Czym jest borderline?
Zaburzenie borderline (nazywane także pogranicznym zaburzeniem osobowości lub osobowością z pogranicza) to jeden z podtypów, które można wyróżnić w zaburzeniu osobowości chwiejnej emocjonalnie.
W ICD-10 (Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów ze Zdrowiem) osobowość chwiejna emocjonalnie została ujęta i oznaczona symbolem F.60.3. Natomiast w jej obrębie można zdiagnozować:
- typ impulsywny (F.60.30),
- typ borderline, nazywany także granicznym (F.60.31).
Zaburzenie osobowości typu borderline dotyka około 1-2% populacji. Coraz częściej i szerzej omawiane jest w kulturze masowej, wciąż jednak dla wielu pozostaje zagadkowym i trudnym do zrozumienia problemem natury psychologicznej. Warto więc poznać charakterystyczne dla borderline cechy i symptomy.
Zaburzenie osobowości typu borderline objawia się:
- zaburzonym i niejasnym obrazem własnej osoby,
- nieokreślonymi lub niejasnymi preferencjami seksualnymi,
- problemami z określeniem własnej tożsamości,
- angażowaniem się w niestabilne, intensywne i burzliwe związki, które często prowadzą do kryzysów emocjonalnych,
- chronicznym poczuciem wewnętrznej pustki,
- poczuciem braku celu i sensu w życiu,
- groźbami lub próbami samobójczymi oraz samookaleczeniem,
- próbami uniknięcia rzeczywistego lub wyobrażeniowego porzucenia,
- niestabilnym, szybko zmieniającym się nastrojem,
- nieustanną potrzebą zapewniania o swoich uczuciach przez partnera bądź przyjaciela,
- intensywnym przeżywianiem przykrych stanów emocjonalnych.
Otoczenie osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline często doświadcza przykrych i agresywnych zachowań oraz krzywdzących sytuacji z jej strony. To sprawia, że niektórzy zastanawiają się, czy zaburzenie osobowości z pogranicza jest w jakiś szczególny sposób powiązane z psychopatią i czy osoby z borderline wykazują również cechy charakterystyczne dla psychopatów.
Czym jest psychopatia?
Psychopatia to także rodzaj zaburzenia osobowości. Osobowość psychopatyczna nie została ujęta w ICD-10, choć w psychologii i psychiatrii od wielu lat badane i opisywane są zachowania typowe dla osób przejawiających cechy psychopatii.
Psychopatyczne zaburzenie osobowości objawia się:
- rzadko odczuwanym lękiem,
- dążeniem do zaspokajania przede wszystkim własnych potrzeb,
- niestosowaniem się do zasad dyscypliny,
- brakiem umiejętności dotyczących tworzenia dalekosiężnych planów,
- brakiem umiejętności korzystania ze swoich uprzednich doświadczeń,
- powtarzaniem nieakceptowanego zachowania, nawet gdy jest się za nie karanym,
- silnym dążeniem do doraźnych i chwilowych przyjemności,
- brakiem wyrzutów sumienia i na ogół brakiem poczucia winy,
- impulsywnymi, agresywnymi reakcjami w codziennych sytuacjach,
- zubożałym życiem uczuciowym i powierzchownymi kontaktami z ludźmi,
- umiejętnością wzbudzania do siebie zaufania,
- łatwością robienia dobrego, „pierwszego wrażenia”.
Przeczytaj: Zaburzenia osobowości – czym są, jakie są ich rodzaje? Wyjaśniamy
Co wyróżnia psychopatę?
Psychopata to człowiek egoistyczny i wrogi, choć jednocześnie czarujący i pełen powierzchownego uroku osobistego. Jest jednak pozbawiony wyrzutów sumienia, nawet gdy z premedytacją wykorzystuje innych. Często kłamie i jest nieodpowiedzialny, a jego uczuciowość wydaje się dość płytka. Nie wchodzi w głębokie relacje z innymi ludźmi, bowiem o wiele chętniej próbuje nimi manipulować, by osiągać swoje osobiste cele.
Psychopata jest równocześnie czarujący, jak i egoistyczny oraz pozbawiony wyrzutów sumienia i empatii. Ma problem z uczuciami, jest niestabilny, wykorzystuje innych oraz kłamie.
Psychopata to także osoba, która prowadzi niestabilny i nieakceptowalny styl życia. Często postępuje lekkomyślnie i impulsywnie, lekceważy normy społeczne pomimo ich znajomości. Charakterystyczne dla psychopaty jest również to, że szybko się nudzi i poszukuje zajęć oraz aktywności, które będą w stanie utrzymać jego stymulację na wysokim poziomie.
Borderline a psychopatia – jakie są podobieństwa?
Niektóre zachowania osób z borderline oraz osób przejawiających cechy psychopatii wydają się bardzo podobne – są nimi m.in. życiowa niestabilność i ryzykowne zachowania, które charakteryzują obydwa wyżej wspomniane zaburzenia osobowości.
Inne podobieństwo stanową próby manipulacji otoczeniem, które stosują zarówno osoby z borderline, jak i psychopaci. Okrutne i często raniące zachowania osoby z pogranicznym zaburzeniem osobowości łudząco przypominają charakterystyczny dla psychopatii brak poczucia winy. Psychopata bez skrupułów jest w stanie wykorzystywać bliskie mu osoby – osoba z borderline również nie cofa się przed krzywdzącymi słowami i zachowaniami, gdy ktoś stanie jej na drodze.
Osoba borderline oraz psychopata manipulują otoczeniem, wykorzystują bliskich, prowadzą niestabilny tryb życia, są płytcy uczuciowo.
Dla wielu zastanawiająca jest także łatwość, z jaką osoba z borderline potrafi zrywać bliskie relacje interpersonalne i palić za sobą mosty. Przypomina to płytkość uczuciową, jaką w większości prezentują psychopaci.
Niestety, łamanie zasad i norm społecznych jest charakterystyczne zarówno dla osób z cechami psychopatii, jak i z pogranicznym zaburzeniem osobowości.
Podobieństwo stanowią również życiorysy tych osób – zazwyczaj są burzliwe i dość skomplikowane, pełne nieoczekiwanych zwrotów akcji i przykrych wydarzeń. Zazwyczaj brak w nich dalekosiężnych planów czy dążeń, a także jasno określonych wartości.
Podobieństwo borderline i psychopatii polega w dużej mierze na tym, że oba te zaburzenia osobowości są dość uciążliwe i krzywdzące dla otoczenia – wynikają jednak z różnej motywacji osób, które się z nimi borykają. Co się z tym wiążę – sedno zaburzenia jest zupełnie inne.
Zapoznaj się: Czy można zdiagnozować borderline u dziecka? Wyjaśniamy
Borderline a psychopatia – jakie są różnice?
Mimo wymienienia wielu podobieństw pomiędzy zaburzeniami osobowości z pogranicza a psychopatią, to istnieją także znaczące różnice. Dotyczą one przede wszystkim źródła zachowań osób z pierwszej i drugiej grupy oraz wspomnianej już motywacji.
Charakterystyczna dla borderline niestabilność i chwiejność emocjonalna wynika m.in. z rozmytego, niejasnego obrazu siebie i swoich preferencji, a także z niedojrzałej tożsamości.
W życiu osób z borderline nieustannie obecny jest także lęk przed odrzuceniem i porzuceniem, który odbija się bardzo negatywnie na ich zachowaniu względem partnerów i przyjaciół. Często osoby z borderline w obawie przed rozstaniem, same prowokują sytuacje, które do niego doprowadzają – w ten sposób starają się być „o krok” przed tym, co najbardziej je przeraża.
Osobę borderline odróżniają od psychopaty przede wszystkim motywacje zachowań. Borderline odczuwa silny lęk przed samotnością i porzuceniem, a psychopata żyje w przekonaniu, że otoczenie ma zaspokajać jego potrzeby.
Natomiast osoby z cechami psychopatii nie potrafią nawiązywać głębokich relacji interpersonalnych, wykazują niski poziom empatii. Przedmiotowe traktowanie osób ze swojego otoczenia wynika w ich przypadku przede wszystkim z ugruntowanych przekonań, jakoby inni ludzie służyli przede wszystkim zaspokajaniu ich potrzeb.
Aby zrozumieć, skąd wynikają zarówno podobieństwa, jak i różnice pomiędzy borderline i psychopatią, bardzo ważne jest zrozumienie sedna każdego z tych zaburzeń osobowości. Pamiętajmy również, że niewykluczony jest obraz borderline z cechami psychopatii – taką diagnozę może jednak wystawić tylko doświadczony lekarz, który specjalizuje się w pracy z osobami o zaburzonej osobowości.
Przeczytaj również: Współuzależnienie – na czym polega i jak je rozpoznać?
Bibliografia
J. Leśniak, Psychopatia – specyficzne zaburzenie osobowości – kryteria diagnostyczne i ujęcie teoretyczne, Resocjalizacja Polska 21, 2021
K. Nowak, J. Neckar, Empiryczna weryfikacja dymensjonalnego ujęcia psychopatii, Studia Psychologica VIII, 2015
