Czym jest testosteron?
Testosteron to organiczny związek chemiczny, który należy do grupy hormonów androgenowych. Jest również podstawowym męskim hormonem płciowym, który pełni szereg ważnych funkcji w ciele mężczyzny.
Testosteron wytwarza się w komórkach śródmiąższowych Leydiga, które zlokalizowane są w jądrach. Aktywowany jest pod wpływem hormonu luteinizującego – lytropiny.
Niewielkie stężenia testosteronu mogą być również obecne w kobiecym ciele. Do ich produkcji dochodzi w jajnikach, a podczas trwania ciąży – w łożysku.
Testosteron to organiczny związek chemiczny należący do grupy hormonów androgenowych. Występuje w męskim organizmie – w komórkach Leydiga – oraz u kobiet – w jajnikach i w łożysku.
Za właściwy poziom testosteronu odpowiada przysadka mózgowa. W sytuacji, gdy stężenie tego hormonu jest zbyt niskie, to zaczyna się wydzielać hormon stymulujący, którego zadaniem jest pobudzenie do pracy jąder lub jajników.
Utrzymanie poziomu testosteronu w normie jest ważne zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet. Ten hormon oddziałuje m.in. na gęstość kości, siłę mięśniową, tkankę tłuszczową oraz na libido. Nadmiar lub niedobór testosteronu wpływa na psychikę, jakość życia seksualnego, a także na funkcjonowanie całego organizmu.
Jakie funkcje pełni testosteron?
Testosteron wpływa przede wszystkim na rozwój męskich narządów płciowych – jąder, moszny, gruczołu krokowego, prącia, pęcherzyków nasiennych – oraz charakterystycznych cech płciowych u mężczyzn – owłosienia, zarostu na twarzy, niskiego tembru głosu, proporcjonalnej budowy ciała. To dzięki odpowiedniemu stężeniu tego hormonu narządy męskie mogą wykonywać swoje funkcje.
Hormon kształtuje cechy płciowe już w okresie tzw. życia płodowego. Jeżeli w czasie ciąży dochodzi do niedoborów testosteronu, to może to spowodować wady rozwojowe lub obojnactwo rzekome męskie.
Testosteron determinuje spermatogenezę, czyli proces powstawania i dojrzewania plemników, a także utrzymanie popędu płciowego. Jego zbyt niskie stężenie może doprowadzić do obniżenia się libido, nastrojów depresyjnych, agresywnych zachowań, braku energii.
Testosteron wpływa na rozwój męskich narządów płciowych oraz męskich cech płciowych. Wpływa na: libido, odporność, stężenie cholesterolu, ciśnienie tętnicze krwi, masę mięśniową i kości.
Męski hormon płciowy wpływa na odporność, stężenie cholesterolu we krwi oraz ciśnienie tętnicze. Reguluje także przyrost masy mięśniowej, stymuluje wzrost, wzmacnia kości.
Testosteron na organizm wywiera tzw. wpływ anaboliczny – pobudza syntezę białek. Wśród jego funkcji można również wymienić pobudzanie rozwoju gruczołu krokowego – hormon wpływa nie tylko na objętość prostaty, ale również może pobudzać rozwój nowotworu.
Według badań testosteron wpływa na funkcjonowanie mózgu. Może on nasilać produkcję dopaminy i determinować jej transport w centralnym układzie nerwowym. Przyjmuje się, że męski hormon zwiększa stabilność emocjonalną, dobry nastrój i zmniejsza zaburzenia lękowe.
Przeczytaj: Otyłość a poziom testosteronu – jak testosteron wpływa na tkankę tłuszczową?
Testosteron u kobiet
Odpowiednie stężenie testosteronu i utrzymanie równowagi pomiędzy poziomem estrogenów jest istotne dla prawidłowego funkcjonowania kobiecego ciała. Warto jednak wiedzieć, że poziom testosteronu u kobiet jest około dziesięciokrotnie niższy niż u mężczyzn. Oznacza to, że kobiece ciało wyraźniej reaguje na działania tego hormonu. Dlatego też niedobór i nadmiar testosteronu może powodować u kobiety szereg zdrowotnych problemów.
Testosteron u kobiet wspomaga prawidłowe funkcjonowanie jajników, wytrzymałość kości, ale również wpływa na libido.
Kiedy należy wykonać badanie testosteronu?
Badanie stężenia testosteronu przeprowadzane jest najczęściej wśród osób z podejrzeniem opóźnionego dojrzewania płciowego oraz z podejrzeniem wahań gospodarki hormonalnej.
W przypadku kobiet wskazaniem do przeprowadzenia badania są objawy takie jak: zaburzenia miesiączkowania, trądzik, nadmierne owłosienie, obniżenie tonu głosu, występowanie łysienia typu męskiego.
Poziom testosteronu badany jest podczas przebiegu chorób, takich jak:
- guzy jąder,
- guzy jajników,
- zespół policystycznych jajników (PCOS),
- guzy kory nadnerczy,
- nowotwory,
- wrodzony przerost nadnerczy,
- marskość wątroby,
- hirsutyzm.
Do objawów, na podstawie których wykonuje się badanie testosteronu, należą:
- spadek libido,
- zaburzenia erekcji,
- obniżenie tonu głosu,
- nieodpowiedni rozkład tkanki tłuszczowej w organizmie,
- nagły spadek lub wzrost masy ciała,
- łysienie,
- występowanie nadciśnienia,
- pojawienie się trądziku,
- zaburzenia samopoczucia.
Badanie testosteronu
Do badania poziomu testosteronu nie potrzeba się specjalnie przygotowywać. Należy jednak pamiętać o tym, że pacjent powinien być na czczo – może wypić jedynie szklankę wody. Przed badaniem krwi należy również wstrzymać się od wysiłku fizycznego – sport może mieć wpływ na wynik.
Badanie testosteronu przeprowadzane jest w godzinach porannych. Pobieranym materiałem jest krew żylna.
Dowiedz się więcej: Zioła na testosteron – jak naturalnie zwiększyć poziom testosteronu?
Jakie są normy testosteronu u mężczyzn?
W przypadku badań laboratoryjnych ważne jest, abyśmy interpretowali wynik na podstawie norm, które obowiązują w danym laboratorium.
Normy stężenia testosteronu całkowitego u mężczyzn:
- 9,0 – 34,7 nmol/l,
- 260 – 1000 ng/dl.
Sprawdź: Dieta na testosteron – co jeść, aby podnieść testosteron?
Normy testosteronu u kobiet
Tak jak wspomnieliśmy, prawidłowa interpretacja wyniku zależy od norm, które przyjmują dane laboratoria.
- Przyjmuje się, że stężenie testosteronu u kobiet powinno mieścić się w przedziale 0,7 –3,9 nmol/l.
Stężenie hormonów w kobiecym organizmie nie zawsze jest takie samo. Wpływ na to mają takie czynniki jak: faza cyklu miesiączkowego, wiek kobiety, masa ciała. Testosteron może wzrastać do 60 roku życia, a następnie stopniowo maleć. W przypadku nadwagi i otyłości możemy również zauważyć podwyższenie poziomu męskiego hormonu.
Testosteron w ciele kobiety zmienia swoje stężenie przede wszystkim w okresie ciąży. Jego monitorowanie jest szczególnie ważne dla rozwoju płciowego płodu.
Jakie są objawy niedoboru testosteronu?
Wahania stężenia testosteronu są naturalne, ponieważ mogą być związane porą dnia, wiekiem lub z aktywnym stylem życia. Jednak w sytuacji, gdy niedobór testosteronu jest wysoki, to może determinować pojawienie się szeregu problemów zdrowotnych.
Objawy niedoboru testosteronu u mężczyzn:
- spadek libido i problemy z erekcją,
- zmniejszenie się owłosienia na ciele,
- spadek masy mięśniowej,
- nerwowość,
- bezsenność,
- problemy z koncentracją,
- nadciśnienie,
- otyłość,
- przybieranie kobiecych kształtów.
Zbyt niski poziom testosteronu u mężczyzn zazwyczaj wskazuje na nieprawidłowe funkcje jąder – hipogonadyzm. Może być też skutkiem zespołu metabolicznego – otyłości, podwyższonego stężenia kwasów tłuszczowych we krwi, nadciśnienia, nietolerancji glukozy, inuslinooporności.
Wpływ na obniżenie poziomu testosteronu mają: używki, nieodpowiednia dieta, przetrenowanie lub zbyt małe ilości ruchu, nieodpowiednie ilości snu.
Wpływ na obniżenie testosteronu mogą mieć: używki – m.in. palenie papierosów oraz spożywanie nadmiernych ilości alkoholu – przetrenowanie, nieodpowiednie ilości snu, zbyt mało ruchu, zła dieta – zbyt małe dawki dobrych tłuszczów w pożywieniu przy zbyt dużych ilościach cukrów prostych i niezdrowych tłuszczów.
Wykrycie niskiego stężenia testosteronu powinno być wskazaniem do dalszej diagnozy. Lekarz może skierować pacjenta do urologa, endokrynologa lub androloga. Mogą być także konieczne dodatkowe badania laboratoryjne, badania urologiczne, badania wątroby.
Zapoznaj się: Testosteron a stres – czy kortyzol wpływa na testosteron?
Czy mężczyzna może mieć za dużo testosteronu?
Nadmiar stężenia testosteronu w męskim organizmie występuje rzadko. Jeżeli dochodzi do zbyt wysokiego poziomu tego hormonu, to wynika to zazwyczaj ze stosowania sztucznych preparatów z testosteronem, które mają za zadanie zwiększyć masę mięśniową. Problem nadmiaru testosteronu dotyczy więc zazwyczaj sportowców oraz kulturystów.
Nadmiar testosteronu u mężczyzn objawia się:
- agresją i pobudzeniem,
- spadkiem odporności,
- wzrostem masy mięśniowej,
- zmniejszeniem rozmiaru jąder,
- problemami z potencją,
- małą ilością plemników,
- problemami z oddawaniem moczu,
- rozrostem prostaty,
- nadciśnieniem tętniczym,
- bólami głowy,
- wysokim stężeniem cholesterolu we krwi,
- bezsennością.
Jakie są objawy nadmiaru testosteronu u kobiet?
W kobiecym organizmie nadmiar testosteronu przede wszystkim powiązany jest z zespołem policystycznych jajników (PCOS).
Objawy nadmiaru testosteronu u kobiet to:
- problemy z płodnością oraz niepłodność,
- nieregularne cykle menstruacyjne,
- nadmierne owłosienie na całym ciele,
- łysienie androgenowe,
- trądzik i problemy skórne,
- przybieranie na wadze,
- stany depresyjne i obniżony nastrój.
Przeczytaj również: Jak w naturalny sposób obniżyć poziom androgenów?
Testosteron wolny
Testosteron może występować we krwi w postaci wolnej, która stanowi do 2% całościowego testosteronu. Testosteron wolny najczęściej jest elementem diagnostyki zaburzeń gospodarki hormonalnej. Wskazaniem do wykonania badania są również trudności w interpretacji wyniku testosteronu całkowitego.
Testosteron wolny – normy
Normy testosteronu wolnego:
- mężczyźni: 2,6 – 9,79 pg/ml,
- kobiety: 0,2 – 1,3 pg/ml.
Bibliografia
P. Woźniak, Poważny hormon – testosteron, Edukacja Biologiczna i Środowiskowa, 2012
