Kobiety, zwłaszcza w pierwszej ciąży, bardzo często obawiają się o swój stan zdrowia. Zawsze, gdy zaobserwują u siebie coś niepokojącego, powinny skontaktować się z lekarzem lub położną, pod której opieką mogą pozostawać już od 21. tygodnia ciąży. Często objawy somatyczne, takie jak podwyższone ciśnienie, są pokłosiem stresu, ale nigdy nie można ich ignorować.
Czym jest zatrucie ciążowe?
Zatrucie ciążowe można podzielić na wczesne, które objawia się wymiotami i złym samopoczuciem na początku ciąży. Dla zdecydowanej większości ciężarnych jest niegroźne i ustępuje samoistnie pod koniec pierwszego trymestru ciąży.
Zatrucie ciążowe pojawiające się po 20. tygodniu ciąży określane jest w literaturze mianem nadciśnienia indukowanego ciążą-PIH (pregnancy induced hypertension). Wymaga stałego monitorowania ciśnienia i farmakoterapii. Zdarza się, że przyszła mama trafia wtedy do szpitala i zostaje tam aż do porodu.
Przyczyny zatrucia ciążowego
Mimo że nadciśnienie indukowane ciążą jest schorzeniem znanym od lat, lekarze nie ustalili jednoznacznie, co może być jego bezpośrednim powodem. Wieloletnie obserwacje pozwoliły jednak na wyodrębnienie kilku czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia gestozy. Zatrucie częściej pojawia się u kobiet, które rodzą po raz pierwszy i są w ciąży mnogiej. Do jego przyczyn należą też:
- nadwaga ciężarnej i towarzyszące jej konsekwencje w postaci cukrzycy lub podwyższonego poziomu cholesterolu,
- nieodpowiednia dieta w ciąży, w szczególności palenie papierosów,
- gestoza występująca w rodzinie ciężarnej,
- wiek matki powyżej 40. roku życia (niektóre badania mówią o wieku powyżej 35 lat),
- toczący się konflikt serologiczny.
Objawy zatrucia ciążowego
Objawy zatrucia ciążowego są bardzo charakterystyczne. Dzięki temu lekarzom udaje się szybko wdrożyć leczenie, które pozwala pacjentce bezpiecznie utrzymać ciążę do czasu rozwiązania.
Wysokie ciśnienie krwi
Pierwszym objawem gestozy jest występowanie ciśnienia powyżej 140/90 mm Hg przy zmierzeniu go minimum dwa razy w odstępie 4 godzin. Zazwyczaj ciężarna jeszcze przed wykonaniem pomiaru czuje, że dzieje się z nią coś niepokojącego. Może mieć przyspieszony oddech lub zawroty głowy.
U niektórych kobiet ciśnienie może wzrosnąć z powodu wysiłku fizycznego lub przeżywanych emocji. Jeśli jest to sytuacja jednorazowa i nie towarzyszą jej inne objawy zatrucia, najprawdopodobniej nie ma się czym martwić. Trzeba za to odpocząć i pilnować, by do takich sytuacji nie dochodziło w przyszłości.
Sprawdź: Czy można pić kawę w ciąży? Wyjaśniamy
Obrzęk ciała
Wiele kobiet w ciąży skarży się na opuchnięte nogi. Często spowodowane jest to niskim nawodnieniem, zwłaszcza w upalne dni. W czasie ciąży rośnie też stężenie progesteronu i estrogenu, które mogą obniżać przepuszczalność żylną. To zaś bezpośrednio przyczynia się do obrzęków.
Jeśli jednak u ciężarnej pojawiają się obrzęki twarzy, brzucha, a także nagły przyrost masy ciała, możliwe, że występuje u niej zatrucie. Przed każdą wizytą u lekarza położna waży przyszłą mamę i widzi w karcie ciąży, jaki jest przyrost wagi. Gdy lekarz zauważy u mamy, która przybierała po 0,5-0,7 kg, wzrost masy ciała o 2-3 kg, może zlecić dodatkowe badania w celu wykluczenia zatrucia ciążowego.
Białkomocz
Każda ciężarna wykonuje badanie moczu minimum raz w miesiącu. Wyniki badań często odbiegają od norm właściwych dla kobiet, które nie są w ciąży. Dlatego też ważne jest, by interpretowali je lekarz lub położna.
Występowanie w moczu śladowych ilości białka samo w sobie nie jest powodem do dużego niepokoju. Może świadczyć o infekcji lub o nadmiernym wysiłku fizycznym. Powinno być alarmujące wtedy, gdy współwystępuje z innymi objawami zatrucia, albo gdy ilość białka jest znaczna.
Zapoznaj się: Czy można łączyć ogórka z pomidorem? Wyjaśniamy
Leczenie zatrucia ciążowego
Nadciśnienie indukowane ciążą leczone jest farmakologicznie. Najczęściej kobiety przyjmują metyldopę lub labetalol. O dawce i rodzaju przyjmowanych leków decyduje ginekolog. Przy objawach zatrucia rośnie częstotliwość wizyt lekarskich oraz wykonywanych badań. Ciężarna powinna również samodzielnie kontrolować ciśnienie krwi.
Przy nadciśnieniu na poziomie 160/110 mm HG i więcej kobieta powinna udać się do szpitala. Dzięki temu można będzie na bieżąco monitorować także stan dziecka. Jeśli lekarz nie wskaże, do której placówki trzeba się udać, należy wybrać szpital, który posiada oddział dla kobiet w ciąży o III stopniu referencyjności, czyli najbardziej wyspecjalizowany.
Powikłania zatrucia ciążowego
Bagatelizowane zatrucie ciążowe może mieć dramatyczne konsekwencje dla matki i dziecka. W skrajnej sytuacji doprowadza do śmierci. Przy dzisiejszym stanie medycyny zdarza się to jednak bardzo rzadko. Kobiety, u których pojawiają się objawy gestozy, są pod stałą opieką lekarską. Jeśli to konieczne, ich stan monitorowany jest w szpitalu. Czasem muszą w nim spędzić czas do porodu, ale są bezpieczne.
Konsekwencje występujące u matki
Do najważniejszych powikłań gestozy występujących u matki należą: stan przedrzucawkowy oraz rzucawka. Stan przedrzucawkowy może powodować niewydolność wielu narządów (najczęściej nerek oraz serca). Charakterystyczne są także dla niego bóle podbrzusza, wymioty i zaburzenia widzenia.
Z kolei rzucawka objawia się występowaniem drgawek i utratą przytomności. Pojawia się bardzo rzadko (u 1 na 1600 kobiet) i najczęściej jest konsekwencją braku odpowiedniego leczenia zatrucia ciążowego.
W obu przypadkach istnieje przesłanka do wykonania cesarskiego cięcia. Nawet jeśli ciąża nie jest donoszona (przed 37. tygodniem), lekarze zdecydują się na nie, gdy pojawi się zagrożenie życia i zdrowia dla matki oraz dziecka.
U mniej niż 1% rodzących może wystąpić także zespół HELLP, uznawany za najgroźniejsze powikłanie ciąży. Zwykle stanowi konsekwencję stanu przedrzucawkowego lub rzucawki. Objawia się ostrą niewydolnością nerek i obrzękiem narządów wewnętrznych, najczęściej płuc.
Konsekwencje występujące u dziecka
Jeśli nadciśnienie indukowane ciążą uda się ustabilizować przy pomocy lekarstw, kobieta ma ogromne szanse donosić ciążę i urodzić zdrowe dziecko. Nieleczone zatrucie ciążowe może doprowadzić do przedwczesnego odklejenia się łożyska, co będzie wiązać się z natychmiastowym zakończeniem ciąży. Zdarza się także, że jest przyczyną niedotlenienia dziecka i powoduje u niego opóźnienie w rozwoju (zwykle umysłowym).
Przeczytaj: Skoki rozwojowe u niemowląt – czym się charakteryzują?
Profilaktyka zatrucia ciążowego
Każda kobieta w ciąży musi regularnie wykonywać badania zlecane przez ginekologa. Ich wyniki pozwolą na wczesne wykrycie wielu schorzeń, w tym także zatrucia ciążowego.
Ryzyko gestozy jest mniejsze u kobiet, które stosują właściwie zróżnicowaną dietę. Ważne jest, by przyrost masy ciała w ciąży miał charakter fizjologiczny, a nie chorobowy.
Kobiety w ciąży powinny unikać stresu i nadmiernej aktywności. Jeśli to konieczne, mogą skorzystać ze zwolnienia lekarskiego. Aktywność, w tym ta zawodowa, nie może negatywnie wpływać na matkę i dziecko.
Zobacz również: Jak leczyć trądzik niemowlęcy? Sprawdzamy
Bibliografia:
A. Nalewczyńska, A. Timorek-Lemieszczuk, B. Osuch: Nadciśnienie w ciąży – patofizjologia i postępowanie, „Ginekologia i Położnictwo”, nr 4 (2008), s. 47-57.
J. Heimrath, A. Czekański, A. Krawczenko, D. Duś: Rola śródbłonków w patogenezie nadciśnienia indukowanego ciążą, "Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej", nr 61 (2007), s. 48-57.
