Czym są dni płodne?
Dni płodne to okres największej płodności kobiety – to najlepsze dni na aktywne staranie się o dziecko. Możemy je wyliczyć na kilka różnych sposobów, m.in. stosując kalendarz, czy mierząc temperaturę ciała.
Warto wiedzieć, że wyliczenie dni płodnych oraz dni niepłodnych jest najbardziej skuteczne w sytuacji, gdy cykl miesiączkowy jest regularny i trwa średnio 28 dni lub od 25 do 35 dni. Jeżeli nasze cykle trwają krócej niż 25 dni lub dłużej niż 35 dni, to powinnyśmy skontaktować się z lekarzem ginekologiem. Oczywiście, możliwe są odstępstwa od regularnych miesiączek, które mogą wynikać z: nadmiernego stresu, wysiłku fizycznego, stosowanie diety odchudzającej lub zmiany klimatu. Wówczas należy dokładnie obserwować ciało oraz przede wszystkim rodzaj śluzu.
Dni niepłodne – czy występują?
Dni niepłodne stosowane są jako nazewnictwo dni, w których występuje najniższa szansa na zajście w ciążę. Należy jednak wiedzieć, że z medycznego punktu widzenia nie jest poprawne określenie. Dlaczego? Kalendarze dni płodnych nigdy nie przedstawiają nam zerowych szans na zajście w ciążę. Oznacza to, że w dni niepłodne może również zajść do zapłodnienia, ale uzależnione jest to przede wszystkim od błędnego wyliczenia owulacji i dni płodnych.
Niektórym kobietom w czasie dni niepłodnych towarzyszy uczucie suchości w pochwie lub pogorszenie ogólnego samopoczucia.
Zobacz również: Plamienie implantacyjne – czy zawsze występuje?
Owulacja – co to jest?
Z pojęciem dni płodnych bezpośrednio powiązane jest pojęcie owulacji, czyli inaczej jajeczkowania.
Owulacja to dzień cyklu miesiączkowego, w którego czasie dochodzi do pęknięcia pęcherzyka Graafa, a także do uwolnienia dojrzałej komórki jajowej z jajnika. Po zakończonej owulacji komórka jajowa przemieszcza się w kierunku macicy. Wówczas, jeżeli napotka plemniki, to może dojść do zapłodnienia.
Zazwyczaj uznaje się, że owulacja jest dniem największej kobiecej płodności. W praktyce największe szanse na poczęcie mamy podczas dni płodnych, które trwają zazwyczaj do 7 dni przed owulacją oraz do 3-4 dni po niej.
Owulacja jest dniem największej kobiecej płodności. Występuje 14. dnia cyklu miesiączkowego.
Do owulacji prawidłowo dochodzi raz w miesiącu. Warto jednak wiedzieć, że występują również dwie odmienne sytuacje – cykle bezowulacyjne oraz uwolnienie dwóch komórek jajowych w ciągu kilku godzin. Do cyklów bezowulacyjnych zazwyczaj dochodzi poprzez zaburzenia hormonalne, zaburzenia odżywiania, silny stres oraz depresję i zaburzenia nastrojów.
Czym jest cykl menstruacyjny?
Wiemy już, czym są dni płodne oraz owulacja. Warto również zagłębić się w wątek samego cyklu menstruacyjnego oraz jego poszczególnych faz.
Cykl menstruacyjny to czas, w którym organizm kobiety przygotowuje się na przyjęcie oraz zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej. Cykl to również regularnie powtarzające się zmiany w naszym ciele, które zachodzą z udziałem hormonów. Z kolei miesiączka określana jest jako „sprzątanie po całym cyklu”, a okres jej trwania oznaczany jest jako dni niepłodne.
Cykl miesiączkowy dzielimy na cztery fazy.
Fazy cyklu miesiączkowego
1. Menstruacja (występuje od 1. do 5. dnia cyklu)
Pierwszy dzień krwawienia – miesiączki – jest również pierwszym dniem cyklu miesiączkowego. Wówczas w naszym ciele spada poziom hormonów, czyli estrogenów oraz progesteronu, przez co błona śluzowa macicy zaczyna się złuszczać, a następnie zostaje wydalona wraz z krwią miesiączkową. W tym czasie, pod wpływem hormonu przysadki mózgowej, zaczynają dojrzewać pęcherzyki jajnikowe Graafa, w których zawarte są komórki jajowe.
Menstruacja może objawiać się: nadmierną sennością, bólami brzucha, bólami głowy, bólami krzyżowymi, dolegliwościami ze strony układu pokarmowego, biegunką, nudnościami.
2. Faza folikularna (występuje od 6. do 13. dnia cyklu)
W czasie fazy folikularnej dochodzi do zakończenia krwawienia miesięcznego. Wówczas przysadka mózgowa produkuje hormon luteiny, wpływający na wzrost pęcherzyka z komórką jajową oraz na wydzielanie estrogenów przez jajniki.
W fazie folikularnej błona śluzowa macicy staje się coraz grubsza, natomiast kobiecie może towarzyszyć wzrost energii, określany jako pomenstruacyjna euforia. Od trzech do pięciu dni przed zakończeniem fazy i nastąpieniem owulacji dochodzi do rozpoczęcia dni płodnych.
3. Owulacja (14. dzień cyklu)
W czasie owulacji żeńskie hormony płciowe – estrogeny – osiągają najwyższe stężenie. Wzrasta także poziom luteiny i dochodzi do pęknięcia pęcherzyka z komórką jajową.
Owulacja przypada na 14. dzień cyklu, jeżeli jest on regularny i trwa 28 dni. Jeżeli trwa on dłużej, wtedy owulacja również zostaje przeniesiona – np. jeżeli cykl miesięczny trwa 30 dni, wówczas owulacja następuje 16. dnia cyklu.
Zazwyczaj w czasie owulacji następuje wzrost libido, poprawa ogólnego samopoczucia czy zwiększona wrażliwość na zapachy.
4. Faza lutealna (występuje od 15. do 28. dnia cyklu)
Podczas fazy lutealnej pusty pęcherzyk zaczyna przekształcać się w tzw. ciałko żółte. W organizmie utrzymuje się wysoki poziom estrogenów, dochodzi do wytwarzania progesteronu, którego zadaniem jest przygotowanie błony śluzowej macicy do przyjęcia jajeczka.
Warto wiedzieć, że zajście w ciążę jest zazwyczaj możliwe do dwóch lub trzech dób po owulacji. W trakcie fazy lutealnej możemy czuć się ociężałe, ponieważ organizm zatrzymuje więcej wody oraz wolniej spala dostarczane mu kalorie.
Jeżeli nie doszło do zapłodnienia jajeczka, wtedy poziom estrogenów i progesteronu zaczyna szybko spadać, a ciałko żółte zanika. Ta niezapłodniona komórka jajowa zostanie wydalona podczas kolejnej miesiączki.
Pod koniec fazy lutealnej mogą nam dokuczać objawy związane z zespołem spięcia przedmiesiączkowego (PMS), np. problemy z koncentracją, wahania nastrojów czy ogólne rozdrażnienie.
Sprawdź: Dni płodne a menopauza – czy da się zajść w ciążę w trakcie menopauzy?
Fazy płodności i niepłodności
Cykl miesiączkowy możemy również podzielić ze względu na możliwość zajścia w ciąże. Wówczas występują trzy fazy: faza niepłodności względnej, faza płodności, faza niepłodności bezwzględnej.
Faza niepłodności względnej przypada na okres dojrzewania komórki jajowej przed jej uwolnieniem do jajowodu. Kobiety, u których długość cyklu jest regularna i wynosi 28 dni, są w tej fazie bezpłodne. Natomiast w przypadku krótszych cyklów, pod koniec fazy może występować już płodność.
Faza płodna to okres owulacji oraz tzw. dni okołoowulacyjnych. Wtedy komórka jajowa zostaje uwolniona do jajowodu, w którym żyje przez 24 godziny. Jeżeli w tym czasie nie dojdzie do jej zapłodnienia, to zaczyna obumierać. Okres płodności uzależniony jest od naszego indywidualnego cyklu. W wielu przypadkach faza płodna liczona jest od siedmiu do pięciu dni przed owulacją i trwa od dwóch do czterech dni po jej zakończeniu.
Faza płodna liczona jest zazwyczaj od siedmiu do pięciu dni przed owulacją oraz do czterech dni po jej zakończeniu.
Faza niepłodności bezwzględnej trwa około 14 dni i wiąże się z czasem od obumarcia komórki jajowej do zakończenia krwawienia miesiączkowego.
Jakie są objawy dni płodnych i owulacji?
Na skutek wahań stężenia hormonów podczas dni płodnych i na kilka dni przed owulacją, możemy odczuwać różne objawy, w tym dolegliwości bólowe lub wahania nastrojów. Jeżeli dolegliwości są bardzo dokuczliwe i np. nie pozwalają kobiecie na współżycie, wówczas dobrze jest się skonsultować z ginekologiem.
Do objawów dni płodnych należą:
- ból w dole podbrzusza,
- tkliwość piersi i sutków,
- podwyższona temperatura ciała,
- wzrost libido,
- zmiana konsystencji śluzu w pochwie,
- plamienie owulacyjne,
- zmiany w obrębie szyjki macicy,
- nasilenie trądziku,
- zwiększona wrażliwość na zapachy.
Warto pochylić się zwłaszcza nad kilkoma charakterystycznymi objawami. Ostry ból w dolnej części podbrzusza – z prawej lub z lewej strony – występuje tuż przed samym jajeczkowaniem i może się utrzymywać nawet przez kilka dni, dokuczając nam co miesiąc lub sporadycznie. Jeżeli ból się nasila i utrudnia nam codzienne funkcjonowanie lub uniemożliwia podjęcie współżycia, wówczas może mieć związek z endometriozą, torbielami na jajnikach lub z obecnością zrostów w obrębie macicy.
Tkliwość piersi może objawiać się na różne sposoby. Najczęściej jest to wrażliwość na dotyk, choć może się również pojawić uczucie ciężkości lub ból, zwłaszcza sutków.
Plamienie owulacyjne to zazwyczaj skąpe ślady krwi, które wydostają się z pochwy wraz z wydzieliną. Jest to objaw naturalny, którym w większości przypadków nie powinnyśmy się przejmować. Jednak, jeżeli zauważymy, że krwawienie jest obfite i towarzyszą mu tzw. skrzepy krwi, wówczas powinnyśmy zgłosić się do ginekologa. Plamienie owulacyjne może trwać kilka godzin lub nawet do 4 dni.
Plamienie owulacyjne to skąpe ślady krwi, które wydostają się z pochwy wraz ze śluzem. Plamienie może trwać nawet do 4 dni.
Stan szyjki macicy również wskazuje na to, czy zbliża się nasza owulacja. W dni płodne ujście szyjki macicy jest miękkie, rozluźnione i wilgotne. Sama szyjka sprawia wrażenie lekko uniesionej. Stan szyjki macicy możemy kontrolować poprzez włożenie palca do pochwy. Wymaga to jednak od nas delikatności oraz wprawy.
Każda z nas ma różnorodne preferencje seksualne oraz indywidualnie dopasowany poziom libido. Dlatego też nie u wszystkich kobiet w czasie dni płodnych będzie występować zwiększona ochota na aktywność seksualną. Na obniżenie popędu seksualnego wpływa wiele czynników, m.in. nasz stan zdrowia, stres czy zaburzenia natury psychicznej.
Sprawdź: Naturalne sposoby na podniesienie poziomu estrogenów – dieta, zioła
Śluz w czasie owulacji
Śluz w czasie owulacji ma ułatwić plemnikom poruszanie się w obrębie dróg rodnych oraz doprowadzić je do komórki jajowej. Wpływa również pozytywnie na nasze życie seksualne – wiele kobiet podkreśla, że stosunek seksualny w czasie dni płodnych jest przyjemniejszy, a pochwa jest wystarczająco nawilżona.
Jak rozpoznać śluz owulacyjny? Jest obfity, rzadki i ciągnący – w wyglądzie i konsystencji może przypominać białko z jaja kurzego.
Jak obliczyć dni płodne?
Istnieje kilka popularnych metod, które służą do obliczania dni płodnych oraz owulacji. Prócz stosowania kalendarzyka, możemy również zastosować metodę termiczną, metodę Billingsów, metodę objawowo-termiczną lub zakupić test owulacyjny.
Kalendarz dni płodnych
Kalendarz dni płodnych jest najczęściej wybieraną formą wyliczenia dni płodnych. Przede wszystkim stosując tę metodę, musimy wiedzieć, kiedy zaczęła się oraz zakończyła poprzednia miesiączka. Tak jak wspomnieliśmy wyżej, pierwszym dniem cyklu miesiączkowego jest pierwszy dzień krwawienia podczas miesiączki, natomiast za ostatni dzień cyklu uchodzi dzień poprzedzający następne krwawienie miesięczne.
Kalendarz dni płodnych skupia się również na wyznaczeniu dnia owulacji, który w przypadku regularnego cyklu przypada zwykle około 14 dni przed datą planowanej miesiączki.
Na skuteczność tej metody mogą jednak wpłynąć różne czynniki, w tym:
- nadmierny stres,
- przemęczenie,
- zmiana klimatu,
- przeziębienie,
- spożywanie alkoholu.
Przed zdecydowaniem się na zastosowanie kalendarza dni płodnych warto obserwować swoje ciało i cykle miesiączkowe przez kilka miesięcy. Wówczas będziesz mogła z większą dokładnością wyliczyć dni płodne oraz dni niepłodne.
Kalkulator stosowany jest również jako jedna z metod antykoncepcji, jednak bywa on zawodny. Stosując go jako formę antykoncepcji, należy pamiętać o tym, aby w czasie dni płodnych zachować wstrzemięźliwość seksualną.
Uwaga: Plemniki mogą przetrwać w kobiecym ciele nawet do tygodnia. Oznacza to, że jeżeli w czasie dni niepłodnych doszło do stosunku seksualnego, to plemniki mogą dotrwać w organizmie aż do dni płodnych.
Zobacz: Czy preejakulat może zapłodnić? Preejakulat a ryzyko ciąży
Metoda termiczna
Metoda termiczna, inaczej metoda Holta, oparta jest na codziennych pomiarach temperatury naszego ciała. Po termometr sięgamy zawsze o tej samej porze, najlepiej tuż po przebudzeniu. Wyniki zapisujemy, aby móc je ze sobą porównać pod koniec miesiąca.
W pierwszej fazie cyklu temperatura ciała powinna wynosić około 36,6 stopni. Przed owulacją często spada o około 0,2 do 0,3 stopnia, a w okresie owulacji wzrasta nawet do 37 stopni.
Przyjmuje się, że w czasie dni płodnych zazwyczaj możemy odnotować gwałtowny wzrost temperatury ciała. Aby metoda ta była jednak wiarygodna, musimy zadbać o jakość i długość naszego snu.
Metoda Billingsów
Metoda Billingsów polega na kontrolowaniu i obserwowaniu zmian w śluzie, które zachodzą podczas poszczególnych faz cyklu miesiączkowego.
Po miesiączce prawidłowy śluz jest skąpy i lepki. W czasie dni płodnych staje się obfity, lepki i ciągnący. Natomiast po dniach płodnych i owulacji jest znowu skąpy oraz gęsty.
Metoda objawowo-termiczna
Metoda objawowo termiczna łączy w sobie metodę Holta oraz metodę Billingsów. Oznacza to, że dni płodne obliczamy na podstawie mierzenia temperatury ciała oraz obserwacji wydzieliny z pochwy.
Metoda objawowo-termiczna bierze również pod uwagę charakterystyczne objawy, które towarzyszą nam w czasie owulacji i dni płodnych.
Testy owulacyjne
Testy owulacyjne możemy zakupić w aptece. Za ich pomocą zbadamy stężenie obecnego w moczu hormonu luteinizującego (LH). Do pomiaru korzystamy z pasków testowych, które zanurzamy w próbce moczu. Jeżeli wynik wyjdzie dodatni, wówczas oznacza to, że owulacja wystąpi w ciągu od 24 do 48 godzin.
Sprawdź także: Naturalne sposoby na zwiększenie progesteronu
Jakie są szanse na zajście w ciążę w czasie dni płodnych?
Współżycie bez zabezpieczenia w czasie dni płodnych oraz owulacji nigdy nie dam nam 100% gwarancji, że dojdzie do zapłodnienia. Badania naukowe wskazują, że prawdopodobieństwo zajścia w ciążę wynosi wtedy maksymalnie 40%. Wiele zależy od regularności cyklu miesiączkowego – nieregularne cykle mogą być bezowulacyjne.
Przeczytaj: Dni płodne a płeć dziecka – czy da się zaplanować płeć?
Bibliografia
E. Skotnicka, Fizjologia układu hormonalnego człowieka – wybrane zagadnienia, Szczecin
K. Staszak, Samoobserwacja cyklu miesięcznego kobiety jako metoda kontroli płodności, Kraków 2011
E. Żmudzka, Miesiączka, ból miesiączkowy i PMS, Intymne problemy kobiet z perspektywy farmaceuty, 2020
J. Skrzypczak, M. Wróbel, Zaburzenia miesiączkowania w schorzeniach ogólnych
M. Marzec, Wybrane zachowania seksualne z perspektywy ewolucyjnej, Seksuologia Polska, 2014
