Dieta w niedoczynności tarczycy
Hormony tarczycowe są szczególnie ważne dla naszego organizmu ze względu na to, że regulują przemiany metaboliczne. Same objawy niedoczynności tarczycy są wielonarządowe. Obserwuje się również zwiększone ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, otyłości oraz osteoporozy. Ogólna wartość energetyczna diety powinna zostać dostosowana do naszej budowy ciała oraz wieku. W przypadku osób zmagających się również z nadwagą i otyłością zaleca się dobranie jadłospisu zgodnie ze wskaźnikiem BMI.
Uwaga: Dietetycy zaznaczają, że osoby ze zdiagnozowaną niedoczynnością tarczycy powinny unikać stosowania diet restrykcyjnych, które mogą przyczyniać się do zmniejszenia aktywności tarczycy.
Dziennie warto spożywać od 4 do 5 posiłków, co ważne – w regularnych odstępach czasu, czyli co dwie lub trzy godziny. Nie zapominajmy o śniadaniu, które powinno dodawać nam energii na cały dzień, a po kolację sięgajmy najpóźniej na dwie godziny przed planowaną porą snu. Dla zdrowia kluczowe jest także odpowiednie nawodnienie, czyli przyjmowanie minimum dwóch litrów płynów dziennie – najlepiej wody mineralnej.
Podczas przygotowywania potraw warto zrezygnować ze smażenia (zwłaszcza na głębokim tłuszczu), a postawić na gotowanie na parze i pieczenie oraz dodawanie olejów roślinnych.
Sprawdź: 15 objawów niedoczynności tarczycy
Rozkład makroskładników
Według Instytutu Żywności i Żywienia rozkład makroskładników w jadłospisie osób z niedoczynnością tarczycy powinien wyglądać następująco:
- węglowodany (zwłaszcza złożone o niskiej wartości indeksu glikemicznego) – od 55% do 75% dziennego zapotrzebowania energetycznego,
- białka – od 10% do 15% dziennego zapotrzebowania,
- kwasy tłuszczowe – od 15% do 30% dobowego zapotrzebowania energetycznego.
Należy również zadbać o dostarczanie od 25 do 40 gramów błonnika dziennie.
Węglowodany w diecie przy niedoczynności tarczycy
Niedoczynności tarczycy często towarzyszy również insulinooporność, czyli obniżona wrażliwość tkanek na działanie insuliny. Oznacza to, że osoby borykające się z niedoczynnością powinny zwracać szczególną uwagę na zawartość węglowodanów w diecie i na wartość indeksu glikemicznego (IG) spożywanych produktów spożywczych. Wybierając żywność o niskim IG, unormuje się nasze stężenie glukozy we krwi. To właśnie wysoki IG powoduje, że poziom glukozy natychmiastowo wzrasta i równie szybko opada poniżej poziomu pierwotnego. Do tego spożywane produkty o wysokiej wartości indeksu glikemicznego na krótko dodają energii i poczucia sytości, powodując zwłaszcza wzmożoną chęć sięgania po słodycze.
W diecie osób z niedoczynnością tarczycy warto zwracać uwagę na niski indeks glikemiczny produktów spożywczych.
W diecie osób z niedoczynnością tarczycy powinny dominować węglowodany złożone podawane wraz z błonnikiem – takie połączenie sprawia, że proces trawienia i wchłaniania glukozy zachodzi powoli, przez co też zapewniamy stałe stężenie cukru we krwi. Do źródeł węglowodanów złożonych należą m.in.: razowy makaron, brązowy ryż, grube kasze, żytnie pieczywo, otręby, płatki owsiane.
Unikajmy natomiast źródeł węglowodanów prostych, zwłaszcza: wszelkiego rodzaju słodyczy, słodkich wypieków, dosładzanych soków, słodkich napojów gazowanych, napojów energetycznych, pieczywa pszennego, białego ryżu, białego makaronu, białego cukru.
Białko w diecie na niedoczynność tarczycy
Przyjmuje się, że białko przyspiesza przemiany metaboliczne oraz stymuluje produkcję hormonu wzrostu odpowiedzialnego za spalanie odkładającej się tkanki tłuszczowej. Dzienna podaż białka przy niedoczynności tarczycy powinna wynosić od 80 do 100 gramów. Warto sięgać zwłaszcza po chude mięso (np. kurczak lub indyk), chude twarogi, jogurty naturalne i inne przetwory mleczne.
Kwasy tłuszczowe w diecie na niedoczynność tarczycy
Jadłospis przy niedoczynności tarczycy powinien stanowić również profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych. Zaleca się więc, aby wraz z dietą dostarczać wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, szczególnie z rodziny omega-3. Są one obecne w rybach morskich, oleju lnianym czy w oleju rzepakowym. Warto ograniczyć natomiast kwasy tłuszczowe nasycone, które negatywnie wpływają na nasz profil lipidowy – zwiększają ryzyko rozwoju miażdżycy oraz choroby niedokrwiennej serca. Do źródeł tłuszczów nasyconych należą: wieprzowina, wołowina, baranina, podroby, masło, smalec, sery, śmietana, olej kokosowy, olej palmowy, mleko.
Dietetycy zalecają, aby do jadłospisu włączyć źrodła wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, zwłaszcza kwasów z rodziny omega-3.
Warto wspomnieć o tym, że włączenie do diety źródeł wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pozytywnie wpłynie także na kondycję naszej skóry. Przy niedoczynności tarczycy w wielu przypadkach odnotowuje się nadmierną suchość naskórka, jego rogowacenie lub żółte zabarwienie. Kwasy tłuszczowe – zwłaszcza wraz z antyoksydantami zawartymi w owocach i warzywach – wpłyną na regenerację i nawilżenie skóry oraz naturalnie zwalczą towarzyszące stany zapalne.
Zapoznaj się: Zioła na Hashimoto i niedoczynność tarczycy
Jakich produktów spożywczych unikać przy niedoczynności tarczycy?
Osoby zmagające się z niedoczynnością tarczycy powinny zadbać o odpowiednie ilości warzyw i owoców w jadłospisie. Szczególną ostrożność należy zachować jednak w spożywaniu warzyw kapustnych (kapusta, kalafior, brokuły, kalarepa, brukiew, rzepa) i strączkowych (groch, bób, fasola, soczewica, soja). Dlaczego?
Osoby borykające się z niedoczynnością tarczycy powinny zachować szczególną ostrożność w spożywaniu: warzyw kapustnych, roślin strączkowych, orzechów ziemnych.
Dietetycy podkreślają, że w jadłospisie należy ograniczyć tak zwane substancje wolotwórcze. Są one zawarte w wymienionych wyżej warzywach kapustnych, warzywach krzyżowych, roślinach strączkowych, a także w orzechach ziemnych oraz w gorczycy. Dozwolone jest ich spożywanie w umiarkowanych ilościach wyłącznie po poddaniu ich obróbce termicznej. Wyjątek stanowi tutaj soja, którą warto całkowicie wyeliminować z diety – mimo że większość badań naukowych nie dowodzi w sposób jednoznaczny, że negatywnie oddziałuje ona na hormony tarczycy.
Zobacz: Niedoczynność tarczycy u dzieci – objawy, przyczyny, leczenie
Niedobory pokarmowe przy niedoczynności tarczycy
W naturalnym leczeniu niedoczynności tarczycy podkreślana jest również rola selenu, jodu i żelaza, które oddziałują na właściwą pracę gruczołu tarczycowego. W wielu przypadkach przy niedoczynności tarczycy współwystępują również niedobory wapnia oraz cynku.
Selen a niedoczynność tarczycy
Kolejnym mikroelementem, na który należy zwrócić szczególną uwagę podczas układania jadłospisu w niedoczynności tarczycy, jest selen. Uczestniczy on w przemianie tyroksyny (T4) do trijodotyroniny (T3). Niedobór selenu w diecie skutkuje zmniejszonym wytwarzaniem hormonu tarczycy T3 i zmniejszeniem przyswajalności jodu. Może również doprowadzić do oksydacyjnego uszkodzenia tarczycy na skutek procesów zapalnych.
Wśród zalecanych źródeł selenu wyróżnia się:
- orzechy brazylijskie,
- czosnek,
- grzyby,
- skorupiaki,
- jaja,
- ryby (tuńczyk i łosoś).
Jod a niedoczynność tarczycy
Jod stanowi jeden z niezbędnych składników wykorzystywanych do produkcji hormonów tarczycy. Jego niedobór może wpływać również na deficyty selenu oraz żelaza. Do źródeł jodu zalecanych dla osób z niedoczynnością tarczycy należą:
- makrela,
- dorsz,
- ostrygi,
- małże,
- otręby,
- sól jodowana,
- woda mineralna.
Należy unikać dodatkowej suplementacji jodu poza jego naturalnymi źródłami, ponieważ może ona doprowadzić do tak zwanego efektu Wolffa-Chainkoffa, który powiązany jest z zahamowaniem syntezy hormonów tarczycy.
Żelazo a niedoczynność tarczycy
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, w leczeniu tarczycy ważną rolę odgrywa także żelazo. Zwłaszcza jego niedobór w diecie może oddziaływać na: spadek właściwego tempa syntezy tyroksyny (T4), obniżenie stężenia hormonu T3 oraz do wzrostu TSH (hormonu tyreotropowego). Dodatkowo niedobory żelaza niekorzystnie wpływają również na przyswajalność jodu.
Wśród źródeł żelaza wymienia się:
- wątróbkę,
- mięso wołowe,
- sardynki,
- śledzie,
- makrelę,
- łososia,
- otręby pszenne,
- pestki dyni,
- płatki kukurydziane,
- nasiona słonecznika,
- orzechy laskowe,
- orzechy pistacjowe,
- suszone morele,
- suszone figi,
- suszone daktyle,
- czarną porzeczkę,
- pietruszkę,
- szpinak.
Wchłanianie żelaza może być utrudnione, jeżeli w jadłospisie jego źródła łączone są:
- z laktozą (występuje w mleku, przetworach mlecznych, słodyczach, pieczywie, wyrobach cukierniczych, niektórych konserwach mięsnych i słonych przekąskach),
- z kazeiną (występuje w mleku krowim, produktach mlecznych, daniach i sosach w proszku),
- z fitynianami (są obecne w: sezamie, siemieniu lnianym, orzechach nerkowca, roślinach strączkowych, owsie, pszenicy, jęczmieniu),
- ze szczawianami (są zawarte w: szczawiu, szpinaku, rabarbarze, boćwinie, soi, amarantusie, komosie ryżowej, mocnej kawie, długo parzonej herbacie liściastej, kakao).
Wapń a niedoczynność tarczycy
Niedobory wapnia mogą być szczególnie niebezpieczne dla osób borykających się z niedoczynnością tarczycy. Hormony tarczycy regulują nasz metabolizm oraz biorą czynny udział w przebudowie tkanki kostnej. Oznacza to, że niedoczynność tarczycy może być powiązana z hamowaniem mineralizacji kości oraz ze spowolnieniem procesów przebudowy tkanki kostnej. Za cenne źródła wapnia uchodzą: mleko i przetwory mleczne, orzechy, nasiona, płatki owsiane, szprotki, sardynki.
Warto wiedzieć, że nasz organizm traci wapń na skutek nadużywania soli. Zalecane jest więc, aby sól kuchenną zastąpić naturalnymi ziołami. Wchłanianie wapnia ogranicza także nadmiar fosforu oraz białka zwierzęcego.
Cynk i błonnik a niedoczynność tarczycy
Do diety na niedoczynność tarczycy należy włączyć także naturalne źródła cynku i błonnika pokarmowego. Cynk zawarty jest m.in. w:
- wątróbce,
- ostrygach,
- jajach,
- rybach,
- pestkach dyni,
- pełnoziarnistych produktach zbożowych,
- nasionach lnu (siemię lniane),
- zarodkach pszennych,
- nasionach słonecznika.
Natomiast źródła błonnika to: warzywa, świeże owoce, suszone owoce, orzechy, nasiona, produkty pełnoziarniste.
Interakcje żywności z lewotyroksyną
Wśród osób borykających się z niedoczynnością tarczycy podstawową metodą leczenia tej choroby tarczycy jest stosowanie odpowiednich leków, czyli podawanie indywidualnie dobranych dawek lewotyroksyny. Lekarze szczególną uwagę zwracają na to, że składniki diety mogą wywierać istotny wpływ na stosowanie farmakoterapii. Na wchłanianie lewotyroksyny pozytywnie wpływa przyjmowanie leku w godzinach porannych – najlepiej godzinę przed planowanym posiłkiem lub przynajmniej 30 minut przed śniadaniem – oraz spożywanie żywności stanowiącej naturalne źródło kwasu askorbinowego (witaminy C).
Na wchłanianie preparatów z lewotyroksyną pozytywnie wpływa przyjmowanie leku na czczo oraz spożywanie żywności zawierającej kwas askorbinowy. Przyswajanie może być zaburzone na skutek sięgania po: kawę, sok grejpfrutowy, produkty sojowe.
Z warzyw warto więc sięgać m.in. po: natkę pietruszki, czerwoną paprykę, zieloną paprykę, szpinak, szczypiorek, czosnek, koper. Witamina C zawarta jest również w takich owocach jak: czarna porzeczka, truskawka, papaja, poziomka, kiwi, pomarańcza, czerwona porzeczka, malina, mandarynka, mango, agrest, jeżyny, melon, ananas, czereśnie, wiśnie.
Na przyswajanie lewotyroksyny negatywnie wpływają natomiast: kawa, produkty sojowe, sok grejpfrutowy. Ograniczone wchłanianie leku może występować wśród osób borykających się z celiakią, nietolerancją laktozy czy z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi.
Bibliografia
H. Stolińska, D. Wolańska, Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy, Żywienie Człowieka i Metabolizm, XXXIX, nr 3, 2012 (dostęp online) https://docplayer.pl/3699570-Skladniki-pokarmowe-istotne-w-niedoczynnosci-tarczycy.html
K. Krekora-Wollny, Niedoczynność tarczycy a otyłość, Forum Zaburzeń Metabolicznych, tom 1, nr 1, 2010 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/viewFile/28738/23507
K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański, Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych, tom 8, nr 4, 2017 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/forum_zaburzen_metabolicznych/article/view/56317/44470
K. Łącka, A. Czyżyk, Leczenie niedoczynności tarczycy, Farmacja Współczesna, 2008 (dostęp online) https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2016/05/200804_Farmacja_004.pdf
M. Gierach, J. Gierach, R. Junik, Insulinooporność a choroby tarczycy, Endokrynologia Polska, nr 65, 2014 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/48072/35337
A. E. Ratajczak, M. Moszak, M. Grzymisławski, Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 7(4), 2017 (dostęp online) https://pdfs.semanticscholar.org/14fb/87d296a0ae51f59dbecd4d8e224144c485f7.pdf
