Diagnoza zaburzeń osobowości u dzieci
Zdiagnozowanie wśród nastolatków zaburzeń psychicznych, w tym zaburzeń osobowości, jest nadal kwestią sporną. Przez wiele lat specjaliści uważali, że prawidłową diagnozę można potwierdzić dopiero po ukończeniu 18. roku życia, ponieważ do tego czasu osobowość dziecka stale się rozwija. Dodatkowo wielu nastolatków burzliwie przechodzi przez okres dojrzewania, dlatego też postawiona diagnoza zaburzenia osobowości mogłaby być niestabilna lub nierzetelna.
Część specjalistów uważa, że diagnozę zaburzenia osobowości można potwierdzić dopiero po ukończeniu 18. roku życia.
Współcześnie problem zaburzeń psychicznych wśród dzieci został zauważony. Klinicyści twierdzą, że diagnoza jest konieczna, ponieważ wczesna interwencja może pomóc dziecku w przyszłości oraz w roli młodego dorosłego. Warto również pokreślić, że w przypadku zaburzenia osobowości typu borderline istnieje wysokie ryzyko depresji, samobójstwa, samouszkodzeń ciała lub współwystępowania innych zaburzeń.
Jak to wygląda w praktyce? W rzeczywistości postawienie diagnozy osobie poniżej 18 roku życia leży w kwestii lekarza. Psychiatra dzieci i młodzieży powinien przeprowadzić dokładny wywiad, a w razie konieczności skierować na dalsze badania.
Jakie są objawy borderline u dzieci i młodzieży?
Na naszą osobowość składają się cechy, wzorce reagowania, predyspozycje oraz sposoby funkcjonowania w otoczeniu. Pierwsze objawy zaburzenia osobowości borderline u dziecka można zauważyć w okresie dorastania. Należy zwrócić uwagę na takie zachowania jak:
- drażliwość,
- impulsywność,
- zmienne nastroje,
- wybuchy złości i gniewu,
- możliwość zachowań agresywnych, wdawanie się w bójki,
- zmiany w postrzeganiu własnej osoby,
- silna obawa przed odrzuceniem,
- ryzykowane zachowania: zachowania seksualne, nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych,
- problemy z zachowaniem,
- utrzymujący się lęk,
- uciekanie w świat fantazji i alienowanie się od otoczenia,
- nadpobudliwość i zaburzenia uwagi,
- problemy w relacjach,
- brak celów w życiu i problemy z własną tożsamością (również wobec płci i orientacji seksualnej),
- niezdolność do odczytywania emocji innych ludzi.
Borderline może zostać potwierdzone u nastolatka, jeżeli wymienione wyżej objawy utrzymują się przez co najmniej rok. Czas jest ważnym czynnikiem w postawieniu prawidłowej diagnozy, ponieważ dzieci w wieku nastoletnim różnią się poziomem dojrzałości. Jednocześnie specjaliści podkreślają, że zaburzenie osobowości borderline nie powinno być diagnozowane poniżej 13. roku życia.
Borderline może zostać potwierdzone u nastolatka, jeżeli objawy zaburzenia osobowości utrzymują się przez co najmniej rok.
W porównaniu z osobami dorosłymi z diagnozą zaburzenia osobowości z pogranicza młodzież zdecydowanie częściej angażuje się w zachowania ryzykowne. Młodzi ludzie często nadużywają substancji psychoaktywnych oraz alkoholu, podejmują ryzyko seksualne – uprawiają seks bez zabezpieczenia lub z osobami nieznajomymi.
Zwłaszcza wśród nastoletnich dziewczynek można zauważyć dużą zmienność nastrojów, wybuchy gniewu, obniżoną samoocenę lub lęk przed odrzuceniem. Są to zachowania charakterystyczne również dla wieku dojrzewania. Jednak w przypadku zaburzenia borderline te objawy są długotrwałe. Nie znikną w momencie ustabilizowania się nastoletnich hormonów, a jedynie nabiorą siły.
U dzieci z zaburzeniem z pogranicza można również zauważyć powtarzające się ataki paniki, które są wywołane nawet małym bodźcem. Wynikają one z lęku chronicznego, który związany jest z odrealnioną oceny rzeczywistości.
Dokładne opisy objawów zaburzenia osobowości z pogranicza, które stanowią również kryteria diagnostyczne, zostały zawarte w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 oraz w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.
Przeczytaj także: Borderline a depresja – objawy i leczenie
Jakie są przyczyny zaburzenia osobowości typu borderline u dzieci?
Zaburzenie osobowości z pogranicza powiązane jest z wieloma czynnikami, które warunkują rozwój choroby. Najczęściej wskazywane są dwie grupy źródeł zaburzenia: czynniki środowiskowe oraz czynniki indywidualne.
Do czynników środowiskowych można zaliczyć:
- niewłaściwą opiekę rodzicielską,
- problemy rodzinne,
- porzucenie dziecka,
- dewiacje rodziców,
- brak akceptacji ze strony najbliższych oraz rówieśników,
- niepowodzenia, do których doszło w fazie rozwoju,
- brak miłości,
- oskarżenia i niedocenienie ze strony rodziców,
- stymulacja dziecka do osiągania sukcesów bez równoczesnego wsparcia ze strony bliskich osób,
- problem alkoholowy w rodzinie,
- przemoc,
- niski status materialny,
- nadużycia seksualne.
Wśród czynników indywidualnych wyróżnia się:
- nieprawidłowości układu nerwowego,
- nieprawidłowości neurochemiczne,
- nieprawidłowy poziom serotoniny,
- dziedziczność cech osobowościowych.
Jeżeli dziecko zostało skrzywdzone na skutek przemocy fizycznej, emocjonalnej lub seksualnej, to zmienia się u niego sposób postrzegania świata i dochodzi do zniekształceń na wielu płaszczyznach funkcjonowania.
Czynnikiem szczególnie traumatycznym jest wykorzystywanie seksualne. Dziecku towarzyszy zazwyczaj poczucie winy, zachowania lękowe oraz unikowe. Uruchamiają się również zachowania autodestrukcyjne, próby samobójcze, samookaleczenia, zachowania ryzykowne.
Sprawdź: Borderline a psychopatia – jakie są podobieństwa?
Jak leczyć borderline?
W leczeniu borderline u dzieci najważniejsze jest wsparcie ze strony rodziców oraz rodziny. Nastolatek może uczestniczyć w terapii dialektyczno-behawioralnej, która nauczy go prawidłowego postępowania oraz radzenia sobie z trudnymi emocjami. Terapeuci często bazują również na zadaniach domowych oraz na treningu umiejętności.
Rodzice dziecka również powinni nawiązać kontakt z terapeutą, który wskaże, w jaki sposób należy współpracować z nastolatkiem oraz jak się z nim komunikować. Specjaliści pokazują również, jak prawidłowo reagować i kiedy interweniować w sytuacjach kryzysowych.
Przyjmuje się, że najkrótsza terapia w przypadku nastolatków powinna trwać około 16 tygodni oraz skupiać się przede wszystkim na: regulacji emocji, tolerancji stresu, radzeniu sobie w kontaktach interpersonalnych.
Bibliografia
M. Szecówka-Nowak, Dziecko z zaburzeniami zachowania, [w:] Dzieci chore, niepełnosprawne i z utrudnieniami w rozwoju, Kraków 2008
E. G. Goldstein, Zaburzenie z pogranicza, Gdańsk 2003
A. Klatkiewicz, Traumatyczne zdarzenia w dzieciństwie a rozwój zaburzenia osobowości borderline, Nowiny Lekarskie 80, 6, 2011 (dostęp online) https://jms.ump.edu.pl/uploads/2011/6/484_6_80_2011.pdf
E. Cwalina, Przegląd terapii poznawczo-behawioralnych stosowanych w leczeniu zaburzeń osobowości typu borderline, Psychoterapia 2 (141), 2007 (dostęp online) http://www.psychoterapiaptp.pl/uploads/PT2007n2s41Cwalina.pdf
M. E, Talarowska, R. Kobza, Wczesne nieadaptacyjne schematy w zaburzeniu osobowości borderline, Neuropsychiatria i Neuropsychologia, 2021(dostęp online) https://www.termedia.pl/Wczesne-nieadaptacyjne-schematy-w-zaburzeniu-osobowosci-r-nborderline,46,44656,1,0.html
