Czym jest miód pitny?
Miód pitny to alkohol, który pozyskiwany jest w sposób naturalny – powstaje z miodu w procesie fermentacji. Roztwór miodu pszczelego (tzw. brzeczka miodowa) fermentuje, a zawarte w nim cukry przemieniają się w alkohol. W składzie miodu pitnego znajdziemy więc wodę, miód oraz drożdże winiarskie. Aby dodać mu aromatu, stosowane są również przyprawy, takie jak: cynamon, goździki, wanilia, imbir.
Do wyrobu miodu pitnego najczęściej wykorzystywane są: miód wielokwiatowy, miód gryczany oraz miód wrzosowy.
Warto wiedzieć, że miód pitny to jeden z najstarszych trunków, który mógł być spożywany nawet 7000 lat p.n.e. Natomiast w Polsce popularność zyskał w średniowieczu. W 2008 roku Komisja Europejska zarejestrowała półtoraki – polskie miody pitne – jako Gwarantowaną Tradycyjną Specjalność. Oznacza to, że polskie miodowe alkohole tworzone są w sposób tradycyjny, a Europa docenia ich wysoką jakość.
Jakie są rodzaje miodu pitnego?
Miód pitny możemy podzielić ze względu na zawartość alkoholu, stopień rozcieńczenia z wodą oraz sposób wytwarzania. Najczęściej wyróżnia się cztery główne rodzaje miodów pitnych:
- półtoraki,
- dwójniaki,
- trójniaki,
- czwórniaki.
Półtoraki – to najsłodsze i najdłużej leżakujące miody pitne – okres ich leżakowania może wynosić nawet 10 lat. Półtorak powstaje z połowy objętości wody oraz z jednej części objętości miodu. Zawiera od 14% do 16% alkoholu.
Dwójniaki – charakteryzują się delikatnym, słodkim smakiem. Powstają z rozcieńczenia jednej objętości wody i jednej objętości miodu. Zawartość alkoholu wynosi od 14% do 16%.
Trójniaki – są zdecydowanie mniej słodkie niż półtoraki i dwójniaki. Powstają z dwóch objętości wody oraz z jednej objętości miodu. Ich okres leżakowania wynosi od 1 do 3 lat. Charakteryzują się zawartością alkoholu od 12% do 15%.
Czwórniaki – w smaku są półwytrawne lub wytrawne. Pozyskuje się je z trzech objętości wody i z jednej objętości miodu. Zawierają od 9% do 12% alkoholu.
Zobacz: Propolis – na co pomoże i jak go stosować? Sprawdź lecznicze właściwości
Miody sycone i niesycone
W przypadku miodów pitnych możemy się również spotkać z podziałem na miody sycone oraz niesycone. Jest to powiązane z technikami wytwarzania tego trunku.
Miód pitny sycony powstaje w wyniku fermentacji brzeczki, która została poddana syceniu – powolnemu i długiemu gotowaniu. Proces sycenia ma na celu zabicie drobnoustrojów, bakterii, zarodników pleśni, drożdży. Miód sycony fermentuje szybciej, ale zawiera mniej składników odżywczych.
Z kolei miód pitny niesycony poddawany jest fermentacji w zimnej lub letniej wodzie. Stanowi bogatsze źródło składników odżywczych niż miód sycony.
Przeczytaj także: Miód manuka – właściwości, jak go stosować? Na co pomaga miód manuka?
Wartości odżywcze miodu pitnego
W składzie miodu pitnego znajdziemy:
- cukry proste,
- mikroelementy,
- kwasy organiczne,
- enzymy,
- olejki eteryczne,
- inhibiny,
- rutyny.
Ile kalorii ma miód pitny?
Miód, bez względu na jego rodzaj, jest produktem spożywczym cechującym się wysoką kalorycznością. Dlatego też miód pitny jest również stosunkowo kaloryczny. W jego 100 mililitrach znajduje się około 350 kalorii.
Jak miód pitny wpływa na nasze zdrowie?
Miód pitny od czasów średniowiecza stosowany był w roli wzmacniacza odporności. Również współcześnie może ochronić nas przed zachorowaniem np. na przeziębienie lub grypę.
Wśród właściwości prozdrowotnych tego trunku można wymienić:
- działanie przeciwzapalne,
- działanie przeciwbakteryjne,
- działanie przeciwwirusowe,
- działanie przeciwgrzybicze,
- działanie napotne.
Spożywanie miodu pitnego korzystnie wpływa na pracę układu pokarmowego, pracę nerek oraz wątroby. Dzięki zawartości przeciwutleniaczy zwalcza wolne rodniki, które odpowiedzialne są za rozwój procesów nowotworowych oraz za starzenie się komórek organizmu.
Jako że miód pitny jest alkoholem, to może zmniejszać towarzyszące nam poczucie stresu, a także rozluźniać, rozładowywać napięcie nerwowe oraz pomagać w walce z bezsennością. Pamiętajmy jednak o tym, żeby zachowywać umiar spożywaniu alkoholu. Owszem, jego niewielkie dawki mogą pozytywnie wpłynąć na nasze samopoczucie, jednak nadużycia prowadzą nie tylko do rozwoju uzależnienia, ale również do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Pod uwagę musimy również wziąć fakt, że miód pitny jest wysokokaloryczny.
Sprawdź: Miód gryczany – właściwości lecznicze, wykorzystanie w kosmetyce, przeciwwskazania
Jakie są przeciwwskazania do spożywania miodu pitnego?
Miód pitny to jeden z rodzajów alkoholu – nie powinien więc być spożywany przez dzieci i młodzież do 18. roku życia, a także przez kobiety ciężarne i karmiące piersią.
Kolejnym przeciwwskazaniem do sięgania po miód pitny jest cukrzyca i insulinooporność – ze względu na dużą zawartość cukrów prostych. W piciu tego trunku powinny zachować umiar również osoby borykające się z nadwagą i otyłością.
Uwaga: Nadmierne spożywanie alkoholu może prowadzić m.in. do schorzeń wątroby, stanów zapalnych w organizmie, upośledzenia funkcji układu pokarmowego, zwiększenia poziomu trójglicerydów we krwi, zwiększenia ryzyka zachorowalności na cukrzycę.
Miód pitny – jak go podawać i pić?
Miód pitny możemy podawać do różnego rodzaju dań. Bardziej wytrawne miodowe trunki – trójniaki i czwórniaki – dobrze skomponują się z potrawami mięsnymi oraz rybnymi. W zależności od naszych smakowych preferencji miody pitne znajdują również zastosowanie jako dodatki do sosów oraz marynat mięsnych.
Miód pitny możemy spożywać zarówno na zimno, jak i na gorąco, np. w połączeniu z przyprawami i plastrem pomarańczy.
Zapoznaj się: Miód czy cukier – czym lepiej słodzić?
Jak przechowywać miód pitny?
Miód pitny najlepiej przechowywać w ciemnych i suchych pomieszczeniach o temperaturze od 5 do 10 stopni Celsjusza. Butelka powinna być szczelnie zamknięta.
Jak zrobić miód pitny? Domowy przepis
Do samodzielnego przygotowania miodu pitnego potrzebujemy jedynie czterech składników: miodu, wody, cukru oraz drożdży winiarskich. Z przyrządów kuchennych będą nam potrzebne: szklany gąsior, plastikowa butelka, rurka fermentacyjna, gumowy korek, duży garnek lub duży pojemnik.
Tak jak wspomnieliśmy na początku artykułu, miód pitny dzieli się na cztery rodzaje, które różnią się od siebie m.in. okresem dojrzewania. Półtorak dojrzewa przez 8-10 lat, dwójniak przez 4 lata, trójniak przez minimum rok, a czwórniak przez 6-8 miesięcy. Oznacza to, że najlepiej, abyśmy zdecydowali się na samodzielne wykonanie trójniaka lub czwórniaka – wówczas będziemy mogli szybciej przeprowadzić degustację domowego trunku.
Poniżej prezentujemy przepis na miód pitny trójniak.
Miód pitny trójniak – prosty przepis
Trunek przygotowujemy w proporcjach: 1 litr miodu i 2 litry wody na 3 litry nastawu.
Etap pierwszy: matka drożdżowa
Pierwszym krokiem w przygotowaniu domowego miodu pitnego jest przygotowanie tzw. matki drożdżowej. Wystarczy, że zmieszamy ze sobą drożdże winiarskie, wodę oraz cukier.
Do plastikowej butelki (najlepiej o pojemności 1,5 litra) dodajemy 1 szklankę letniej wody, drożdże winiarskie oraz 1 łyżeczkę cukru. Całość intensywnie mieszamy, a butelkę szczelnie zamykamy i owijamy np. ścierką kuchenną. Matkę drożdżową odstawiamy w ciepłe miejsce na około 3-4 dni. Przez ten czas w ciągu dnia potrząsamy lekko butelką, aby poprawić pracę drożdży.
Etap drugi: brzeczka miodowa
Na tym etapie przygotowujemy mieszankę wody oraz miodu. Chcemy uzyskać miód pitny trójniak, dlatego musimy zmieszać ze sobą jedną jednostkę objętości miodu oraz dwie jednostki objętości wody. Jeśli zakładamy, że chcemy uzyskać 30 litrów trunku, to korzystamy z 10 litrów miodu oraz 20 litrów wody.
Miód możemy rozpuścić w plastikowym pojemniku lub w dużym garnku. Pamiętajmy o tym, że woda nie powinna być zbyt gorąca, ponieważ miód traci swoje cenne właściwości w temperaturze powyżej 40 stopni Celsjusza.
Nastaw przelewamy do szklanego gąsiora po jego dokładnym wymieszaniu.
Etap trzeci: fermentacja
Do gąsiora z rozpuszczonym miodem dodajemy całą butelkę matki drożdżowej – wraz z pływającym suszem. Całość intensywnie mieszamy, a na końcu zatykamy korkiem z tzw. rurką fermentacyjną. Brzęczkę przechowujemy w ciepłym miejscu, do którego nie docierają promienie słoneczne. Dla wzmocnienia efektu fermentacji gąsior może być zakryty np. ręcznikiem lub kocem.
Na początku następuje fermentacja burzliwa, która charakteryzuje się tym, że nasz nastaw buzuje i wytwarza się w nim piana. Fermentacja burzliwa trwa około 2 tygodnie. Później następuje fermentacja spokojna, która trwa około 6 tygodni – nasz nastaw przestaje intensywnie pracować.
Etap czwarty: oddzielenie miodu od osadu
Po ustaniu fermentacji spokojnej drożdże opadają na dno gąsiora. Musimy więc oddzielić nasz miód pitny od powstałego osadu. Najwygodniej będzie nam ściągnąć nastaw do nowego gąsiora. Wystarczy, że odciągniemy brzęczkę za pomocą wężyka.
Podczas przelewania warto zwrócić uwagę na to, aby nie natlenić nastawu oraz nie zmącić osadu. Gąsior zatykamy korkiem z rurką fermentacyjną.
Etap piąty: oczekiwanie
Przelaną brzęczkę miodową umieszczamy w chłodniejszym pomieszczeniu o optymalnej temperaturze około 18 stopni Celsjusza. Nasz trójniak będzie dojrzewać przez około 12 miesięcy.
Podczas dojrzewania miód pitny będzie wytrącać osad na dnie. Warto wtedy ponownie zlać go znad osadu. Nie musimy od razu sięgać po kolejny szklany gąsior. Miód możemy przelać np. do garnka lub pojemnika, a następnie dokładnie wymyć używany dotychczas gąsior i wlać do niego zawartość miodu pitnego bez osadu.
Po upływie 12 miesięcy miód pitny trójniak powinien nabrać naturalnego smaku i aromatu. Możemy go przelać do butelek.
Zapoznaj się: Napar z goździków – jak wpływa na nasze zdrowie? Przepis
Bibliografia
M. Jaros, Nie tylko historia – czyli miód pitny dziś i jutro, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 2008
E. Majewska, A. Myszka, Właściwości przeciwutleniające miodów pitnych, Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, 2009 (dostęp online) https://www.ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2009/bromatologia_4_2009/Bromat%204-2009%20s.%201089-1094.pdf
https://technologzywnosciradzi.pl/czy-miod-pitny-jest-zdrowy/
