Trądzik różowaty – klasyfikacja, przyczyny, leczenie

Czym jest trądzik różowaty?

Trądzik różowaty to przewlekła choroba skóry o podłożu naczyniowo-łojotokowym, która może dotyczyć 10% całej populacji. Cechuje ją przede wszystkim występowanie rumienia oraz poszerzonych drobnych naczyń krwionośnych (tzw. pajączki naczyniowe, czyli teleangiektazja). 

Trądzik różowaty zazwyczaj występuje u osób w wieku 30-60 lat. Dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Badania wskazują natomiast, że kobiety częściej chorują na ciężkie postaci trądziku różowatego, a zmiany skórne zaostrzają się zwłaszcza w czasie owulacji, miesiączki, ciąży oraz w tak zwanym okresie okołomenopauzalnym.

Klasyfikacja trądziku różowatego

Według klasyfikacji przyjętej przez  National Rosacea Society wyróżnia się pięć postaci trądziku różowatego:

• postać rumieniową z teleangiektazjami – charakteryzuje się nawracającym lub utrwalonym rumieniem, może objawiać się również uczuciem napięcia skóry oraz jej pieczeniem i kłuciem,
• postać grudkowo-krostkową – cechuje ją obecność wykwitów o charakterze rumieniowo-grudkowo-krostkowym w obrębie utrwalonego rumienia,
• postać przerostowo-naciekową – charakteryzuje się zgrubieniem skóry, jej nieregularną powierzchnią, powstawaniem guzów; występują zmiany przerostowe i naciekowe (dotyczą głównie mężczyzn),
• postać oczną – towarzyszy jej łzawienie oraz uczucie kłucia w obrębie oczu, a także nadwrażliwość na światło, pieczenie, suchość, odczucie piasku w oczach; współwystępuje zapalenie spojówek, zapalenie rogówki, tęczówki, brzegów powiek,
• odmianę ziarniniakową – charakteryzuje się żółto-brunatnymi grudkami lub guzkami.

Każda postać trądziku różowatego może przybierać charakter łagodny, umiarkowany lub ciężki. Najczęściej diagnozowana jest postać rumieniowa z teleangiektazjami.

Zapoznaj się: Trądzik różowaty a cera naczynkowa – podobieństwa i różnice

Jakie są objawy trądziku różowatego?

Zmiany skórne występujące przy trądziku różowatym najczęściej umiejscowione są w obrębie środkowej części twarzy – na policzkach, nosie, czole, podbródku. Rzadziej występują natomiast za uszami lub na owłosionej skórze głowy. Przebieg choroby charakteryzuje się przewlekłymi okresami zaostrzeń oraz remisji.

Trądzik różowaty objawia się poprzez:

• napadowe czerwienienie się skóry w obrębie twarzy – tzw. flushing, który utrzymuje się od 10 do 15 minut,
• rumień o charakterze utrwalonym,
• obecność krostek, guzków, grudek na skórze,
• suchość naskórka,
• towarzyszące kłucie i pieczenie skóry,
• ogniska obrzękowe – powstają z połączenia wykwitów na tle zapalnym.

Trądzik różowaty a inne schorzenia

Objawy towarzyszące trądzikowi różowatemu mogą przypominać również te, występujące w innych dermatozach: 

• w toczniu rumieniowatym,
• w trądziku pospolitym,
• w lupoidzie prosówkowym.

Lekarz może zlecić więc wykonanie diagnostyki różnicowej, która opiera się na badaniach immunopatologicznych i histopatologicznych.

W przypadku tocznia rumieniowatego na naskórku występuje zmiany naciekowe powiązane z pogrubieniem warstwy rogowej naskórka w obrębie mieszków włosowych. Co ważne, nie występują zmiany w postaci krostek i grudek.

Trądzik pospolity najczęściej rozwija się u osób w młodym wieku i związany jest ze wzmożoną czynnością gruczołów łojowych. Przy trądziku pospolitym występują zmiany grudkowo-krostkowe, wykwity skórne, torbiele ropne. Natomiast nie objawia się on poprzez rumień i pajączki naczyniowe.

Lupoid prosówkowy rozsiany w obrębie twarzy cechuje się obecnością guzków, które pod wpływem delikatnego ucisku zmieniają swoją barwę, a także ulegają bliznowaceniu i rozpadowi. 

Jakie są przyczyny występowania trądziku różowatego?

Dokładne przyczyny powstawania trądziku różowatego współcześnie nie są do końca znane – mimo wielu przeprowadzonych badań naukowych. Wśród tak zwanych hipotez patogenezy trądziku różowatego wymienia się:

• zaburzenia naczyniowe – objawy trądziku występują na skutek patologii naczyń krwionośnych i powiązane są najczęściej z reakcjami stresowymi, źle zbilansowaną dietą, temperaturą powietrza, okresem menopauzalnym,
• czynniki genetyczne,
• zaburzenia immunologiczne – przyczyną rozwoju trądziku różowatego może być nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego na skutek działania czynników środowiskowych,
• zaburzenia hormonalne – trądzik różowaty może być powiązany z fazą cyklu menstruacyjnego, okresem menopauzy oraz ze stosowaniem doustnych środków antykoncepcyjnych,
• czynniki infekcyjne – trądzik różowaty jest następstwem infekcji, takich jak zakażenie nużeńcem ludzkim, przewlekły nieżyt żołądka, zakażenia bakterią Helicobacter pylori, zakażenie przewodu pokarmowego pierwotniakiem Lamblia intestinalis, choroby pasożytnicze, 
• czynniki pokarmowe – objawy trądziku zaostrzają się po spożyciu: alkoholu, gorących potraw, ostrych potraw, pomidorów, cynamonu, kawy, mocnej herbaty, słodyczy, produktów mlecznych, drożdży,
• czynniki atmosferyczne – promieniowanie słoneczne, wilgotność lub suchość powietrza, zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura powietrza, silny wiatr,
• czynniki chemiczne – stosowanie kosmetyków zawierających alkohol etylowy, mentol, alkohol benzylowy, aceton, środki zapachowe, środki złuszczające, kamforę, glikol propylenowy,
• czynniki psychogenne – nadmierny stres, niepokój, zaburzenia lękowe.

Etapy rozwoju trądziku różowatego

Rozwój trądziku różowatego przebiega w trzech głównych etapach. Uzależniony jest on zarówno od czynników zewnętrznych, jak i od czynników wewnętrznych.

Faza I (rumieniowo-teleangiektatyczna) – objawia się występowaniem rumienia w kształcie litery V w obrębie środkowej części twarzy. Rumień przybiera charakter nawrotowy. W tej fazie występują również liczne pajączki naczyniowe.

Faza II (grudkowo-krostkowa) – występują w niej objawy charakterystyczne dla fazy rumieniowo-teleangiektatycznej, a także obrzęk w obrębie twarzy, występowanie guzków i krost, występowanie grudek rumieniowo-obrzękowych.  

Faza III (guzkowata) – charakteryzuje się widocznym pogrubieniem skóry i występowaniem nierówności na jej powierzchni. Objawy obejmują również okolice czoła, oczu, uszu oraz nosa.

Czynniki wpływające na nasilenie objawów trądziku różowatego

Tak jak wspomnieliśmy wyżej, rozwój trądziku różowatego uzależniony jest od czynników zewnętrznych i wewnętrznych.

Wśród czynników zewnętrznych można wymienić:

• stres i napięcie nerwowe,
• poddawanie skóry działaniu promieniowania słonecznego (UV),
• silny wiatr, wilgoć, zimno,
• źle zbilansowaną dietę (pikantne potrawy, ser, kofeina, niektóre owoce i warzywa, podroby, słodycze, sos sojowy, ocet),
• spożywanie alkoholu,
• wzmożony wysiłek fizyczny,
• korzystanie z sauny,
• stosowanie nieodpowiednich kosmetyków,
• korzystanie z nawilżaczy powietrza, 
• długotrwałą ekspozycję na pole magnetyczne emitowane m.in. przez monitory,
• stosowanie niektórych grup leków, 
• zmaganie się z zespołem jelita drażliwego.

Natomiast do czynników wewnętrznych należą przede wszystkim nasze predyspozycje genetyczne. Badania wskazują na większe prawdopodobieństwo wystąpienia trądziku różowatego w przypadku, gdy w rodzinie osoby chorej zostały wykryte przypadki trądziku różowatego. Dodatkowo wśród predyspozycji genetycznych można wymienić również jasną karnację cery. 

Na zaostrzenie objawów trądziku różowatego wpływają również zmiany hormonalne – zwłaszcza zachodzące u kobiet. Zmiany skórne mogą szczególnie zaostrzać się w czasie ciąży, w okresie menopauzalnym, w okresie postmenopauzalnym oraz pod wpływem stosowania doustnej antykoncepcji.

Jak leczyć trądzik różowaty?

Leczenie trądziku różowatego powinno zostać dobrane na podstawie indywidualnych uwarunkowań pacjenta i współwystępujących objawów. Ważną kwestię stanowi również postać trądziku. Przyjmuje się, że postać rumieniową oraz grudkowo-krostkową można leczyć za pomocą leków miejscowych. Natomiast postać przerostowo-grudkowa może wymagać intensywnej terapii, a w wielu przypadkach również interwencji chirurgicznej. 

U osób borykających się z przewlekłymi chorobami dermatologicznymi mogą występować następstwa psychologiczne, takie jak: spadek poczucia własnej wartości, lęki, stres, fobie społeczne, skłonność do ograniczania kontaktów społecznych. Warto wiedzieć, że trądzik różowaty zaliczany jest do chorób psychogennych, a duży odsetek pacjentów wymaga również opieki psychologa. 

Uwaga: W leczeniu trądziku różowatego wykorzystywane są także lasery naczyniowe oraz terapia światłem LED.

Miejscowe leczenie trądziku różowatego

W leczeniu miejscowym wykorzystywane są leki zawierające:

• metronidazol (stężenie 0,75%, 1%),
• kwas azelainowy (stężenie 15%, 20%),
• sulfacetamid sodu (stężenie 10%),
• siarkę (stężenie 5%).

Metronidazol stosuje się raz lub dwa razy dziennie. Lek zmniejsza stany zapalne oraz zaczerwienienia. Charakteryzuje się niską częstotliwością występowania miejscowych reakcji skórnych. Do niepożądanych objawów podczas jego stosowania należy uczucie pieczenia i kłucia skóry.

Kremy i żele z kwasem azelainowym stosowane są zazwyczaj dwa razy dziennie. Charakteryzują się działaniem przeciwzapalnym oraz przeciwutleniającym. Nie są zalecane jednak do leczenia postaci rumieniowej ze względu na duże ryzyko występowania podrażnień skóry. Do niepożądanych objawów związanych z leczeniem kwasem azelainowym należą: swędzenie, pieczenie, kłucie, mrowienie skóry. 

Sulfacetamid sodu i siarka występują wspólnie lub osobno w postaci żelu, płynu lub zawiesiny. Stosowane są również w leczeniu trądziku pospolitego oraz łojotokowego zapalenia skóry. Siarka może powodować reakcje alergiczne, takie jak obrzęk powiek i suchość skóry.

Leczenie alternatywne

W leczeniu trądziku różowatego mogą być również wykorzystywane leki zwierające:

• nadtlenek benzoilu z klindamycyną,
• erytromycynę,
• klindamycynę,
• inhibitory kalceneuryny (takrolimus, pimekrolimus),
• retinoidy.

Trądzik różowaty a dieta

Ważnym elementem leczenia trądziku różowatego jest stosowanie odpowiedniej diety – lekkostrawnej i bogatej w błonnik. Przede wszystkim jadłospis powinien wykluczać źródła węglowodanów prostych oraz produkty wysokoenergetyczne. Unikajmy spożywania gorących i pikantnych potraw. 

Na zaostrzenie objawów mają wpływ takie produkty spożywcze jak:

• czekolada,
• produkty mleczne (ser, śmietana, jogurty),
• owoce (bananu, śliwki, figi),
• warzywa (szpinak, fasola, bób, groch, szpinak),
• wanilia,
• sos sojowy,
• kawa,
• mocna herbata,
• ekstrakt drożdżowy,
• alkohol,
• słodziki zawierające aspartamy.

Do diety warto natomiast włączyć: 

• źródła kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3,
• źródła witaminy C,
• źródła witaminy PP,
• źródła witaminy B2,
• wiśnie,
• jeżyny,
• borówki.

Na uszczelnienie naczyń krwionośnych pozytywnie wpływają również ziołowe napary, zwłaszcza z arniki górskiej oraz z fiołka trójbarwnego.

Sprawdź: Pyłek pszczeli na skórę – hit czy kit? Sprawdzamy 

Jak pielęgnować skórę z trądzikiem różowatym?

Skóra objęta trądzikiem różowatym wykazuje również cechy cery wrażliwej oraz naczyniowej. Prawidłowo dobrana pielęgnacja złagodzi więc towarzyszące objawy, m.in. pieczenie naskórka. Wybierajmy kosmetyki, które będą wykazywać działanie kojące, przeciwzapalne, regenerujące oraz nawilżające. W makijażu najlepiej sprawdzają się kosmetyki mineralne oraz hipoalergiczne. Demakijaż powinien być łagodny – nie zaleca się zwłaszcza pocierania twarzy, a środki myjące powinny być przeznaczone do skóry wrażliwej.

Ważnym punktem pielęgnacyjnym jest również tonizacja naskórka. Unikajmy toników, które w swoim składzie mają alkohol. Najlepiej, aby zawierały składniki aktywne, które łagodzą i normalizują poziom pH skóry.

W przypadku trądziku różowatego ważna jest również ochrona naszego naskórka przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego. Promienie UV zagrażają skórze przez cały rok – również w sytuacji, gdy słońce znajduje się za chmurami. Kremy z filtrami należy stosować przed każdym dziennym wyjściem na świeże powietrze. Najlepiej, aby były to produkty zawierające tak zwane filtry fizyczne z tlenkiem cynku. Filtry chemiczne mogą wzmagać stany zapalne i podrażnienia skóry.

W przypadku złuszczania naskórka za pomocą peelingów zalecamy konsultację z lekarzem specjalistą – dermatologiem. W większości przypadków stosuje się głównie peelingi enzymatyczne, które zawierają polihydroksykwasy PHA (polyhydroxy acids), czyli kwas laktobionowy. Naskórek podrażniają natomiast kosmetyki zawierające alfahydroksykwasy AHA (alpha hydroxy acids). 

Skład kosmetyków

Sprawdzajmy przede wszystkim składy i etykiety wybieranych kosmetyków. Do substancji, które w naturalny sposób wspierają walkę z trądzikiem różowatym, należą:

• wyciąg z arniki górskiej,
• wyciąg z miłorzębu japońskiego,
• wyciąg z zielonej herbaty,
• wyciąg z kasztanowca,
• wyciąg z ruty,
• wyciąg z ruszczyka kolczastego,
• wyciąg z oczaru wirginijskiego,
• wyciąg z rumianku pospolitego,
• olejek różany,
• olej z kiełków pszenicy,
• olej z awokado,
• olej z wiesiołka,
• panthenol,
• allantoina,
• gliceryna,
• skwalen,
• witamina C,
• witamina K,
• witamina E.

 

 

 

Bibliografia

W. Placek, H. Wolska, Trądzik różowaty – aktualne poglądy na etiopatogenezę i leczenie, Przegląd Dermatologiczny, 2016

E. Chudek, K. Urtnowska-Joppek, Postępowanie w terapii trądziku różowatego, Cz. I – Profesjonalna pielęgnacja gabinetowa, Kosmetologia Estetyczna, 2019 (dostęp online) https://www.kosmetologiaestetyczna.com/ike/4.2019/files/assets/basic-html/index.html#47/z#noFlash

P. Brzeziński, Leczenie miejscowe w trądziku różowatym, Forum Medycyny Rodzinnej, 2010 (dostęp online) https://docplayer.pl/18010997-Leczenie-miejscowe-w-tradziku-rozowatym.html

A. Surgiel-Gemza, K. Gemza, Trądzik różowaty – metody terapii oraz ocena skuteczności zastosowania kwasu azelainowego, Kosmetologia Estetyczna, 2018 (dostęp online) http://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2019/01/ke2018.5-5.pdf

A. Czarnecka, J. Tymicka, Trądzik różowaty – postacie kliniczne i leczenie, Postępy Dermatologii i Alergologii, 2005 

A. Orzechowska, M. Talarowska, A. Wysokiński, W. Gruszczyński, K. Zboralski, Wybrane czynniki psychologiczne w łuszczycy i trądziku różowatym, Dermatologia Kliniczna, 2009

A. Jaworek, A. Wojas-Pelc, M. Pastuszczaki, Czynniki zaostrzające przebieg trądziku różowatego, Przegląd Lekarski, 2008 (dostęp online) https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/273828/jaworek_wojas-pelc_pastuszczak_czynniki_zaostrzajace_przebieg_tradziku_rozowatego_2008.pdf?sequence=1&isAllowed=y

E. Robak, L. Kulczycka, Trądzik różowaty – współczesne poglądy na patomechanizm i terapię, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej 64, 2010 (dostęp online) https://publisherspanel.com/api/files/view/3512.pdf