Czym jest ksylitol?
Ksylitol to naturalny słodzik, po który coraz częściej sięgamy, chcąc wyeliminować z diety cukier biały. Pozyskiwany jest z kory brzozy, a w wyglądzie oraz w smaku przypomina klasyczny cukier – występuje w formie białych kryształków. Charakteryzuje go jednak niska kaloryczność oraz niska wartość indeksu glikemicznego. Dzięki temu zalecany jest dla diabetyków, osób zmagających się z insulinoopornością oraz walczących z nadwagą i otyłością.
Pod względem chemicznym ksylitol w rzeczywistości nie jest cukrem, a alkoholem cukrowym. Wpływa na to jego budowa – składa się z cząsteczki cukru oraz z cząsteczki alkoholu. Ma to jednak swoje plusy, ponieważ w naszym organizmie jest inaczej metabolizowany niż cukier biały.
Ksylitol występuje naturalnie w owocach i warzywach, np. w: kalafiorze, śliwkach, malinach, truskawkach. Wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym oraz w przemyśle farmaceutycznym. Pełni funkcje: środka słodzącego, stabilizatora, emulgatora, substancji zagęszczającej, substancji pochłaniającej wilgoć.
Ksylitol charakteryzuje się niską kolorycznością oraz niską wartością indeksu glikemicznego. Wykorzystywany jest w przemyśle spożywczym oraz w przemyśle farmaceutycznym.
Na etykietach ksylitol możemy znaleźć pod nazwą E967. W jakich gotowych produktach występuje? Przede wszystkim w ciastkach, napojach i deserach, które można znaleźć na półkach z tzw. zdrową żywnością. Słodzik jest również składnikiem past do zębów i kosmetyków. Jeżeli wartość ksylitolu przekracza 10% ogólnej masy wyrobu, to producent ma obowiązek podania na etykiecie informacji, że spożycie nadmiernych ilości produktu może skutkować efektem przeczyszczającym.
Ksylitol fiński a ksylitol chiński – jakie są różnice?
Ksylitol powszechnie funkcjonuje pod nazwą cukru brzozowego, ponieważ pozyskiwany jest z obróbki kory brzozy. Niestety, koszty jego produkcji są wysokie, dlatego też zaczęto szukać tańszego zamiennika. W taki sposób odkryto, że ksylitol może być również otrzymywany z kolby kukurydzy.
Współcześnie na rynku występują dwa ksylitole, określane jako fiński i chiński. Ksylitol fiński to ten, który pozyskiwany jest metodą tradycyjną, czyli z kory brzozy. Natomiast ksylitol chiński produkowany jest niższymi kosztami z kolb kukurydzy.
Czym różnią się te dwa rodzaje substancji słodzącej? Ksylitol fiński produkowany jest bez użycia grzybów, kwasów i produktów modyfikowanych genetycznie. Produkcja ksylitolu chińskiego jest natomiast szkodliwa dla środowiska naturalnego i może zachodzić przy użyciu dwóch rodzajów grzybów. W większości przypadków kolby kukurydzy, które wykorzystywane są do produkcji zamiennika cukru, są również modyfikowane genetycznie.
Sprawdź także: Stewia – zdrowy zamiennik cukru? Właściwości i zastosowanie
Jaka jest kaloryczność ksylitolu?
Ksylitol charakteryzuje się znacznie mniejszą kalorycznością w porównaniu z cukrem białym – przyjmuje się, że jest o około 40% mniej kaloryczny. Dzięki temu zalecany jest zwłaszcza dla osób, które zmagają się z nadwagą oraz otyłością.
Ksylitol dostarcza średnio 2,4 kcal w 1 gramie, co oznacza, że w jednej łyżeczce tego słodkiego produktu (5 g) znajduje się około 12 kcal. Dla porównania łyżeczka cukru białego dostarcza około 20 kcal.
Zapoznaj się: Stewia czy ksylitol – który słodzik lepszy?
Ksylitol – indeks glikemiczny
Ksylitol należy do polioli – węglowodanów, których metabolizm odbywa się przy nieznacznym udziale insuliny lub niezależnie od niej. Dodatkowo węglowodany są zdecydowanie wolniej wchłaniane w przewodzie pokarmowym. W ogólnym rozrachunku oznacza to, że ksylitol nie powoduje wzrostu stężenie glukozy we krwi oraz nie wpływa na wydzielanie insuliny.
Indeks glikemiczny ksylitolu jest niski – wynosi 8. Zalecany jest w diecie dla diabetyków, a także dla osób z zakłóconą tolerancją glukozy oraz dla chorych na insulinooporność.
Przeczytaj: Cukier trzcinowy – jakie są jego właściwości? Wpływ na zdrowie, indeks glikemiczny
Jakie są właściwości ksylitolu – wpływ na zdrowie
W odróżnieniu od glukozy, sacharozy lub fruktozy, ksylitol nie fermentuje w układzie pokarmowym, a w jelicie grubym. Oznacza to, że nie jest zamieniany na kwasy szkodliwe dla naszej jamy ustnej i nie powoduje próchnicy. Jednakże fermentacja w jelicie może powodować nasilenie wzdęć, nadmierną produkcję gazów oraz biegunki.
Ksylitol wykazuje działanie bakteriobójcze, dlatego też stosowany jest w produktach do higieny jamy ustnej. Dodatkowo uznaje się, że słodzik nie prowadzi do rozwoju drożdżycy.
Ksylitol nie wpływa na rozwój próchnicy. Wykazuje działanie bakteriobójcze oraz zwiększa mineralizację kości.
Cukier brzozowy zwiększa mineralizację kości, czyli przyswajalność wapnia w kośćcu. Dzięki temu przywraca gęstość kości i polecany jest osobom ze zdiagnozowaną osteoporozą.
Ksylitol cechuje się odczynem zasadowym. W związku z tym stabilizuje równowagę kwasowo-zasadową w naszym organizmie. Uznaje się więc, że hamuje rozwój bakterii i wpływa na odporność. Mogą go również stosować osoby, które zmagają się z grzybicą oraz z chorobami bakteryjnymi.
Czy ksylitol jest zdrowy?
W składzie ksylitolu nie znajdziemy ważnych składników odżywczych, takich jak witaminy czy minerały. Jednak jego najważniejszymi zaletami są niska kaloryczność oraz niska wartość indeksu glikemicznego. To właśnie dzięki temu, że ksylitol nie wywiera negatywnego wpływu na gospodarkę glikemiczną oraz insulinową, to uważany jest za zdrowy zamiennik białego cukru.
Dodatkowo, tak jak wspomnieliśmy wyżej, ta substancja słodząca nie wpływa na rozwój próchnicy, zwiększa mineralizację kości oraz wykazuje działanie bakteriobójcze.
Ksylitol – jak go stosować?
Ksylitol jest odporny na działanie wysokich temperatur – pod wpływem temperatury nie traci swoich właściwości. Dzięki temu możemy go stosować do słodzenia kawy, herbaty, napojów, ciast, deserów, owocowych przetworów. Warto jednak wiedzieć, że nie powinniśmy go dodawać do ciasta drożdżowego z uwagi na to, że drożdże na nim nie wyrosną.
Jaka jest dopuszczalna dzienna dawka ksylitolu?
Ksylitol jest powszechnie uważany za substancję bezpieczną. Światowe organy, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oraz Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), nie określiły oficjalnej dopuszczalnej dziennej dawki spożycia ksylitolu.
Zalecana dzienna dawka ksylitolu wynosi 3 łyżeczki, czyli 15 gramów.
Niestety, spożywanie zbyt dużych ilości cukru brzozowego może powodować dolegliwości jelitowe. Dlatego też uznaje się, że zalecana dzienna dawka spożycia to 15 gramów słodzika, czyli około 3 łyżeczki dziennie.
Skutki uboczne stosowania ksylitolu
Warto wiedzieć, że ksylitol powinien być wprowadzany do naszej codziennej diety stopniowo – za pomocą małych porcji. Do niepożądanych objawów, które mogą występować po spożyciu ksylitolu, należą:
- biegunki,
- skurcze brzucha,
- wzdęcia.
Jeżeli jesteśmy właścicielami psów, to powinniśmy wiedzieć, że ksylitol może stanowić poważne zagrożenie dla ich życia, ponieważ zwierzęcy organizm traktuje słodzik jak glukozę. Po jego spożyciu organy wewnętrzne czworonogów produkują nadmierne ilości insuliny. Może to spowodować hipoglikemię, niewydolność wątroby lub nawet śmierć. Przyjmuje się, że już porcja 0,3 gramów ksylitolu może stanowić niebezpieczeństwo dla małych psów.
Czy istnieją przeciwwskazania do stosowania ksylitolu?
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, ksylitol jest substancją bezpieczną dla ludzi. Powinny go jednak unikać osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego (IBS), a także dzieci do trzeciego roku życia.
Ksylitol może być stosowany przez kobiety w ciąży, także w przypadku występowaniu tzw. cukrzycy ciążowej. Cukier brzozowy ułatwia wchłaniania wapnia i magnezu. Uznaje się również, że nie wywołuje zgagi.
Bibliografia
M. Grembecka, Ksylitol – rola w diecie oraz profilaktyce i terapii chorób człowieka, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2015
M. Kalemba-Drożdż, Ksylitol – fakty i mity. Czy to substancja prozdrowotna czy tylko chwyt marketingowy?, Kraków 2018
