Stan zapalny – co to?
Stan zapalny to mechanizm reakcji obronnej układu odpornościowego naszego organizmu. Zapalenie pojawia się w wyniku kontaktu z czynnikami uszkadzającymi, np. z wirusami czy z bakteriami. W reakcji stanu zapalnego biorą udział naczynia krwionośne, komórki układu odpornościowego, komórki tkanki łącznej.
Ogólnym celem powstawania stanu zapalnego jest unieszkodliwienie czynników uszkadzających oraz naprawa tkanek. W niektórych przypadkach reakcja naszego organizmu może być zbyt nasilona w porównaniu do zagrożenia wynikającego z bodźca. Reakcja może być także skierowana przeciwko zdrowym tkankom. Wynika to często z występowania chorób autoimmunologicznych.
Mechanizm reakcji zapalnej
Mechanizm reakcji zapalnej inicjowany jest poprzez komórki tkanki łącznej lub specjalne komórki występujące w obrębie układu odpornościowego. Za pomocą białek informują one inne komórki układu odpornościowego o stanie zapalnym i o konieczności namnożenia się. Następnie komórki przedostają się poprzez przewody ciała, naczynia krwionośne, naczynia chłonne do miejsca, gdzie występuje zapalenie.
Warto dodać, że komórki naszego układu immunologicznego pełnią różne funkcje w organizmie. Mogą stymulować wytwarzanie przeciwciał, pochłaniać drobnoustroje, odbudowywać tkanki.
Jakie są rodzaje stanu zapalnego?
Wyróżniamy dwa rodzaje stanu zapalnego: zapalenie ostre oraz zapalenie przewlekłe.
Zapalenie ostre może trwać do kilku dni i zazwyczaj składa się z trzech etapów. Należą do nich: uszkodzenia tkanek organizmu, wzrost przepływu krwi i wysięk, czyli napływ komórek odpornościowych oraz gojenie.
Zapalenie przewlekłe może trwać nawet do kilku tygodni. Opisane powyżej trzy etapy zapalenia występują równocześnie, a aktywność komórek immunologicznych doprowadza do stopniowego uszkadzania zajętych tkanek. Z tego powodu dochodzi do ich zwłóknienia.
Z przewlekłym zapaleniem jest powiązana m.in. marskość wątroby, do której dochodzi w wyniku przewlekłego wirusowego zapalenie wątroby, czy powikłania sercowo-naczyniowe.
Skutkiem przewlekłych stanów zapalnych mogą być także:
- alergie,
- występowanie depresji,
- cukrzyca,
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- nowotwory.
Przyczyny stanu zapalnego w organizmie
Stan zapalny organizmu może wynikać z: czynników biologicznych, czynników fizycznych, czynników chemicznych, reakcji układu odpornościowego, martwicy oraz z występowania komórek nowotworowych.
Wśród czynników biologicznych możemy wymienić:
- bakterie,
- toksyny produkowane przez bakterie,
- wirusy,
- grzyby,
- pasożyty.
Do czynników fizycznych wywołujących reakcję zapalną należą m.in. urazy mechaniczne, natomiast uszkodzenia chemiczne spowodowane są substancjami żrącymi i niektórymi pochodnymi węglowodorów.
Tak jak wspominaliśmy wyżej, reakcja układu odpornościowego może być skierowana nie tylko przeciwko czynnikom zewnętrznym, determinującym rozwój stanu zapalnego, ale również przeciwko własnym, zdrowym tkankom. Wynika to z reakcji alergicznych, reakcji anafilaktycznych, lub z chorób autoimmunologicznych. Z kolei martwica powoduje, że komórki odpornościowe próbują za wszelką cenę usunąć tkanki martwicze.
Lekarze podkreślają również, że występowanie zapalenia może wynikać z naszego stylu życia, złej diety czy z nadwagi. W przypadku otyłości tkanka tłuszczowa produkuje tzw. czynniki prozapalne, które mogą przyczyniać się do rozwoju cukrzycy oraz stanu zapalnego. Również nieodpowiednio zbilansowana dieta, oparta zwłaszcza na nadmiernej ilości tłuszczów, w tym tłuszczów trans, niedobór witaminy D3 oraz niedobór kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 determinują rozwój zapalenia.
Przyczyną reakcji zapalnej może być również zły stan jamy ustnej, zbyt małe ilości ruchu i aktywności fizycznej, życie w nadmiernym stresie i niedobór snu.
Jakie są objawy stanu zapalnego?
Stan zapalny organizmu może się charakteryzować:
- wzrostem temperatury ciała,
- gorączką i dreszczami,
- osłabieniem,
- zaczerwienieniem w sąsiedztwie uszkodzonej tkanki,
- obrzękiem,
- bólem,
- zawrotami głowy,
- utratą apetytu,
- upośledzeniem funkcjonowania narządu objętego stanem zapalnym,
- wysiękiem.
Wysięk towarzyszący stanowi zapalnemu to płyn, który występuje na skutek znacznego przesączenia się elementów krwi przez ściany naczyń krwionośnych. Może mieć on charakter: ropny, krwotoczny, włóknikowy, surowiczy, zgorzelinowy.
Stan zapalny a badania
Stan zapalny organizmu możemy potwierdzić za pomocą badań laboratoryjnych. Należą do nich: morfologia, OB, CRP.
OB (Odczyn Biernackiego)
Badanie OB jest jednym z podstawowych wyznaczników występowania stanu zapalnego w organizmie. Określa ono prędkość opadania krwinek czerwonych.
Prawidłowa wartość OB różni się przede wszystkim od płci oraz od wieku osób badanych. Normy przedstawiają się następująco:
- kobiety poniżej 60. roku życia – do 12 mm/h,
- kobiety powyżej 60 roku życia – do 20 mm/h,
- mężczyźni poniżej 60. roku życia – do 8 mm/h,
- mężczyźni powyżej 60. roku życia – do 15 mm/h.
CRP
CRP to badanie stężenia tzw. białka C reaktywnego. Białka CRP są najskuteczniejszymi markerami stanu zapalnego. Wartość białka jest uzależniona od wielu czynników, wśród których można wymienić: płeć, wiek, masę ciała, dietę, infekcje, czy stosowane leki.
Przyjmuje się, że u zdrowego człowieka stężenie CRP wynosi nie więcej niż 5 mg/l. W momencie, gdy poziom CRP przekracza 10 mg/l, to oznacza to, że w organizmie rozpoczął się stan zapalny.
Morfologia
Badanie morfologii może wykazać wzrost lub spadek liczby białych krwinek, czyli leukocytów. Ich norma stężenia we krwi wynosi od 4000 do 10 000/μL. Gdy w naszym ciele rozwija się stan zapalny, wówczas liczba leukocytów zaczyna gwałtownie wzrastać, aby zostać przetransportowana do miejsca zapalenia.
Czasami w stanie zapalnym występuje również wzrost liczby płytek krwi (PLT). Norma pytek krwi wynosi od 50000 do 400000/μL.
Leczenie stanu zapalnego
Na rynku dostępnych jest wiele substancji, które pozwalają na złagodzenie stanu zapalnego. Najczęściej stosowaną grupą leków są tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne, które zawierają: aspirynę, ibuprofen, naproksen, diklofenak, ketoprofen. Leki wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe.
Uwaga: Warto wiedzieć, że produkty zawierające w swoim składzie paracetamol nie charakteryzują się działaniem przeciwzapalnym.
Do innej grupy leków przeciwzapalnych należą glikokortykosteroidy, które dostępne są na receptę.
Jak naturalnie zredukować stan zapalny?
Stanowi zapalnemu możemy przeciwdziałać również w naturalny sposób. Przede wszystkim powinniśmy zwrócić uwagę na dietę i na ruch.
Wysokie stężenie glukozy we krwi w wielu przypadkach zaostrza zapalenie. Ważne jest więc ograniczenie spożywania źródeł cukru, takich jak: wszelkie słodycze, ciastka, wyroby cukiernicze, słodkie napoje, sztucznie dosładzane soki. Warto zrezygnować ze stosowania cukru białego, który dostarcza nam jedynie „pustych kalorii”. Jeżeli nie jesteśmy w stanie zrezygnować np. ze słodkiej kawy i herbaty, wówczas najlepszym wyjściem będzie stosowanie naturalnych słodzików: stewii lub ksylitolu.
Możemy również zastosować specjalną dietę przeciwzapalną, która oparta jest na produktach zawierających zdrowe kwasy tłuszczowe, minerały, witaminy i antyoksydanty. Do jadłospisu warto więc włączyć:
- olej lniany,
- ryby morskie,
- kurkumę,
- orzechy włoskie,
- orzechy laskowe,
- produkty zbożowe,
- owoce i warzywa.
Oprócz tego powinniśmy zadbać o właściwe nawodnienie oraz o dostarczenie witaminy D3, która występuje m.in. w rybach, takich jak:
- świeży łosoś,
- pstrąg tęczowy,
- węgorz,
- śledź,
- karp,
- halibut,
- sola.
Nie zapominajmy również o regularnej aktywności fizycznej. Specjaliści podkreślają, że już 30 minut codziennego ruchu pozytywnie wpływa na funkcjonowanie naszego całego organizmu.
Sprawdź: Tran – właściwości, działanie, dawkowanie. Jak tran wpływa na zdrowie?
Zioła o działaniu przeciwzapalnym
Swoją dietę może również uzupełnić o ziołowe napary wykazujące działanie przeciwzapalne. Można wśród nich wymienić: szałwię lekarską, mniszka lekarskiego, korę wierzby białej, imbir lekarski, więzówkę błotną. Poniżej prezentujemy przepisy na domowe napary.
Napar z liści szałwii lekarskiej: 2 łyżki stołowe ziela zalewamy szklanką wrzącej wody, a następnie przykrywamy i parzymy przez około 20 minut. Na końcu przecedzamy. Napar możemy spożywać 2 razy dziennie.
Napar z ziela mniszka lekarskiego: 2 łyżeczki ziela zalewamy wrzącą wodą, przykrywamy i parzymy pod przykryciem przez maksymalnie 30 minut. Napar przecedzamy i spożywamy 3 razy dziennie.
Napar z kory wierzby białej: 1 łyżkę stołową kory wierzby zalewamy szklanką gorącej wody i parzymy pod przykryciem przez 15 minut. Następnie napar odkrywamy i pozostawiamy go w szklance na kolejne 15 minut. Na końcu przecedzamy. Napar spożywamy 4-6 razy dziennie po pół szklanki.
Napar z ziela wiązówki błotnej: 1 łyżkę stołową ziela zalewamy szklanką wrzącej wody, parzymy przez 20 minut i przecedzamy. Napar spożywamy 2-3 razy dziennie.
Napar z korzenia imbiru: 1 łyżeczkę korzenia imbiru zalewamy szklanką wrzącej wody, a następnie przykrywamy i parzymy przez 5-10 minut. Napar spożywamy gorący w dawce jedna szklanka 2-3 razy dziennie.
Bibliografia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Zapalenie
https://diag.pl/pacjent/artykuly/wirus-bakteria-markery-stanu-zapalnego/
https://dietetykanienazarty.pl/b/dieta-przeciwzapalna-jadlospis-zalecane-produkty-zasady
