Stres – czym jest kortyzol?
Stres to reakcja organizmu na tzw. stresory, czyli zagrażające bodźce. Reakcja stresowa jest przede wszystkim kwestią indywidualną – każdy z nas w inny sposób reaguje na te same sytuacje, czynniki czy wydarzenia. Długotrwały stres powoduje napięcie psychiczne oraz negatywnie wpływa na nasze zdrowie. Wynika to z wydzielania się tzw. hormonu stresu, czyli kortyzolu.
Do walki ze stresem i zmniejszenia napięcia psychicznego potrzebna jest równowaga między układem przywspółczulnym a układem współczulnym. Co to oznacza? Układ współczulny reguluje funkcje organizmu w taki sposób, aby nasze ciało mogło się odprężyć, m.in. spowalnia bicie serca, pobudza trawienie czy zwęża oskrzela i źrenice. Natomiast układ współczulny wykazuje działanie mobilizujące – przygotowuje nasze ciało na reakcję stresową, czyli przyspiesza akcję serca, hamuje trawienie i wydzielanie się śliny, a także rozszerza oskrzela i źrenice.
W momencie silnego stresu w naszym organizmie jest więc pobudzany układ współczulny, a praca układu przywspółczulnego jest hamowana. Wówczas aktywizuje się nadnercze, w którym wydzielany jest kortyzol oraz adrenalina.
Do produkcji kortyzolu dochodzi po około 10 minutach od rozpoczęcia reakcji stresowej i produkcji adrenaliny. Hormon dostarcza organizmowi energii podczas stresu, ale również tłumi reakcję obronną układu odpornościowego, a także zwiększa produkcję insuliny – przez co też wzbudza w nas apetyt na słodycze. Tak jak wspomnieliśmy wyżej, długotrwały stres oddziałuje na zdrowie, m.in. prowadząc do rozwoju insulinooporności czy zespołu metabolicznego.
Zapoznaj się: Aromaterapia na stres – jakie olejki obniżą poziom stresu?
Poziom kortyzolu a poziom testosteronu
Wiemy już, że stres powiązany jest z podwyższonym poziomem kortyzolu. Badania naukowe wskazują, że od stężenia poziomu hormonu stresu zależy również stężenie testosteronu – określanego mianem męskiego hormonu płciowego.
Przyjmuje się, że im wyższy poziom kortyzolu, tym niższy jest poziom testosteronu. Odpowiedni stosunek obu tych hormonów ma duże znaczenie dla stanu zdrowia. Warto wspomnieć, że po 35. roku życia poziom testosteronu w naturalny sposób się obniża, a jednocześnie – wraz z wiekiem – obserwuje się również tendencję wzrostową stężenia kortyzolu. Przez to zwiększa się poziom „złej” frakcji cholesterolu (LDL), rośnie ryzyko powstawania chorób układu sercowo-naczyniowego czy dochodzi do przyrostu tkanki tłuszczowej w okolicach brzucha.
Kortyzol i testosteron wzajemnie na siebie wpływają, przez co należy mieć na uwadze nie tylko skuteczne obniżenie kortyzolu, ale również podwyższenie testosteronu.
Przeczytaj: Jak testosteron wpływa na psychikę? Wyjaśniamy
Jakie są skutki niedoboru testosteronu?
W męskim ciele regularnie dochodzi do wahań stężenia testosteronu, które mogą być podyktowane nie tylko reakcją stresową i podwyższonym kortyzolem, ale także: nieprawidłową ilością snu, otyłością, brakiem aktywności fizycznej lub zbyt intensywnym treningiem, złymi nawykami żywnościowymi (spożywanie źródeł węglowodanów i niezdrowych tłuszczów), sięganiem po używki czy nawet porą dnia. W sytuacji, gdy niedobór testosteronu jest trwały, wówczas może doprowadzić do problemów zdrowotnych. Poniżej przedstawiamy normy stężenia testosteronu całkowitego u mężczyzn oraz skutki niedoboru testosteronu.
Normy stężenia testosteronu całkowitego:
- 9,0 – 34,7 nmol/l,
- 260 – 1000 ng/dl.
Niedobór testosteronu u mężczyzn objawia się poprzez:
- wahania nastrojów – zwłaszcza rozdrażnienie i nerwowość,
- bezsenność,
- problemy z koncentracją,
- spadek masy mięśniowej,
- przyrost tkanki tłuszczowej,
- rozwój nadciśnienia,
- rozwój otyłości,
- spadek libido i niemożność utrzymania erekcji,
- zmniejszenie się owłosienia na ciele.
Sprawdź: Dieta na testosteron – co jeść, aby podnieść testosteron?
Bibliografia
P. Józków, M. Mędraś, Stres psychologiczny a czynność gonad męskich, Endokrynologia Polska, 2012 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/viewFile/25123/19952
P. Woźniak, Poważny hormon – testosteron, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 2012
N. Musiała, I. Hołyńska-Iwan, D. Olszewska-Słonina, Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie, Diagnostyka Laboratoryjna, 2018 (dostęp online) https://docplayer.pl/98882900-Kortyzol-nadzor-nad-ustrojem-w-fizjologii-i-stresie.html
