Progesteron – czym jest?
Progesteron to żeński hormon płciowy, który wytwarzany jest głównie przez ciałko żółte – znajdujące się w jajnikach – oraz przez nadnercza. Ciałko żółte powstaje z resztki pęcherzyka jajnikowego i powiązane jest z drugą połową cyklu miesiączkowego. Pomiędzy 8. a 13. tygodniem ciąży progesteron zaczyna być produkowany przez łożysko.
Progesteron to żeński hormon płciowy, który wytwarzany jest głównie przez ciałko żółte oraz przez nadnercza. Stężenie progesteronu rośnie w czasie owulacji i spada wraz ze zbliżającym się krwawieniem miesiączkowym.
Stężenie progesteronu w organizmie rośnie w czasie owulacji i spada wraz ze zbliżającym się krwawieniem miesiączkowym.
W przypadku mężczyzn niewielkie ilości progesteronu wytwarzane są w jądrach i w nadnerczach.
Progesteron stanowi produkt pośredni syntezy innych hormonów – zostaje przekształcony np. w estrogeny, testosteron, kortyzol (nazywany jest „hormonem stresu”, wpływa na podwyższenie stężenia glukozy we krwi), aldosteron (reguluje wodno-mineralną gospodarkę organizmu).
Progesteron – funkcje
Progesteron pełni ważne funkcje przede wszystkim w kobiecym organizmie. Ma za zadanie przygotować ciało do ciąży oraz utrzymać ją we wczesnym stadium.
Funkcje progesteronu związane z ciążą:
- ułatwia zapłodnienie,
- po zapłodnieniu stymuluje wzrost naczyń krwionośnych dostarczających błonę śluzową macicy,
- determinuje zagnieżdżenie się zarodka w macicy,
- ułatwia proces implantacji zarodka,
- bierze udział w wydzielaniu składników odżywczych, którymi odżywia się zarodek,
- jest odpowiedzialny za tendencje do wymiotów i nudności w pierwszym trymestrze ciąży,
- stymuluje wzrost tkanki piersi,
- przystosowuje gruczoły piersiowe do laktacji,
- pobudza ośrodek oddechowy przy większym zapotrzebowaniu na tlen w czasie ciąży,
- ogranicza kurczliwość macicy,
- przygotowuje ciało do porodu poprzez wzmocnienie mięśni ściany miednicy.
Funkcje progesteronu w cyklu miesięcznym:
- wpływa na rozrost i pogrubienie błony śluzowej,
- przygotowuje macicę do implantacji zarodka,
- zwiększa ukrwienie błony śluzowej,
- wpływa na śluz szyjkowy, zmniejszając przepuszczalność plemników.
Funkcje w ośrodkowym układzie nerwowym:
- może pełnić funkcję neuroprzekaźnika i transportować informacje pomiędzy komórkami nerwowymi,
- chroni komórki nerwowe przed uszkodzeniem,
- wpływa na rozwój depresji poporodowej w przypadku spadku jego stężenia.
Funkcje metaboliczne:
- powoduje okołoowulacyjny wzrost temperatury ciała,
- determinuje wzrost ilości oddawanego moczu,
- nasila syntezę glukozy we krwi,
- osłabia działanie insuliny.
Funkcje progesteronu u mężczyzn:
- hamuje przekształcanie się testosteronu w dihydrotestosteron.
Progesteron – badanie
Materiałem pobieranym do badania poziomu progesteronu jest krew żylna. Na badanie należy zgłosić się w godzinach porannych.
Kobiety powinny znać dokładną datę ostatniej miesiączki oraz długość cyklu menstruacyjnego. W przypadku kobiet w ciąży należy znać datę ostatniej miesiączki występującej przed poczęciem.
Na stężenie progesteronu wpływ ma dzień cyklu menstruacyjnego. Zaleca się, aby kobiety wykonywały badanie pomiędzy 21. a 23. dniem cyklu przy regularnym miesiączkowaniu. Przy cyklach nieregularnych badanie należy przeprowadzić ok. 7 dni przed terminem spodziewanej miesiączki.
Materiałem pobieranym do badania poziomu progesteronu jest krew żylna. Zaleca się, aby kobiety wykonywały pomiar stężenia pomiędzy 21. a 23. dniem cyklu przy regularnym miesiączkowaniu. Przy cyklach nieregularnych badanie należy przeprowadzić ok. 7 dni przed terminem spodziewanej miesiączki.
W przypadku monitorowania prawidłowego przebiegu jajeczkowania badanie powinno się wykonywać pomiędzy 12. a 14. dniem cyklu miesiączkowego.
Wskazania do badania progesteronu u kobiet:
- diagnozowanie niepłodności,
- monitorowanie przebiegu ciąży,
- monitorowanie owulacji,
- monitorowanie rozwoju łożyska,
- monitorowanie czynności ciałka żółtego,
- ciąża zagrożona,
- podejrzenie ciąży pozamacicznej,
- ustalenie przyczyny poronienia lub śmierci płodu,
- podejrzenie guzów wydzielających progesteron,
- nieregularne lub nieprawidłowe menstruacje,
- powtarzające się bóle brzucha,
- krwawienie z dróg rodnych,
- wykrywanie torbieli jajnika,
- ocena skuteczności leczenia progesteronem.
Wskazania do badania progesteronu u mężczyzn:
- podejrzenie przerostu nadnerczy,
- podejrzenie uszkodzenia przysadki,
- podejrzenie uszkodzenia podwzgórza.
Progesteron – normy
Normy stężenia progesteronu są zleżne od: płci, ciąży, menopauzy oraz fazy cyklu miesiączkowego.
Kobiety niebędące w ciąży:
- Faza pęcherzykowa: (9-11 dzień od pierwszego dnia miesiączki) od 0,057 do 0,893 ng/ml
- Faza owulacyjna: (przy cyklu trwającym 28 dni przypada na 14 dzień cyklu) od 0,121 do 12,0 ng/ml
- Faza lutealna: (10-16 dni od momentu owulacji) od 1,83 do 23,9 ng/ml
- Postmenopauza: od 0,05 do 0,126 ng/ml
Kobiety w ciąży:
- I trymestr ciąży: 11,00 – 44,3 ng/ml
- II trymestr ciąży: 25,4 – 83,3 ng/ml
- III trymestr ciąży: 58,7 – 214 ng/ml
Mężczyźni:
- 0,05 – 0,149 ng/ml
Uwaga: Normy badania progesteronu mogą się różnić w zależności od laboratorium, aparatury i metody wykonywania badania.
Progesteron – interpretacja wyniku
Jeżeli podczas trwania cyklu miesiączkowego nie następują zmiany stężenia progesteronu (progesteron stale rośnie i nie spada), to może oznaczać to brak owulacji.
Jeśli stężenie progesteronu nie wzrasta prawidłowo podczas wczesnej fazy ciąży, to może sugerować ciążę pozamaciczną lub ryzyko utraty ciąży.
Stężenie progesteronu w ciąży jest wyższe w przypadku ciąż mnogich.
Progesteron – za niski
Do objawów zbyt niskiego poziomu progesteronu można zaliczyć:
- kłopoty z cerą i występowanie trądziku,
- zbyt niską temperaturę ciała,
- problemy z bezsennością,
- nieregularne cykle miesiączkowe,
- krwawienia z dróg rodnych,
- skurcze macicy.
W przypadku wczesnego etapu ciąży zbyt niski poziom progesteronu zazwyczaj oznacza zaburzenia pracy łożyska. To z kolei może do prowadzić do poronienia.
U kobiet będących w późniejszym okresie ciąży za niski progesteron wskazuje na zatrucie ciążowe lub stan przedrzucawkowy (możliwość wystąpienia stanu zagrożenia życia matki).
W przypadku wczesnego etapu ciąży zbyt niski poziom progesteronu zazwyczaj oznacza zaburzenia pracy łożyska. W późniejszym okresie ciąży za niski progesteron wskazuje na zatrucie ciążowe lub stan przedrzucawkowy. Kobiety niebędące w ciąży i posiadające nieprawidłowy poziom progesteronu mogą być niepłodne.
Kobiety niebędące w ciąży i posiadające nieprawidłowy poziom progesteronu mogą mieć problemy z zajściem w ciążę lub być niepłodne.
Niedobór hormonu skutkuje: nadmiernym wypadaniem włosów, przesuszoną skórą, wahaniami poziomu insuliny, problemami z utrzymaniem prawidłowej masy ciała, nasilającymi się objawami zespołu spięcia przedmiesiączkowego (PMS), problemami z niewydolnością jajników.
Spadek stężenia hormonów płciowych występuje w czasie menopauzy. Niedobór progesteronu i estrogenu skutkuje: bólami głowy, bólami piersi, napięciem nerwowym, wahaniami nastroju, obrzękami, problemami z wypróżnianiem się, uderzeniami gorąca, suchością pochwy, spadkiem libido.
U mężczyzn niedobór progesteronu objawia się: bólami mięśniowo-stawowymi, problemami z prostatą, utratą masy mięśniowej, trądzikiem, nieprawidłową pracą tarczycy.
Progesteron – za wysoki
Objawy zbyt wysokiego progesteronu:
- występowanie żylaków,
- brak energii,
- bardzo długie cykle miesiączkowe,
- wolniejszy przepływ krwi.
Podwyższone stężenie występuje również u kobiet w ciąży, którym dokuczają obrzęki. Dzieje się tak, ponieważ zbyt duże ilości hormonu skutkują zatrzymaniem wody w organizmie.
Nadmiar progesteronu może oznaczać: mutację genetyczną – wrodzony przerost nadnerczy, guzy czynne hormonalnie (guzy jajników, guzy jąder, guz nadnercza), nieprawidłowy rozkład hormonu przez wątrobę, torbiel jajników, zespół policystycznych jajników (PCOS).
Nadmiar progesteronu może oznaczać: mutację genetyczną, guzy czynne hormonalnie (guzy jajników, guzy jąder, guz nadnercza), nieprawidłowy rozkład hormonu przez wątrobę, torbiel jajników, zespół policystycznych jajników (PCOS).
Wysokie stężenie hormonu może być objawem zespołu nadnerczo-płciowego – zespół objawia się pod kilkoma postaciami klinicznymi: obojnactwem rzekomym, przedwczesnym dojrzewaniem, wyrylizmem, feminizmem.
Progesteron – lek
Zbyt niski poziom hormonu można podnieść za pomocą środków farmakologicznych. Leki hormonalne zazwyczaj stosuje się przy planowaniu ciąży, występowaniu nieregularnych miesiączek, a także w celu podtrzymania ciąży zagrożonej. Niekiedy terapia hormonalna zostaje włączona do profilaktyki powtarzających się poronień lub profilaktyki przedwczesnego porodu.
Progesteron może występować w formie: leków doustnych, kremów i żelów do stosowania miejscowego lub dopochwowo, czopków.
Przed zdecydowaniem się na terapię hormonalną, należy pamiętać o tym, że może ona zwiększyć ryzyko: raka piersi, zawału serca, udaru mózgu, zakrzepów, problemów z pęcherzykiem żółciowym.
Dodatkowo terapia nie jest wskazana w przypadku przechodzenia: raka endometrium, raka piersi, choroby zakrzepowej, choroby wątroby.
Sprawdź także: Naturalne sposoby na zwiększenie progesteronu
