Czym jest zespół stresu pourazowego (PTSD)?
Zespół stresu pourazowego, nazywany również pourazowym zaburzeniem stresowym, w skrócie – PTSD (z ang. posttraumatic stress disorder), to zaburzenie psychiczne występujące po silnie stresującym, gwałtownym i przykrym przeżyciu lub wydarzeniu, które przerasta możliwości adaptacyjne danej osoby.
Zespół stresu pourazowego to zaburzenie psychiczne występujące po silnie stresującym przeżyciu lub wydarzeniu.
Innymi słowy, jednostka doświadcza tak trudnego wydarzenia, że nie jest w stanie sobie z nim poradzić. Nazbyt obciążona psychika osoby wystawionej na tak silny stres zaczyna działać w nieprawidłowy sposób. W konsekwencji u jednostki rozwija się pourazowe zaburzenie stresowe.
Jakie są objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD)?
Objawy zespołu stresu pourazowego mogą nieznacznie różnić się w poszczególnych przypadkach. Istnieje jednak co najmniej kilka cech charakterystycznych dla tego zaburzenia.
Objawy zespołu stresu pourazowego to najczęściej:
- natrętne, powracające myśli lub wspomnienia o traumatycznym wydarzeniu,
- powtarzające się koszmary senne lub inne problemy ze snem,
- przytępienie uczuciowe i niezdolność do przeżywania radości,
- unikanie sytuacji, które mogłyby przypominać lub symbolizować okoliczności traumy,
- izolacja od przyjaciół i rodziny oraz ograniczenie kontaktów towarzyskich,
- nieustanne napięcie i lęk przed potencjalnym zagrożeniem,
- drażliwość i kłopoty z koncentracją, uwagą oraz pamięcią,
- niepamięć psychogenna, czyli amnezja dotycząca wydarzeń, które były lub nadal są źródłem silnego stresu,
- występowanie tzw. flashbacków, inaczej zwanych przebłyskami.
Flashbacki to charakterystyczne wizje, których doświadcza osoba z PTSD. Polegają one na niezwykle silnym wrażeniu, że traumatyczne wydarzenie znowu się dzieje. Osoba z pourazowym zaburzeniem stresowym jest przekonana, że znajduje się po raz kolejny w centrum wydarzeń i na nowo przeżywa emocje towarzyszące jej podczas pierwotnej traumy.
Charakterystycznym objawem PTSD jest występowanie tzw. flashbacków.
Doświadczane w PTSD flashbacki są niezwykle realistyczne i sprawiają choremu wiele psychicznego cierpienia, pogarszając tym samym jeszcze bardziej jego ogólny stan psychiczny.
Jakie są przyczyny zespołu stresu pourazowego (PTSD)?
Jak już wspomnieliśmy, PTSD jest pewnego rodzaju reakcją naszej psychiki na przerażające, zagrażające życiu zdarzenie. Przykładami takich okoliczności, są:
- klęski żywiołowe,
- wypadki komunikacyjne,
- działania wojenne,
- katastrofy i kataklizmy,
- napaść na tle seksualnym,
- molestowanie,
- uprowadzenie,
- tortury i przemoc.
Oczywiście, to nie wszystkie sytuacje, które mogą stać się przyczyną PTSD. Do wystąpienia pourazowych zaburzeń stresowych nie jest bowiem konieczne doświadczenie wydarzeń skrajnie ekstremalnych, choć to one są najczęstszą przyczyną wystąpienia zespołu stresu pourazowego.
Bywa jednak, że zespół stresu pourazowego zostaje wywołany wskutek np. przemocowego dzieciństwa i długotrwałego doświadczania skrajnej biedy, problemu alkoholowego w najbliższej rodzinie, agresywnego mobbingu w pracy lub wyjątkowo trudnego pobytu w szpitalu.
Przyczyna PTSD zależy także od indywidualnej odporności emocjonalnej danej osoby i od tego, w którym momencie sytuacja staje się dla niej zbyt trudna i przerasta jej możliwości adaptacyjne. Co ciekawe, wyróżniono i opracowano czynniki, które mogą predysponować do rozwoju i wystąpienia PTSD w życiu dorosłym.
Przeczytaj: Syndrom sztokholmski – czym jest? Objawy, przyczyny, leczenie
Jakie czynniki sprzyjają pojawieniu się zespołu stresu pourazowego (PTSD)?
Czynnikami, które szczególnie sprzyjają wystąpieniu PTSD, są:
- niektóre cechy osobowości (np. neurotyzm),
- wypijanie dużych ilości alkoholu,
- brak sieci wsparcia społecznego,
- przeżycie traumy w okresie dzieciństwa,
- dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej,
- genetyczna podatność na zaburzenie psychiczne,
- poczucie braku kontroli nad swoim życiem,
- stresujące zmiany życiowe, które wydarzyły się na krótko przed traumatycznym doświadczeniem.
Istnieją więc sytuacje i okoliczności, w których jesteśmy o wiele bardziej narażeni na wystąpienie PTSD po silnie stresogennym wydarzeniu.
Pamiętajmy, że PTSD wiąże się bezpośrednio z naszymi możliwościami adaptacyjnymi – dorastanie w rodzinie dysfunkcyjnej, doświadczenie traumy we wczesnym dzieciństwie czy nadużywanie alkoholu w życiu dorosłym znacząco obniża możliwości radzenia sobie naszej psychiki z ekstremalną, zagrażającą życiu sytuacją.
Przeczytaj: Leczenie stresu – jak wygląda terapia?
Jak leczyć zespół stresu pourazowego (PTSD)?
Zespół stresu pourazowego można z powodzeniem leczyć. Leczenie PTSD opiera się na dwóch filarach. Są nimi:
- oddziaływania psychologiczne,
- oddziaływania farmakologiczne.
Oddziaływania psychologiczne w leczeniu zespołu stresu pourazowego to przede wszystkim psychoterapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na przebytym urazie. Podczas jej trwania pacjent oswaja się z traumatycznym wydarzeniem, interpretuje je na nowo i w nowych kategoriach oraz modyfikuje krzywdzące go przekonania, które posiada na temat przebytej traumy.
Psychoterapia wykorzystywana w leczeniu zespołu stresu pourazowego może przybierać formę zarówno spotkań grupowych, jak i indywidualnych. Oddziaływania psychologiczne są bowiem starannie dobierane do każdego z pacjentów, aby jak najlepiej odpowiadały na jego potrzeby.
W leczeniu zespołu stresu pourazowego najczęściej stosowana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.
Wspomniane oddziaływania farmakologiczne w PTSD stosuje się jako uzupełniające główne leczenie, którym jest psychoterapia. Farmakologia zostaje bowiem włączona do leczenia, gdy niektóre z objawów np. silna bezsenność, bardzo obniżony nastrój lub nieustanny lęk znacząco obniżają jakość życia pacjenta z zespołem stresu pourazowego.
Niestety, leczenie farmakologiczne, jak w przypadku wielu innych zaburzeń psychicznych, nie likwiduje w żaden sposób przyczyny PTSD i łagodzi jedynie najbardziej uporczywe objawy. Warto jednak pamiętać, że możemy samodzielnie wspomagać leczenie PTSD poprzez zdrowe nawyki i przyzwyczajenia.
Oczywiście, jeśli doświadczasz objawów zespołu stresu pourazowego, koniecznie skontaktuj się ze specjalistą zajmującym się zdrowiem psychicznym. Samodzielnie spróbuj natomiast zadbać o:
- zdrową i zbilansowaną dietę,
- systematyczną aktywność fizyczną,
- czas na efektywny relaks i odprężenie,
- spełnianie się w swojej pasji,
- kontakt z innymi ludźmi.
Choć zespół stresu pourazowego to bardzo obciążające zaburzenie psychiczne, można je z sukcesem wyleczyć i na powrót prowadzić satysfakcjonujące i pełne szczęścia życie.
Zobacz: Eustres – czy stres może pozytywnie działać na nasz organizm?
