Testosteron u kobiet – jakie pełni funkcje?
Testosteron określany jest jako męski hormon płciowy, jednak występuje on również w kobiecym ciele. Wytwarzany jest w jajnikach i w nadnerczach oraz powstaje na skutek procesów przemiany innych hormonów.
Testosteron w ciele kobiety kontroluje poziom libido, czyli popęd seksualny. Hormon determinuje również utrzymanie prawidłowej masy ciała, wspomaga funkcjonowanie jajników i odpowiada za regulowanie nastroju.
Prawidłowe stężenie testosteronu u kobiet
Norma testosteronu całkowitego dla kobiet wynosi od 0,084 ng/ml do 0,481 ng/ml.
Warto wiedzieć, że stężenie testosteronu u kobiet nie jest stałą wartością. Jego poziom może zależeć od:
- masy ciała – przyjmuje się, że na podwyższenie poziomu testosteronu wpływa nadwaga i otyłość,
- wieku – badania naukowe potwierdzają, że wraz z upływem lat poziom testosteronu w organizmie kobiety wzrasta, a następnie zaczyna spadać po osiągnięciu 60. roku życia,
- fazy cyklu miesiączkowego – w okresie okołoowulacyjnym stężenie testosteronu może ulec podwyższeniu,
- pory dnia – najwyższe stężenie testosteronu naturalnie występuje we wczesnych godzinach porannych,
- ciąży – męski hormon płciowy odgrywa kluczową rolę w procesie starania się o dziecko, ponieważ jego nadmiar może negatywnie wpłynąć na płodność, dodatkowo testosteron jest ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka w łonie matki.
Jakie są skutki wysokiego poziomu testosteronu u kobiet?
Podwyższony poziom testosteronu u kobiet może prowadzić do poważnych zaburzeń gospodarki hormonalnej. Skutkuje to nie tylko objawami fizycznymi, ale również zmianą w zachowaniu. Badania naukowe potwierdzają, że kobietom, u których występuje stężenie testosteronu znacznie przekraczające normę, mogą towarzyszyć wahania nastrojów, zaburzenia depresyjne, nadpobudliwość, a nawet agresja.
Wysoki poziom testosteronu u kobiet może doprowadzić do:
- zaburzeń miesiączkowania,
- problemów z płodnością,
- niskiego poziomu libido,
- łysienia androgenowego,
- zwiększonego odczuwania stresu,
- skłonności do agresywnych zachowań,
- trądziku hormonalnego,
- zwiększonej podatności na zaburzenia depresyjne,
- obniżonej odporności organizmu,
- wzrostu masy mięśniowej,
- wzrostu kilogramów masy ciała
- powiększenia łechtaczki,
- zmniejszenia piersi,
- obniżenia tonu głosu,
- maskulinizacji,
- hirsutyzmu.
Warto pochylić się zwłaszcza nad dwoma ostatnimi punktami: hirsutyzmem oraz maskulinizacją.
Hirsutyzm – co to jest?
Hirsutyzm objawia się poprzez nadmierne owłosienie w obrębie pleców, twarzy, brzucha i rąk, a także poprzez schorzenia związane z: nieprawidłową pracą tarczycy, nerkami oraz z jajnikami.
Hirsutyzm może pojawić się w czasie ciąży, czyli w momencie, gdy w organizmie występuje nawet nieznacznie podwyższony testosteron. Po porodzie problem nadmiernego owłosienia zazwyczaj samoistnie się zmniejsza.
Jeżeli nadmierne owłosienie towarzyszy nam od dawna, wówczas może to oznaczać zachwianie gospodarki hormonalnej.
Maskulinizacja – czym się objawia?
Maskulinizacja to określenie dla typowych cech męskich występujących u kobiet. Należą do nich zarówno cechy fizyczne, jak i zmiany w zachowaniu, o których wspomnieliśmy wyżej, m.in. agresywność czy nadpobudliwość.
Na maskulinizację wskazują cechy takie jak:
- zmiana sylwetki – wzrost masy mięśniowej, szerokie ramiona, wąskie biodra,
- nadmierne owłosienie ciała w obrębie twarzy, pleców, brzucha, kończyn,
- obniżenie tonu głosu,
- zanikanie piersi,
- zanik sutków.
Jakie są przyczyny nadmiaru testosteronu u kobiet?
Wśród najczęściej występujących przyczyn podwyższonego poziomu testosteronu u kobiet można wymienić:
- insulinooporność,
- niedoczynność tarczycy,
- nieprawidłowe stężenie progesteronu lub estrogenu,
- brak aktywności fizycznej,
- otyłość,
- leptynooporność,
- zespół policystycznych jajników (PCOS),
- zaburzenia funkcji nadnerczy.
Insulinooporność
Insulinooporność to zaburzenie, które powoduje, że nasze tkanki są mniej wrażliwe na działanie insuliny, a to skutkuje wzrostem jej poziomu w organizmie. Hormon insuliny oddziałuje również na hormony płciowe – wraz ze wzrostem insuliny wzrasta poziom testosteronu oraz estrogenu, a spada stężenie progesteronu.
Insulinooporność może objawiać się:
- zmęczeniem i sennością – szczególnie po spożytych posiłkach,
- nadmierną potliwością,
- wahaniami wagi i problemami ze zrzuceniem kilogramów masy ciała,
- problemami z koncentracją,
- kołataniem serca,
- drżeniem rąk.
Niedoczynność tarczycy
Również przy niedoczynności tarczycy kobiecy organizm może wydzielać duże ilości testosteronu. Sama niedoczynność oznacza, że ciało nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniego stężenia żeńskich hormonów płciowych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.
Do charakterystycznych objawów niedoczynności tarczycy należą:
- zmęczenie i senność,
- wahania nastroju (najczęściej obniżony nastrój),
- wzrost kilogramów masy ciała,
- obniżenie libido,
- sucha skóra,
- powiększenie tarczycy, czyli tzw. wole.
Dysproporcja stężenia estrogenu lub progesteronu
Estrogen i progesteron to jedne z najważniejszych żeńskich hormonów płciowych. Badania wskazują, że hormony wzajemnie na siebie oddziałują, przez co dysproporcja i nieprawidłowe stężenie jednego hormonu zaburza pracę całego układu hormonalnego.
Przy wysokim stężeniu estrogenu dochodzi także do zwiększenia poziomu testosteronu. Natomiast niski poziom estrogenu i progesteronu determinuje obniżenie stężenia testosteronu.
Brak aktywności fizycznej
Mało kto wie, że aktywność fizyczna również wpływa na poziom testosteronu w kobiecym organizmie. W jaki sposób?
Ćwiczenia pomagają w uwrażliwieniu tkanek na insulinę, przez co dochodzi do obniżenia jej poziomu. Jak pisaliśmy wyżej, wysoki poziom insuliny determinuje wysoki poziom testosteronu. Oznacza to, że brak ruchu i siedzący tryb życia sprawiają, że w kobiecym ciele występuje zbyt wysokie stężenie testosteronu.
Otyłość
Otyłość powiązana jest z nadmiarem komórek tłuszczowych występujących w naszym ciele. Same komórki zwiększają stężenie testosteronu poprzez zmniejszenie wrażliwości tkanek na insulinę. Dodatkowo tłuszcz powoduje wzrost stężenia innych rodzajów męskich hormonów.
Leptynooporność
Leptyna to hormon, do którego produkcji dochodzi w tkance tłuszczowej. Jego głównym zadaniem jest regulacja metabolizmu oraz kontrola naszego apetytu. Wysoki poziom leptyny powoduje oporność tkanek na insulinę, a tym samym determinuje wzrost stężenia testosteronu.
Zespół policystycznych jajników (PCOS)
Zespół policystycznych jajników to zaburzenie endokrynologiczne, które może dotyczyć nawet 1 na 10 kobiet. Z PCOS przede wszystkim powiązane jest nadmierne wydzielanie męskich hormonów, w tym testosteronu. Inne objawy charakterystyczne dla zespołu policystycznych jajników to:
- nieregularne cykle miesiączkowe,
- skąpe miesiączki,
- problemy z owulacją,
- wahania wagi,
- zmiany trądzikowe,
- nadmierne owłosienie na twarzy i ciele,
- podwyższony poziom glukozy we krwi,
- problemy z zajściem w ciąże,
- występowanie nadciśnienia,
- zakola i przerzedzenie włosów,
- mikrotorbiele na jajnikach.
Zaburzenia funkcji nadnerczy
Nadnercza to gruczoły, w których dochodzi do wydzielania hormonów. Oznacza to, że wszelkie zaburzenia w ich prawidłowej pracy mogą prowadzić do wahań gospodarki hormonalnej.
Jednym z poważnych schorzeń, skutkującym podwyższeniem testosteronu u kobiet, jest wrodzony przerost nadnerczy. Przy tej chorobie nadnercza nie są w stanie regulować wydzielania hormonów żeńskich, przez co dochodzi do zbyt wysokiego poziomu hormonów męskich. Przy wrodzonym przeroście nadnerczy występują takie objawy jak:
- nieregularne miesiączki,
- nadmierne owłosienie,
- łysienie i wypadanie włosów,
- nienaturalnie niski ton głosu,
- występowanie zmian trądzikowych.
Wysoki testosteron u kobiet – jakie badania wykonać?
Poziom testosteronu oraz innych męskich hormonów płciowych możemy sprawdzić, wykonując badania krwi. Tak zwane badania hormonalne najczęściej przeprowadzane są między 1. a 3. dniem cyklu miesiączkowego.
W ramach pakietów badań hormonalnych możemy sprawdzić poziom:
- siarczanu dehydroepiandrostendionu (DHEA-S),
- progesteronu (PRG),
- estradiolu (E2),
- testosteronu (O41),
- luteotropiny (LH),
- folikulotropiny (FSH),
- prolaktyny (PRL).
Dodatkowo lekarze zlecają również wykonanie badania poziomu glukozy we krwi oraz cholesterolu. W wielu przypadkach konieczne może być także USG. Obraz narządów rodnych, a zwłaszcza jajników, pomaga w postawieniu diagnozy zespołu policystycznych jajników (PCOS).
Bibliografia
M. Gierach, J. Gierach, R. Junik, Insulinooporność a choroby tarczycy, Endokrynologia Polska, 2014 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/48072/35337
L. Siemińska, Tkanka tłuszczowa. Patofizjologia, rozmieszczenie, różnice płciowe oraz znaczenie w procesach zapalnych i nowotworowych, Endokrynologia Polska, 2007 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/viewFile/25618/20441
A. Noczyńska, A. Zubkiewicz-Kucharska, E. Kik, Wrodzony przerost nadnerczy – opis przypadku, Family Medicine & Primary Care Review, 2012
B. Budziszewska, Objawy kliniczne i możliwości farmakoterapii zespołu policystycznych jajników, Kraków 2013
