Czym jest borderline?
Borderline to inaczej zaburzenie osobowości z pogranicza, które dotyczy około 2% populacji. Diagnoza tego zaburzenia stawiana jest na podstawie kryteriów – spełnienia charakterystycznych cech oraz poziomu pogorszenia funkcjonowania społecznego – opisanych w klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 oraz w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.
Jakie są cechy osobowości borderline?
Każdy przypadek zaburzenia osobowości typu borderline może być inny – oznacza to, że chorego mogą cechować inne zachowania i sposoby reakcji na bodźce. Poniżej prezentujemy 10 najczęściej występujących cech u osoby z zaburzeniem osobowości z pogranicza.
1. Trudność w kontrolowaniu zachowań
Osoba z borderline ma problem z kontrolowaniem własnych, intensywnych emocji – często towarzyszy jej gniew, złość lub nienawiść. Zamiast porozmawiać z kimś bliskim lub zastanowić się, z czego negatywna emocja wynika, borderline automatycznie wybucha. Wynika to z braku umiejętności odreagowania na wzbudzone napięcie nerwowe.
Na czym polega wybuch? To może być autoagresja lub agresja skierowana na kogoś bliskiego. Zazwyczaj przyjmuje ona formę słowną, która polega na obrażaniu, poniżaniu, wyzywaniu. Nadmierna frustracja może przerodzić się również w fizyczną przemoc.
2. Skrywanie emocji
W niektórych przypadkach osoba borykająca się zaburzeniem osobowości typu borderline, zamiast impulsywnych zachowań może reagować we wręcz przeciwny sposób – nadmiernie skrywając swoje emocje. Chory musi się kontrolować, ponieważ zależy mu na tym, aby otoczeniu nie zauważyło jego problemu. Niestety, najczęściej takie tłumienie emocji po pewnym czasie skutkuje silnym wybuchem.
Przeczytaj także: Borderline – jaka terapia najlepsza? Czy można wyleczyć borderline?
3. Huśtawka emocjonalna
Jedną z najczęściej występujących oznak wskazujących na zaburzenie osobowości typu borderline jest zmienność nastrojów i tzw. huśtawka emocjonalna. Chory w krótkim czasie może przeżywać całkowicie przeciwstawne emocje, np.: smutek i radość, zdenerwowanie i szczęście. Wynika to z tego, że borderline odbiera świat w czarno-białych barwach. Czasem wystarczy jeden mały impuls, gest, słowo, które skutkuje nagłym rozładowaniem emocji.
4. Lęk przed opuszczeniem
Kolejną cechą towarzyszącą osobie z borderline jest silny lęk przed opuszczeniem. Chory przede wszystkim obawia się samotności i tego, że nie będzie mieć na kim polegać. Równocześnie tak bardzo obawia się porzucenia, że boi budować bliskie związki. Dystans sprawia, że osoba borderline czuje się bezpieczna – nikt jej nie skrzywdzi. Natomiast z drugiej strony jest samotna, przez co potrzeba bliskości i zrozumienia nie zostaje zaspokojona. To natomiast prowadzi do poczucia wewnętrznej pustki.
5. Poczucie wewnętrznej pustki
Cechą charakterystyczną dla osób z zaburzeniem osobowości jest poczucie wewnętrznej pustki. Chory czuje, że jest nic nie warty, że nikomu na nim nie zależy, że nikt go nie zrozumie i nie otrzyma aprobaty od społeczeństwa.
Poczucie wewnętrznej pustki często powiązane jest z zaburzeniami depresyjnymi oraz z zaburzeniami lękowymi.
Sprawdź: Czy można zdiagnozować borderline u dziecka? Wyjaśniamy
6. Ryzykowane, impulsywne zachowania
Skłonność do impulsywnych reakcji i brak umiejętności panowania nad emocjami powoduje, że chorzy na zaburzenie osobowości borderline podejmują się ryzykownych zachowań, które często bezpośrednio zagrażają ich zdrowiu. Wśród impulsywnych zachowań wymienia się: przyjmowanie substancji psychoaktywnych, uprawianie ryzykownych sportów, nadmierne wydawanie pieniędzy, uprawianie hazardu, objadanie się, przygodny seks.
7. Skłonność do autodestrukcji
Skłonność do autodestrukcji objawia się autoagresją w formie okaleczania własnego ciała oraz podejmowaniem prób samobójczych. Formom autodestrukcji towarzyszy zazwyczaj zaniżona samoocena i niskie poczucie własnej wartości, a także depresja i inne zaburzenia nastrojów. Badania wskazują, że wśród chorych na zaburzenie osobowości borderline około 60% dokonuje nieudanych prób samobójczych.
8. Trudności w relacjach międzyludzkich
Trudności w relacjach międzyludzkich oparte są na opisanej wyżej silnej obawie przed porzuceniem. Kiedy borderline wchodzi w związek, to często pokłada w nim tak silne nadzieje, że zatraca samego siebie. Dąży do nadmiernej bliskości, potrzebuje ciągłej uwagi, komplementów, zapewnień o miłości. Tym zachowaniem zaczyna w końcu „dusić” swojego partnera, często również nadmiernie go kontroluje.
Osobie z zaburzeniem z pogranicza, która jest w bliskiej relacji partnerskiej, towarzyszy miłość lub nienawiść. W ciągu zaledwie kilku minut potrafi wyznawać wielkie uczucia, po czym nagle wyzywać, obrażać i zapewniać, że nienawidzi swojej drugiej połówki. Takie zachowanie może wynikać z różnych impulsów lub sytuacji, na które osoba postronna zazwyczaj nie zwróci uwagi. Falę nienawiści może wywołać np. nieodebranie telefonu, nieodpisanie na wiadomość czy nieodpowiednie słowo.
Związek z osobą z zaburzeniem osobowości typu borderline nie należy do łatwych relacji. Partner lub partnerka zazwyczaj muszą się mierzyć z wieloma impulsywnymi zachowaniami, reakcjami, a nawet z wybuchami agresji lub z szantażami emocjonalnymi – „jeżeli ode mnie odejdziesz, to odbiorę sobie życie”.
Sprawdź: Psychoterapia – od czego zacząć?
9. Zaburzenia tożsamości
Osobie z borderline często towarzyszą trudności z ustaleniem własnej tożsamości. Oznacza to, że chory nie wie, kim naprawdę jest, nie potrafi określić swojej orientacji seksualnej, uczuć, myśli. W niektórych przypadkach może również tracić poczucie czasu oraz doświadczać stanów, w których odczuwa, że znajduje się poza własnym ciałem.
10. Objawy psychozy
Niektórym osobom zmagającym się z zaburzeniem osobowości z pogranicza towarzyszą okresy przypominające psychozę lub schizofrenię. Co to oznacza? Mogą pojawiać się objawy takie jak: słyszenie głosów, urojenia, przewidzenia. Stany psychozy mogą trwać od kilku minut do kilkunastu dni. Warto wiedzieć, że osoba z borderline dopuszcza w głowie możliwość, że rzeczy, które widzi i słyszy, mogą być w rzeczywistości nierealne.
Bibliografia
J. Solarz-Bogusławska, A. Araszkiewicz, W. Bogusławski, Emocje i relacje interpersonalne u pacjentów z osobowością typu borderline, Medycyna Rodzinna, 2017
A. Pilszyk, P. Cynkier, Samobójstwo rozszerzone – depresja a osobowość borderline, Psychiatria Polska 49 (3), 2015 (dostęp online) http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_3_2015/517Pilszyk_PsychiatrPol2015v49i3.pdf
B. Gawda, Cechy zaburzeń osobowości a kontrola emocji negatywnych i regulacja nastroju, Edukacyjne i kliniczne konteksty rozwoju człowieka w cyklu życia vol. XXXI, 3 , 2018 (dostęp online) http://bc.umcs.pl/Content/31866/PDF/czas19356_31_3_2018_14.pdf
