Tiamina – funkcje w organizmie
Tiamina, inaczej witamina B1, należy do grona witamin z grupy B oraz do witamin rozpuszczalnych w wodzie. W naszym organizmie występuje w trzech postaciach: monofosforanu, difosforanu oraz trifosforanu tiaminy.
Tiamina jest uznawana za jedną z najważniejszych witamin, które powinny być dostarczane do ludzkiego organizmu. Niewielkie ilości witaminy B1 wytwarzane są przez bakterie w jelicie grubym, dlatego też za jej cenne źródła uchodzą niektóre produkty spożywcze – przedstawimy je w dalszej części artykułu. Po podaniu doustnym tiamina wchłaniana jest w obrębie dwunastnicy i jelita cienkiego oraz przekształcana w wątrobie i w mózgu.
Tiamina bierze udział w wielu ważnych procesach w obrębie komórek, m.in. w metabolizmie glukozy i aminokwasów. Wykorzystywana jest w komórkach wątroby, serca, mięśni poprzecznie prążkowanych. Wykazuje ona działanie antyoksydacyjne, neutralizując wolne rodniki. Uczestniczy również w przekazywaniu sygnałów nerwowych między komórkami oraz w procesach spalania węglowodanów w komórkach, stymuluje prawidłowe funkcjonowanie mózgu.
Tiamina m.in. neutralizuje wolne rodniki, bierze udział w procesach przekazywania sygnałów nerwowych w komórkach, uczestniczy w wytwrazaniu neuroprzekaźników.
Witamina B1 jako koenzym uczestniczy w wytwarzaniu neuroprzekaźników, w tym serotoniny, glutaminianu i acetylocholiny, a także w przekazywaniu impulsów nerwowych i w budowie nerwów.
Naukowcy wskazują, że może: obniżać stężenie glukozy we krwi, hamować rozwój neuropatii cukrzycowej, zmniejszać ryzyko rozwoju zaćmy jądrowej i zmętnienia soczewki oka.
Jakie są objawy niedoboru tiaminy?
W przypadku niedostarczania odpowiednich ilości witaminy B1 jej niedobory pojawiają się już po mniej więcej trzech tygodniach. Deficyt tiaminy prowadzi do choroby beri-beri, powiązanej z takimi objawami jak: osłabienie, nadmierne zmęczenie, apatia, utrata apetytu, skurcze mięśni, mrowienie w kończynach dolnych i górnych, zaburzenia czucia.
Niedobór witaminy B1 prowadzi do zaburzeń w pracy: układu nerwowego, układu pokarmowego, układu mięśniowego, układu sercowo-naczyniowego.
Długotrwały niedobór witaminy może doprowadzić do takich objawów jak:
- spadek ciśnienia tętniczego krwi,
- obniżenie temperatury ciała,
- bóle mięśni,
- parestezje,
- zaniki mięśniowe,
- porażenie nerwów,
- osłabienie odruchów nerwowych,
- zaburzenia sercowo-naczyniowe,
- rozszerzenie naczyń obwodowych,
- dolegliwości żołądkowo-jelitowe,
- dolegliwości psychiatryczne,
- niewydolność serca,
- tachykardia,
- duszności,
- występowanie obrzęków,
- obniżenie nastroju,
- zaburzenia pamięci,
- zaburzenia koncentracji,
- utrata masy ciała,
- rozwój anoreksji,
- brak łaknienia.
Niedobór witaminy B1 może być również powiązany z chorobą Alzheimera, Parkinsona i z innymi chorobami w obrębie układu nerwowego i sercowo-naczyniowego.
Uwaga: Do nasilenia niedoboru tiaminy może przyczyniać się niski poziom magnezu oraz wapnia.
Zapoznaj się: 5 oznak niedoboru witaminy D
Nadmiar witaminy B1
Badania potwierdzają, że spożywanie nawet wysokich dawek tiaminy nie wywołuje skutków ubocznych. Jej nadmiar wydalany jest z organizmu wraz z moczem. Współcześnie nie został również ustalony górny tolerowany limit dziennego spożycia tiaminy.
Sprawdź: Biotyna – źródła, dawkowanie, objawy niedoboru
Dawkowanie tiaminy
Dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę B1 zależne jest przede wszystkim od stanu zdrowia, a także od wieku i płci. Zapotrzebowanie wzrasta zwłaszcza w przypadku:
- zmagania się z alkoholizmem,
- nadczynności tarczycy,
- osłabienia organizmu,
- silnego stresu,
- obciążającego wysiłku fizycznego,
- neuropatii cukrzycowej,
- nawracających biegunek,
- przewlekłych infekcji.
W wielu przypadkach po dodatkową suplementację witaminy B1 powinny sięgać:
- osoby starsze,
- kobiety w ciąży,
- kobiety karmiące piersią,
- osoby palące tytoń,
- pacjenci onkologiczni,
- osoby zmagające się z HIV lub z AIDS,
- osoby stosujące dietę wegańską lub wegetariańską,
- osoby stosujące dietę wysokowęglowodanową,
- osoby stosujące antybiotyki,
- osoby stosujące leki moczopędne,
- osoby stosujące leki na niewydolność serca.
Uwaga: Badania naukowe wskazują, że osoby, u których występuje niedobór witaminy B1, są bardziej narażone na rozwój depresji.
Według zaleceń codziennie powinniśmy dostarczać około 03,-0,5 miligramów witaminy B1 na każde spożyte 1000 kalorii. W przypadku łagodnego niedoboru Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca poniższe dawkowanie witaminy B1:
- 10 mg na dobę przez 7 dni,
- 3-5 mg na dobę przez kolejnych 6 tygodni.
Przedstawiamy również dzienne zapotrzebowanie na witaminę B1 w zależności od płci i wieku:
- niemowlęta do 6. miesiąca życia: 0,2 mg,
- niemowlęta do 1. roku życia: 0,3 mg,
- dzieci do 3. roku życia: 0,5 mg,
- dzieci od 4. do 6. roku życia: 0,6 mg,
- dzieci od 7. do 9. roku życia: 0,9 mg,
- dzieci od 10. do 12. roku życia: 1,0 mg,
- dziewczęta od 13. do 18. roku życia: 1,1 mg,
- chłopcy od 13. do 18. roku życia: 1,2 mg,
- kobiety powyżej 18. roku życia: 1,1 mg,
- kobiety w ciąży: 1,4 mg,
- kobiety karmiące piersią: 1,5 mg,
- mężczyźni powyżej 18. roku życia: 1,3 mg.
Tiamina – jakie są jej źródła w pożywieniu?
Tiamina występuje w wielu produktach spożywczych – zarówno tych pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego. Za jej najbogatsze źródło uchodzi mięso, a także nasiona roślin strączkowych i pełnoziarniste produkty zbożowe.
Poddawanie żywności procesom kulinarnym powoduje naturalne straty w zawartości witaminy B1. Następują one w przypadku: gotowania, pieczenia w piekarniku, smażenia bez tłuszczu, smażenia tradycyjnego na tłuszczu, ogrzewania mikrofalowego.
Zawartość witaminy B1 w pożywieniu zmiejsza się na skutek: gotowania, pieczenia, smażenia, podgrzewania w kuchence mikrofalowej.
Warto wiedzieć, że polifenole dostępne w kawie i w herbacie mogą doprowadzić do zahamowania aktywności witaminy B1. Jeżeli zmagamy się z niedoborem tiaminy, to nie powinniśmy popijać spożywanych posiłków herbatą ani kawą.
Badania naukowe wskazują także, że w surowych rybach oraz w skorupiakach znajduje się enzym (tiaminaza), który rozkłada witaminę B1. Okazjonalne sięganie na przykład po sushi nie stanowi jednak zagrożenia i nie prowadzi do niedoborów tej witaminy z grupy B.
Do naturalnych źródeł tiaminy należą:
- wieprzowina,
- drób,
- ryby (łosoś, makrela, śledź),
- mąka pszenna,
- bułki pszenne,
- chleb typu graham,
- chleb żytni razowy,
- płatki owsiane,
- kasza jęczmienna,
- kasza gryczana,
- kasza jaglana,
- makarony,
- ryż,
- kiełki pszenicy,
- fasola,
- groch,
- soja,
- soczewica,
- fasola szparagowa,
- orzechy,
- nasiona słonecznika,
- zarodki pszenne,
- drożdże.
Niewielkie ilości tiaminy zawarte są również w:
- mleku,
- jajach,
- serach dojrzewających,
- serach twarogowych,
- bananach,
- jabłkach,
- malinach,
- brzoskwiniach,
- karczochach,
- kapuście,
- ziemniakach,
- kalafiorze,
- porze,
- szpinaku,
- brukselce,
- awokado,
- arbuzie,
- porzeczkach,
- mandarynkach,
- suszonych owocach.
Sprawdź: Amigdalina (witamina B17) – czy przeciwdziała nowotworom?
Witamina B1 – interakcje z lekami
Naukowcy podkreślają, że tiamina nie wchodzi w interakcje z lekami. Natomiast poziom witaminy B1 na naszym organizmie może spadać na skutek stosowania niektórych leków, w tym: leków moczopędnych, leków wykorzystywanych w leczeniu obrzęków i nadciśnienia tętniczego, leków przeciwnowotworowych.
Zapoznaj się: Witamina B6 – źródła w pożywieniu, właściwości, niedobór i nadmiar
Bibliografia
E. Szałek, Tiamina i potas – składniki niezbędne w codziennej diecie, Farmacja Współczesna nr 12, 2019 (dostęp online) https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2020/03/Sza%C5%82ek.pdf
A. Tylicki, M. Siemieniuk, Tiamina i jej pochodne w regulacji metabolizmu komórek, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej nr 65, 2011 (dostęp online) https://docplayer.pl/18836042-Tiamina-i-jej-pochodne-w-regulacji-metabolizmu-komorek-thiamine-and-its-derivatives-in-the-regulation-of-cell-metabolism.html
D. Różańska, Rafał Ilow,, Bożena Regulska-Ilow, Wpływ procesów kulinarnych na zawartość wybranych witamin w żywności. Cz. II. Tiamina, ryboflawina, niacyna, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna XLVI, 3, 2013 (dostęp online) https://docplayer.pl/15844398-Wplyw-procesow-kulinarnych-na-zawartosc-wybranych-witamin-w-zywnosci-cz-ii-tiamina-ryboflawina-niacyna.html
I. Bubko, B. Gruber, M. Anuszewska, L. Elżbieta, Rola tiaminy w chorobach neurodegeneracyjnych, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej nr 69, 2015 (dostęp online) https://phmd.pl/api/files/view/116410.pdf
I. Rybicka, A. Gliszczyńska-Świgło, Zawartość witaminy B1 w wybranych produktach bezglutenowych, Problemy Higieny i Epidemiologii 94(3), 2013 (dostęp online) http://www.phie.pl/pdf/phe-2013/phe-2013-3-642.pdf
red. J. Gawęcki, Witaminy, Biblioteczka Olimpiady Wiedzy o Żywieniu, Zeszyt 5, Poznań 2000
