Czym jest kazeina?
Kazeina to białko o wysokiej jakości biologicznej, czyli o dobrym profilu aminokwasów. Występuje pod postacią kazeinianu wapnia – dzięki czemu wywiera korzystny wpływ na gęstość mineralną kości – oraz miceli – wpływa na stopniowe uwalnianie aminokwasów do krwiobiegu.
Kazeina pozyskiwana jest z pasteryzowanego mleka odtłuszczonego i stanowi jeden z najważniejszych składników mleka – odpowiada za 80% składu wszystkich protein mlecznych. Składa się z dużych cząsteczek białka i wytrąca się w procesie trawienia dzięki enzymowi określanemu jako podpuszczka. Warto wiedzieć, że ilość tego enzymu w naszym ciele powiązana jest z przyjmowaniem wartości odżywczych z mleka. Badania dowodzą, że jedynie dzieci i młodzież mogą przetrawić wszystkie cenne wartości odżywcze z mleka. Dlaczego? Wraz z naszym wiekiem ilość enzymu podpuszczkowego zaczyna spadać.
Kazeina to białko stanowiące około 80% składu mleka krowiego.
Kazeina wykorzystywana jest m.in. w przemyśle spożywczym do produkcji kazeinianów używanych jako środki: emulgujące, pieniące, żelujące, wiążące ze sobą tłuszcz. Mało kto wie, że kazeiniany stosowane są np. w przetwórstwie mięsnym oraz w branży cukierniczej. Warto wspomnieć o tym, że kazeinę znajdziemy w składach żywności o wysokim stopniu przetworzenia. Takie produkty spożywcze często charakteryzują się niską jakością, a zadaniem kazeiny jest zamaskowanie słabego składu m.in. wędlin.
Badania naukowe wskazują, że kazeina nie stanowi wyłącznie źródła aminokwasów, ale również:
- wykazuje działanie przeciwbakteryjne,
- wykazuje działanie antyoksydacyjne,
- może obniżać ciśnienie tętnicze krwi,
- pozytywnie wpływa na kondycję układu odpornościowego,
- może obniżać stężenie trójglicerydów we krwi,
- może ułatwiać proces odchudzania.
Gdzie znajduje się kazeina?
Kazeina występuje przede wszystkim w mleku krowim oraz w produktach mlecznych takich jak:
- inne mleka pochodzenia zwierzęcego,
- kefir,
- maślanka,
- twaróg,
- jogurt,
- śmietana,
- żółty ser,
- masło,
- desery mleczne,
- lody.
Dodawana jest również do:
- wędlin i innych przetworów mięsnych,
- wyrobów cukierniczych i chleba,
- słodyczy,
- sosów w proszku,
- ciast w proszku,
- gotowych dań,
- słonych przekąsek typu chipsy.
Zawarta jest także w odżywkach białkowych chętnie stosowanych przez osoby uprawiające sport.
Alergia na mleko
Białko mleka krowiego uchodzi za jeden z najczęstszych alergenów pokarmowych. Skład mleka w około 80% stanowią białka kazeinowe, natomiast pozostałe 20% składu stanowią białka serwatkowe. U niektórych osób spożywanie mleka może wywołać silne objawy alergii pokarmowej, a w skrajnych przypadkach doprowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego.
Alergia na mleko, potocznie skaza białkowa, może ujawniać się różny sposób. Najczęściej objawy dotyczą układu pokarmowego (ból brzucha, biegunka, zaparcia, silne wzdęcia), ale również mogą wiązać się z układem oddechowym (kaszel, katar, kichanie, chrupka, zapalenie gardła, zapalenie ucha środkowego, zapalenie krtani, problemy z oddychaniem) oraz z problemami skórnymi (wysypka, pokrzywka, swędzenie skóry, atopowe zapalenie skóry).
Alergię na mleko wywołują białka kazeinowe oraz białka serwatkowe.
Za alergię na mleko odpowiedzialna jest nie tylko kazeina, ale również białka serwatkowe (m.in. laktoferyna, surowicza albumina wołowa, beta-laktoglobulina, alfa-laktoalbumina). Jednak osoby uczulone na białka serwatki odczuwają negatywne objawy wyłącznie po spożyciu świeżego mleka, natomiast mogą tolerować mleko gotowane i nabiał poddawany obróbce cieplnej. Alergia najczęściej przybiera lżejszą postać niż w przypadku osób uczulonych na kazeinę.
Nietolerancja kazeiny – jakie są jej objawy?
Nietolerancja kazeiny uchodzi na najcięższą postać alergii na białka mleka krowiego. Wynika to z tego, że kazeina należy do tak zwanych białek termostabilnych – nawet wpływ wysokiej temperatury nie sprawia, że białko traci swoje właściwości alergizujące. Oznacza to, że spożycie nabiału oraz wypicie mleka pod każdą postacią (mleko świeże, gotowane, mleko dodawane do wypieków i potraw), będzie skutkować ukazaniem się objawów alergicznych.
Alergia na kazeinę jest powszechna wśród małych dzieci. Dane statystyczne wskazują, że alergia może dotyczyć 8% dzieci do 3. roku życia. Odsetek reakcji alergicznych może wynikać z jeszcze niedojrzałego układu immunologicznego oraz z faktu, że mleko kobiece nie zawiera odpowiednika zwierzęcej kazeiny. U większości przypadków dziecięca alergia na mleko naturalne przemija pomiędzy 2. a 5. rokiem życia – wraz z dojrzewaniem układu odpornościowego.
Reakcja alergiczna jest bardzo silna i następuje od kilku minut do godziny po spożyciu żywności zawierającej kazeinę. Nietolerancja kazeiny objawia się poprzez:
- wymioty,
- ból brzucha,
- wzdęcia,
- biegunkę,
- zaparcia,
- problemy z oddychaniem,
- pojawienie się nieżytu nosa (kataru),
- nagłe kichanie,
- pojawienie się kaszlu,
- stany zapalne gardła,
- wysypkę skórną,
- pokrzywkę,
- świąd skóry,
- atopowe zapalenie skóry (AZS),
- puchnięcie ust i języka,
- zapalenie spojówek,
- bezsenność i inne zaburzenia snu,
- bóle mięśniowe i stawowe,
- migrenowe bóle głowy.
Alergia na kazeinę – badanie
W przypadku występowania objawów związanych z alergią na kazeinę zaleca się wykonanie badania alergologicznego z krwi. Polega ono na oznaczeniu przeciwciał IgE (przeciwciała wytwarzane przeciwko alergenom pokarmowym) we krwi. Wykonanie testu nie wymaga bycia na czczo, od pacjenta pobierana jest próbka krwi żylnej. Wyniki badania należy skonsultować z lekarzem, który potwierdzi lub wykluczy występowanie alergii na kazeinę.
Kto powinien unikać kazeiny?
Produkty spożywcze zawierające kazeinę nie są zalecane nie tylko dla osób zmagających się z alergią na mleko, ale również z: cukrzycą, chorobą Hashimoto, reumatoidalnym zapaleniem stawów, łuszczycą. Przyjmuje się, że w przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym spożywanie produktów mlecznych może dodatkowo pobudzać organizm i wzmagać negatywne objawy.
Sprawdź: Alergiczne zapalenie spojówek – rodzaje, przyczyny, objawy
Alergia na mleko a nietolerancja laktozy – czy to to samo?
Alergia na mleko często mylona jest z nietolerancją laktozy – głównie na podstawie objawów związanych z układem pokarmowym. Są to jednak dwa odmienne schorzenia o różnych przyczynach występowania.
Mleko krowie w swoim składzie zawiera m.in. białka (kazeina i serwatka), węglowodany (laktoza), kwasy tłuszczowe, witaminy, mikroelementy. Nietolerancja laktozy związana jest z nieodpowiednią ilością enzymu (laktazy), który w naszym organizmie rozkłada cukier mleczny, czyli laktozę. Niestrawiona laktoza zaczyna fermentować w jelicie, co doprowadza do pojawienia się gazów, bólów brzucha czy biegunek.
Natomiast za alergię na mleko odpowiedzialne są białka mleka, które traktowane są przez nasze ciało jako wrogie alergeny. W odpowiedzi na kontakt z alergenami organizm doprowadza do reakcji immunologicznej, która polega na produkcji przeciwciał, aktywowaniu komórek odpornościowych i uwalniania histaminy. To właśnie na skutek nasilonej reakcji immunologicznej i działania histaminy dochodzi do negatywnych objawów ze strony układu pokarmowego i układu oddechowego, a także do reakcji skórnych.
Kiedy pojawiają się pierwsze objawy alergii na mleko i nietolerancji laktozy?
Objawy powiązane z problemami z trawieniem składników mleka moją ujawniać się w różnym czasie – przede wszystkim zależą one od dokładnej przyczyny alergii lub nietolerancji. Przyjmuje się, że alergia na mleko ujawnia się już we wczesnym dzieciństwie, natomiast wraz z dojrzewaniem jej objawy mogą ulegać wyciszeniu lub nawet całkowicie zniknąć. Nietolerancja laktozy może ujawniać się u małych dzieci, ale również dopiero w okresie dojrzewania czy w wieku dorosłym.
Alergia na mleko a nietolerancja laktozy – badania
Aby odróżnić alergię na mleko od nietolerancji laktozy, należy wykonać badanie genetyczne, które sprawdzi wariant genu kodującego laktazę. Wskazane są również badania alergologiczne, czyli oznaczenie przeciwciał IgE. Diagnostykę można rozszerzyć także w kierunku pozostałych nietolerancji pokarmowych.
Alergia na mleko i nietolerancja laktozy – jak postępować?
Zarówno osoby borykające się z nietolerancją laktozy, jak i z alergią na mleko powinny przestrzegać odpowiednio zbilansowanej diety, która wykluczy produkty mleczne. Najlepiej, aby jadłospis ułożył specjalista, czyli dietetyk kliniczny.
Pamiętajmy o tym, że laktoza i białka mleka znajdują się nie tylko w nabiale, ale również w pieczywie, słodyczach, wyrobach wędliniarskich czy w niektórych lekach.
Nietolerancja laktozy może wynikać z uwarunkowanej genetycznie obniżonej aktywności enzymu laktazy, który odpowiada za rozkładanie laktozy. W aptekach dostępne są farmaceutyki zawierające w swoim składzie laktazę. Preparaty farmakologiczne należy wówczas spożywać tuż przed posiłkiem składającym się z nabiału. Decyzję o wprowadzeniu leczenia farmaceutycznego warto skonsultować z lekarzem.
Zobacz: Czym jest kawa kuloodporna (bulletproof coffee)?
Bibliografia
A. Bręborowicz, P. Sobkowiak, Postępowanie diagnostyczne w alergii na białka mleka krowiego u dzieci, Alergia Astma Immunologia, 2015 (dostęp online) http://www.alergia-astma-immunologia.pl/2015_20_1/aai_volume-20_issue-1_article-1217.pdf
M. Wąsik, K. Nazimek, K. Bryniarski, Reakcje alergiczne na mleko krowie: patomechanizm, strategie diagnostyczne i terapeutyczne, możliwości indukcji tolerancji pokarmowej, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej nr 72, 2018 (dostęp online) https://phmd.pl/api/files/view/397936.pdf
K. Pałgan, Z. Bartuzi, Czynniki genetyczne i środowiskowe w rozwoju alergii na pokarmy, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2012
M. Domoradzki, W. Korpal, Diety eliminacyjne w alergiach pokarmowych, Inżynieria Przetwórstwa Spożywczego, 2017
https://www.medistore.com.pl/a/zdrowie/kazeina/
https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/301444,kazeina-czym-jest-i-gdzie-wystepuje
