Czym jest propolis?
Propolis, inaczej kit pszczeli, to substancja o gęstej konsystencji, która wykorzystywana jest przez pszczoły do uszczelniania i wzmacniania konstrukcji ula. Kit pszczeli znajduje również szerokie zastosowanie w medycynie, ponieważ cechują go właściwości:
- bakteriobójcze,
- przeciwwirusowe,
- przeciwgrzybicze,
- regeneracyjne,
- przeciwzapalne,
- miejscowo znieczulające.
Propolis wytwarzany jest z wydzielin gruczołów pszczelich oraz z żywic pochodzących z drzew liściastych (topola, wierzba, olcha, dąb, jesion, kasztanowiec, brzoza), a także z drzew liściastych z uszkodzoną korą (sosna, świerk, jodła). Kit charakteryzuje się wyraźnym, balsamicznym zapachem, jednak może przybierać różne barwy – w zależności od wykorzystanych przez pszczoły składników roślinnych. Propolis może więc cechować barwą: żółtą z zielonymi tonami, pomarańczową, brunatną, prawie czarną.
Propolis wytwarzany jest z wydzielin gruczołów pszczelich oraz z żywic drzew liściastych i iglastych.
Kit pszczeli to substancja wrażliwa na zmiany temperatury. W temperaturze około 20 stopni Celsjusza przybiera postać twardych, a zarazem kruchych grudek. Natomiast powyżej 70 stopni Celsjusza następuje jego upłynnienie. Warto wiedzieć, że propolis nie rozpuszcza się w wodzie, dlatego też miesza się go z alkoholem w celu stworzenia prozdrowotnej nalewki.
Kit pszczeli – jakie składniki zawiera?
Skład propolisu jest zmienny w zależności od: rodzaju surowca roślinnego, rasy pszczół, pory roku, lokalizacji czy zanieczyszczenia środowiska. Jego główne składniki stanowią żywice w ilości do 80% składu, wosk pszczeli (8-30%), wosk roślinny (6%), olejki eteryczne (do 14%), substancje garbnikowe (do 10%), pyłek kwiatowy (5%). Wśród pozostałych składników można wymienić:
- kwasy organiczne,
- flawony i terpeny,
- substancje lipidowo-białkowe,
- witaminy: prowitamina A, witaminy z grupy B (B1, B2, B5, B6), witamina C, witamina D, witamina E,
- pierwiastki: cynk, żelazo, wapń, magnez, mangan, cyna, glin, srebro, sód, chrom, kadm, potas, tytan, bar, krzem, wanad, miedź.
Zapoznaj się: Pierzga – jak stosować? Poznaj lecznicze właściwości
Propolis – jakie są jego prozdrowotne właściwości?
Przyjmuje się, że około 300 substancji zawartych w propolisie wykazuje aktywność biologiczną. To sprawia, że kit pszczeli pozytywnie wpływa na nasze zdrowie, a także znajduje zastosowanie w medycynie naturalnej i w przemyśle farmakologicznym.
Propolis w działaniu bakteriobójczym, grzybobójczym i przeciwwirusowym
Substancje zawarte w propolisie cechuje zdolność do zwalczania grzybów, wirusów oraz bakterii. Kit pszczeli skutecznie walczy z wirusem opryszczki pospolitej oraz z grzybiczym zapaleniem pochwy. Wspiera leczenie podczas zakażenia paciorkowcem, hamuje rozrost grzybów determinujących drożdżaki w przewodzie pokarmowym.
Propolis wspiera odporność
Propolis stymuluje nasz układ immunologiczny, dzięki czemu przyczynia się do wzmocnienia odporności – wpływa na poprawę reakcji organizmu na atak drobnoustrojów chorobotwórczych. Przyjmuje się także, że może zwiększać wydzielanie przeciwciał w sytuacji, gdy podawany jest wraz ze szczepionkami. Sprawdza się również w walce z przeziębieniem, bólem gardła czy infekcjami w obrębie dróg oddechowych.
Kit pszczeli łagodzi stres i napięcie nerwowe, co również pozytywnie przekłada się na układ odpornościowy – stres stanowi jedną z przyczyn obniżonej odporności.
Propolis przy problemach stomatologicznych
Zawartość substancji biologicznie czynnych sprawia, że propolis wykorzystywany jest w leczeniu dolegliwości stomatologicznych. Warto stosować go przy: nadwrażliwości zębów, wrzodziejącym zapaleniu dziąseł, paradontozie, aftach i pleśniawkach, chorobach miazgi zębowej.
Kit pszczeli wspiera narząd wątroby
Propolis wykazuje również właściwości, które wpływają na ochronę wątroby. Badania naukowe dowodzą, że naturalny produkt pomaga w leczeniu wczesnego stadium zapalenia wątroby.
Przeciwzapalne działanie propolisu
Kit pszczeli cechuje także działanie przeciwzapalne. Dzięki temu wspomaga leczenie zapalenia pęcherza, cewki moczowej, zapalenia jelit i dwunastnicy oraz zapalenie żołądka.
Propolis a choroby nowotworowe
Kolejne badania naukowe wskazują, że składniki zawarte w propolisie mogą hamować rozwój komórek nowotworowych, które wywołują: raka piersi, raka sutka, raka jelita grubego, czerniaka złośliwego, raka płuc.
Propolis na skórę
Propolis znajduje swoje zastosowania również w przemyśle kosmetycznym – stanowi dodatek do kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry oraz włosów. Propolis dodawany jest do produktów dermatologicznych, ponieważ wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu trądziku pospolitego oraz zwiększa zawartość kolagenu w tkankach.
Kit pszczeli zalecany jest również przy: zapaleniu mieszków włosowych, zapaleniu gruczołów potowych, ropni pach, łupieżu, grzybicy, łuszczycy, stanach zapalnych skóry. Jest pomocny przy leczeniu oparzeń, odmrożeń, ran powstałych na skutek zabiegów chirurgicznych. Przyspiesza bliznowacenie się ran, a także regenerację: tkanki łącznej, tkanek miękkich, tkanki kostnej, tkanki chrzęstnej.
Zobacz: Miód lawendowy – charakterystyka, właściwości, zastosowanie
Kit pszczeli w leczeniu żylaków i hemoroidów
Preparaty zawierające kit pszczeli przyczyniają się do przyspieszenia leczenia żylaków podudzi. Dodatkowo propolis zapobiega krwawieniom z guzków krwawniczych, czyli tak zwanym hemoroidom.
Propolis a cholesterol
Według badań ekstrakty etanolowe zawarte w propolisie wpływają na spadku stężenia cholesterolu oraz trójglicerydów. Tym samym przyczyniają się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na miażdżycę.
Propolis na nadciśnienie tętnicze
Substancje aktywne zawarte w propolisie skutecznie wpływają na obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.
Przeczytaj także: Pyłek pszczeli – prozdrowotne właściwości, skutki uboczne, opinie
Jak stosować propolis?
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, propolis często wykorzystywany jest jako składnik preparatów kosmetycznych oraz środków farmakologicznych. Dostępny jest w postaci: granulatu, proszku, maści, tabletek, kapsułek, czopków czy doustnych kropli. Dodawany jest również do globulek dopochwowych.
W kosmetologii wykorzystywany jest do produkcji: kremów do twarzy, balsamów do ciała, maseczek, masek do włosów, toników, past do mycia zębów, pomadek.
Z propolisu możemy wykonać prozdrowotną nalewkę oraz tak zwaną maść propolisową.
W domowym zaciszu można przygotować nalewkę z propolisu oraz maść propolisową. Możemy również wykonać mieszankę z miodu i propolisu. Wystarczy, że do słoiczka z miodem dodamy niewielką ilość rozdrobnionego propolisu. Miód z propolisem warto zastosować np. do smarowania pieczywa.
Przepis na nalewkę z propolisu
Aby wykonać domową nalewkę z propolisu, będziemy potrzebować:
• 50 gramów zmielonego wcześniej propolisu,
• około 350 mililitrów spirytusu 70%,
• 150 mililitrów ciepłej wody.
Na początku rozdrabniamy propolis – na przykład używając młynka do kawy. Jeżeli kit pszczeli zbytnio się lepi, wówczas może utrudnić to jego zmielenie. Dlatego też zalecamy, aby przed wykonaniem nalewki zamrozić produkt.
Po zmieleniu propolis zalewamy spirytusem oraz ciepłą, ale nie gorącą, wodą. Mieszankę pozostawiamy w szczelnie zamkniętej butelce lub opakowaniu na okres 3 tygodni. Aby propolis odpowiednio się rozpuścił, warto codziennie przemieszać nalewkę, np. poprzez potrząsanie butelką.
Po upływie 3 tygodni nalewkę filtrujemy za pomocą waty, gazy lub filtru do kawy. Na końcu przelewamy ją do butelek z ciemnego szkła, najlepiej z kroplomierzem, i przechowujemy w chłodnym miejscu.
Stosowanie nalewki z propolisu
Nalewkę z propolisu najlepiej stosować w formie rozcieńczonej. Można dodawać ją do wody z miodem, wody, herbaty, soków.
Nalewka propolisowa złagodzi objawy związany z chorobami górnych dróg oddechowych. Wówczas używamy jej do domowej inhalacji lub jako środek doustny.
- Inhalacja z nalewką propolisową: do miski z gorącą wodą wlewamy 50 kropli nalewki. Następnie pochylamy się nad miską, a głowę przykrywamy ręcznikiem. Podczas inhalacji powoli wdychamy i wydychamy powietrze. Domowy zabieg powinien trwać około 10 minut.
- Nalewka propolisowa w formie doustnej: do łyżeczki białego cukru dodajemy od 15 do 20 kropli nalewki. Stosujemy trzy razy dziennie.
Nalewkę możemy wykorzystać również przy stanach zapalnych jamy ustnej czy nadwrażliwości zębów. Wykonujemy wtedy płukankę.
- Nalewka propolisowa w formie płukanki do jamy ustnej: do około 150 mililitrów letniej wody dodajemy 40 kropli nalewki z propolisu. Jamę ustną przepłukujemy kilka razy dziennie.
Kolejne zastosowanie nalewki dotyczy przewodu pokarmowego. Substancje zawarte w propolisie łagodzą objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy, a także stanów zapalnych żołądka i jelit. Nalewkę stosujemy doustnie lub w formie dodatku do napojów.
- Doustne zastosowanie nalewki przy dolegliwościach ze strony przewodu pokarmowego: do łyżeczki płynnego miodu dodajmy 20 kropli nalewki. Taką mieszankę spożywamy trzy razy dziennie, najlepiej około 30 minut przed spożyciem posiłku.
- Nalewka jako dodatek do napojów: wyciąg spirytusowy z propolisu możemy dodawać do wody lub herbaty w ilości od 20 do 40 kropli. Stosujemy dwa razy dziennie, najlepiej od 20 do 30 minut przed posiłkiem.
Przy wysokim rozcieńczeniu nalewka z propolisu znajduje zastosowanie w leczeniu: chorób skóry, grzybicy, oparzeń, ran, stłuczeń, żylaków.
- 1 mililitr nalewki rozcieńczamy w 100 mililitrach letniej, przegotowanej wody. Mieszankę stosujemy do przemywania skóry, a także do kompresów aplikowanych w miejscu stłuczenia.
- W przypadku żylaków należy rozcieńczyć 1 mililitr nalewki w 50 mililitrach letniej, przegotowanej wody oraz wykonać kompresy.
Sprawdź: Mleczko pszczele – na co pomaga? Właściwości i wartości odżywcze
Przepis na maść propolisową
Maść propolisowa znajduje zastosowanie w przypadku: chorób skóry, ran, oparzeń, odmrożeń, czyraków, odleżyn, wrzodów. Cienką warstwę maści aplikujemy na skórę dwa razy dziennie.
Do wykonania maści propolisowej potrzebujemy:
- 100 mililitrów gotowej nalewki z propolisu,
- 100 gramów wazeliny,
- łaźni wodnej – naczynia wypełnionego nalewką, które umieszczane jest w drugim naczyniu z gorącą wodą w celu odpowiedniego nagrzania roztworu spirytusowego.
Na początku odparowujemy 100 mililitrów nalewki propolisowej za pomocą łaźni wodnej – dzięki temu powinniśmy uzyskać gęsty płyn. Następnie dodajemy 100 gramów wazeliny, a całość dokładnie mieszamy do momentu połączenia obu składników.
Uwaga: Maść propolisową możemy także uzyskać z połączenia zmielonego propolisu i wazeliny, bez konieczności wykonywania nalewki.
Propolis a alergia
Mimo że propolis wykazuje szereg właściwości prozdrowotnych, to może wywoływać silne reakcje alergiczne, ponieważ stanowi on mieszankę różnych alergenów. Najczęściej uczulenia występują u osób z alergią na produkty pszczele oraz z alergią na pyłki.
Do charakterystycznych objawów reakcji alergicznej na propolis należą:
- zaczerwienienie i obrzęk skóry,
- swędzenie skóry,
- nieżyt nosa,
- zapalenie spojówek,
- zapalenie błon śluzowych jamy ustnej,
- owrzodzenia jamy ustnej,
- obrzęk i skurcze oskrzeli,
- podwyższona temperatura ciała,
- bóle głowy,
- nudności.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania propolisu?
Głównym przeciwwskazaniem do stosowania propolisu jest alergia, o której pisaliśmy powyżej.
Propolis dla dzieci – czy można go podawać?
Propolis budzi również sprzeczne emocje wśród rodziców dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Dlaczego? Ze względu na to, że nalewka z propolisu zawiera alkohol. Lekarze podkreślają jednak, że wyciągi alkoholowe dodawane są również do niektórych środków farmakologicznych, np. do syropów, dlatego też niewielka ilość nalewki nie powinna zaszkodzić najmłodszym.
Nalewka z propolisu może być podawana dzieciom. Jej dopuszczalna dzienna dawka wynosi 10 kropli stosowanych dwa razy dziennie.
Przyjmuje się, że maksymalna dopuszczalna dawka nalewki z propolisu dla dzieci szkolnych wynosi 10 kropli w zastosowaniu dwa razy dziennie. Nalewkę najlepiej dodawać do herbaty.
Propolis a ciąża – czy jest bezpieczny?
Lekarze podkreślają, że propolis jest bezpieczny dla kobiet w ciąży pod warunkiem, że u ciężarnej nie występuje alergia na produkty pszczele lub pyłki roślinne. Wątpliwości budzi jednak stosowanie alkoholowej nalewki, dlatego też lepiej sięgać po propolis w formie tabletek.
Bibliografia
A. Pietrusa, K. Derbisz, Produkty pszczele. Część I: Propolis, Przegląd Urologiczny, 2015 (dostęp online) http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?2861
K. Wolska, A. Górska, A. Adamiak, Właściwości przeciwbakteryjne propolisu, Postępy mikrobiologii, 2016 (dostęp online) http://www.pm.microbiology.pl/web/archiwum/vol5542016343.pdf
R. Kubina i in., Przeciwnowotworowe oraz cytotoksyczne działanie propolisu, Farmaceutyczny Przegląd Naukowy nr 9, 2009 (dostęp online) https://www.researchgate.net/profile/Robert-Kubina/publication/264483641_The_anticancer_and_cytotoxic_activity_of_propolis/links/5675b62808ae125516e725e0/The-anticancer-and-cytotoxic-activity-of-propolis.pdf
B. Kędzia i in., Aktywność antybiotyczna propolisu krajowego i europejskiego, Postępy Fitoterapii, 2013 (dostęp online) http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2014/11/pf_2013_097-107.pdf
B, Kędzia, E. Hołderna-Kędzia, Leczenie propolisem chorób skóry wywołanych przez drobnoustroje, Postępy Fitoterapii, 2007
M. Wojciechowska, J. Kołodziejczyk, J. Mućka, J. Gocki, Z. Bartuzi, Występowanie objawów ubocznych i alergii na wybrane składniki kosmetyków u osób z chorobami alergicznymi, Postępy Dermatologii i Alergologii, 2010
