Na przełomie stu lat, kiedy to przeprowadzano pierwsze operacyjne porody, zupełnie zmienił się charakter cesarskiego cięcia. Pierwotnie służył ratowaniu matki, gdy jej dziecko było już martwe. Dziś jest zabiegiem bezpiecznym i powoli staje się rutynowy.
Poród, zarówno siłami natury, jak i przez cesarskie cięcie, to ogromne przeżycie dla rodziców. Dzięki opiece wykwalifikowanego personelu w czasie ciąży, a potem porodu, narodziny dziecka będą jednym z najważniejszych momentów w ich życiu. Każda kobieta, bez względu na to, w jaki sposób na świat przyszło jej dziecko, staje się matką i sam poród nie może rzutować na to, jak będzie się czuć w nowej roli.
Wskazania do przeprowadzenia cesarskiego cięcia
Podstawę do przeprowadzenia cesarskiego cięcia stanowią wskazania ujęte w Rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 16 maja 2008 roku. Przedstawiamy je poniżej.
Wskazania planowe (elektywne)
W tym wypadku termin operacji ustalany jest na kilka tygodni przed planowanym rozwiązaniem – zwykle w 39. tygodniu ciąży. Najczęściej przyczynami planowanej cesarki są: nieprawidłowe ułożenie dziecka, wysoka (powyżej 4500 gramów) lub niska (poniżej 1500 gramów) masa urodzeniowa noworodka.
Wskazaniem do planowanego zabiegu może być także ciąża mnoga, ale tylko, gdy przynajmniej jedno z dzieci ułożone jest nieprawidłowo lub różnica wagi wynosi u nich więcej niż 20%.
W niektórych sytuacjach matka otrzymuje wskazania do przeprowadzenia cesarki od lekarza specjalizacji innej niż ginekologia – najczęściej jest nim okulista, neurolog lub kardiolog, u których leczy swoje schorzenia.
Powodem planowego cesarskiego cięcia może być też strach przed porodem (tokofobia) lub wcześniejsze porody przebyte za pomocą tej metody.
Wskazania pilne
Poród przez cesarskie cięcie ze wskazań pilnych odbywa się od kilku do kilkunastu godzin po tym, jak zapadła decyzja o jego przeprowadzeniu. Najczęściej dzieje się tak wtedy, gdy istnieją przesłanki zagrożenia życia matki i dziecka. Bezpośrednią przyczyną operacyjnego zakończenia ciąży może być nieprawidłowe ułożenie dziecka przy występujących skurczach lub problemy z rozwieraniem się szyjki macicy. Cesarskie cięcie wykonuje się też, gdy wystąpi stan przedrzucawkowy lub poród rozpocznie się przedwcześnie i zagraża dziecku.
Przeczytaj również: Czy można stosować tran w ciąży? Sprawdzamy
Wskazania naglące
Poród ze wskazań naglących odbywa się w ciągu kilkunastu minut po tym, gdy położnik podejmie decyzję o jego przeprowadzeniu. Pojawiające się wtedy zaburzenia stanowią bezpośrednie zagrożenie życia matki i dziecka.
Wskazaniem do naglącej operacji cesarskiego cięcia jest najczęściej zwolnienie akcji serca poniżej 60 skurczy na minutę (bradykardia) u matki lub dziecka.
Wskazania nagłe (natychmiastowe)
Najczęściej decyzja o natychmiastowym (w ciągu kilkunastu minut, zaraz, gdy zbierze się zespół medyczny) cesarskim cięciu zapada, gdy: pojawia się rzucawka, dojdzie do wypadnięcia pępowiny lub dojdzie do odklejenia się łożyska. Ponadto przeprowadza się go po stwierdzeniu pęknięcia macicy lub zaburzeń czynności serca u dziecka.
Zobacz: Jak przyspieszyć poród? Naturalne sposoby
Jak przebiega cesarskie cięcie?
Cesarskie cięcie trwa około 45 minut. Bez względu na to, z jakich powodów jest przeprowadzane, przebiega w ten sam sposób. Pacjentka zostaje przewieziona na salę operacyjną w specjalnej, najczęściej jednorazowej, koszuli.
Osoba towarzysząca musi pozostać w poczekalni przed salą. W niektórych szpitalach ma możliwość obserwowania zabiegu przez szybę.
Tuż przed zabiegiem położna wykonuje ostatnie badanie KTG i mierzy matce ciśnienie. Kobiecie zakłada się wenflon, przez który otrzyma profilaktycznie antybiotyk. Zminimalizuje on ryzyko infekcji okołoporodowej. Ponadto dostanie również kroplówkę nawadniającą, a czasem także leki przeciwwymiotne.
Następnie lekarz anestezjolog znieczula pacjentkę do zabiegu – musi ona położyć się nieruchomo na boku. Na sali obecne są pielęgniarki i położna, które mogą jej pomóc i wesprzeć, jeśli jest zestresowana. Samo wkłucie w dolną część pleców jest bezbolesne. W jego okolicy może pojawić się chłód, ale procedura nie ma nic wspólnego z bolesnym wbijaniem igły w kość kręgosłupa, co czasem wyobrażają sobie rodzące kobiety.
Cesarskie cięcie trwa około 45 minut. Podczas zabiegów planowanych stosuje się znieczulenie zewnątrzoponowe lub o charakterze miejscowym.
W przypadku zabiegów planowych stosuje się znieczulenie zewnątrzoponowe lub (częściej) podpajęczynówkowe, które ma charakter miejscowy. Przy nagłych zabiegach zdarza się, że pacjentka jest w narkozie ogólnej.
Po znieczuleniu kobieta ma zakładany cewnik, który zostanie zdjęty w czasie pionowania kilka godzin po zabiegu. Nad brzuchem kobiety rozkładany jest parawan, więc nie widzi samego cięcia. Tuż za nim lekarz natnie kolejne powłoki brzucha, by na świecie pojawiło się dziecko.
Dokładny przebieg cesarskiego cięcia
Najczęściej lekarz wykonuje poprzeczne cięcie tzw. majtkowe – tuż nad linią włosów łonowych. Blizna, która zostaje po zabiegu ma około 10-15 cm szerokości i około 2-3 mm grubości. Zwykle cięcie wykonuje się metodą Cohena – ginekolog nacina skórę, powięź mięśni brzucha oraz macicę. Następnie pomaga sobie dłońmi i odsuwając tkanki, wyjmuje dziecko.
Zdecydowanie rzadziej wykonuje się cięcie podpępkowe pośrodkowe (klasyczne). Pionowa blizna, która po nim powstaje, trudniej się goi i jest dość długo widoczna. Lekarze korzystają z niego w sytuacjach nagłych. Nawet kolejne porody przez cesarskie cięcie przeprowadza się, stosując cięcie majtkowe.
Podczas cesarskiego cięcia lekarz najczęściej wykonuje tak zwane cięcie majtkowe. Rzadziej wykorzystywane jest cięcie podpępkowe pośrodkowe.
Przy planowym cięciu lekarz pokazuje matce dziecko, odcina pępowinę i przekazuje noworodka personelowi neonatologicznemu. Dziecko jest mierzone i ważone. Później położna przynosi je matce i przykłada jej policzek do policzka dziecka. Taki kontakt skóra do skóry tuż po porodzie jest zalecany w ramach standardu okołoporodowego zawsze, jeśli to tylko możliwe.
Uwaga: Przy zabiegach nagłych kontakt skóra do skóry jest niemożliwy z uwagi na zagrożenie zdrowia lub życia matki albo noworodka.
Sprawdź: Blizna po cesarce – jak ją pielęgnować?
Postępowanie po narodzinach dziecka
Po narodzinach dziecka lekarz zszywa powłoki brzuszne, najczęściej przy pomocy całkowicie rozpuszczalnych szwów. Jeśli zastosowane zostały zwykłe nici chirurgiczne, szwy zdejmuje się po 7-10 dniach od zabiegu. Zszywanie rany trwa około 30 minut. Warto wiedzieć, że dzięki znieczuleniu matka nie odczuwa tej czynności.
Następnie kobieta zostaje przewieziona do sali pooperacyjnej. Jeszcze przez kilka godzin nie będzie mogła poruszać się samodzielnie z powodu zastosowanego znieczulenia. Jeśli nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań, dziecko znajduje się razem z nią. Wtedy najbardziej przydaje się opieka bliskiej osoby, która może podać dziecko lub pomóc poprawić się na łóżku. Do dyspozycji pacjentki są także położne i pielęgniarki.
Jak przygotować się do cesarskiego cięcia?
Jeśli cesarka jest planowana, trzeba dowiedzieć się w szpitalu, kiedy należy stawić się na oddziale. W większości placówek wystarczy przyjść tego samego dnia rano. Czasem zdarza się, że pacjentki przyjmowane są dzień wcześniej.
Należy mieć ze sobą aktualne wyniki badań, kartę ciąży i dokumenty osobiste – wszystko to, co potrzebne jest także przy porodzie siłami natury.
Dzień przed zabiegiem należy zjeść wczesną i lekkostrawną kolację. Rankiem, kilka godzin przed zabiegiem, można wypić herbatę. Nie powinno się natomiast jeść. Przez kilka godzin po zabiegu także jest to niemożliwe – matka pije jedynie wodę oraz herbatę.
Torbę z rzeczami dla siebie i dziecka należy spakować tak samo, jak przy porodzie siłami natury. Czasem zdarza się, że po cięciu kobieta zostaje dłużej w szpitalu, więc warto zabrać więcej rzeczy. Przy braku powikłań po porodzie siłami natury kobieta wypisywana jest rutynowo w 3. dobie. Przy porodzie przez cesarskie cięcie w 4. dobie.
Powikłania po cesarskim cięciu u matki
Dzięki rozwojowi medycyny, zwłaszcza anestezjologii, powikłań śród- oraz pooperacyjnych jest coraz mniej, zaś zapobiegawcza antybiotykoterapia minimalizuje ryzyko zakażeń. Mimo tego zarówno Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG), jak i Międzynarodowa Federacja Położników i Ginekologów (FIGO) nie zalecają przeprowadzania cesarek na życzenie. Cesarskie cięcie to ingerencja w jamę brzuszną i powinna być podyktowana jedynie względami medycznymi.
Komplikacje mogą pojawić się po zabiegu. Najczęstszym powikłaniem, które występuje u co szóstej pacjentki, jest powstawanie zrostów, które związane jest z uszkodzeniem tkanek i ich niedokrwieniem. Te z kolei mogą przyczynić się do groźnej niedrożności jelita cienkiego oraz powodować ból podczas stosunku, a także podczas miesiączki.
Wraz z kolejnymi zabiegami cesarskiego cięcia rośnie też ryzyko wystąpienia łożyska przodującego i możliwość zajścia w ciążę pozamaciczną.
Przeczytaj: Czym jest czop śluzowy i jaka jest jego rola w ciąży? Wyjaśniamy
Powikłania po cesarskim cięciu u noworodka
Dzieci urodzone przez cesarskie cięcie są bardziej narażone na występowanie zaburzeń krążenia oraz oddychania. W pierwszej minucie życia nie są u nich spełnione wszystkie warunki konieczne do adaptacji oddechowej i krążeniowej. Zdarza się, że pierwszą dobę życia spędzają w inkubatorze z uwagi na kłopoty z termoregulacją.
Noworodki, które przychodzą na świat siłami natury, mają kontakt z mikroflorą bakteryjną pochwy i układu pokarmowego swojej matki. Niektórzy specjaliści zauważają, że u dzieci urodzonych na sali operacyjnej właściwe bakterie nie kolonizują się w układzie pokarmowym. To może przyczynić się do późniejszych alergii pokarmowych.
Jednocześnie możliwe jest, że odporność dzieci urodzonych drogą cięcia rozwinie się na niższym poziomie, co może powodować próchnicę. Naukowcy z Łodzi zbadali to zjawisko, a wnioski, które zaprezentowali, mówiły o tym, że u dzieci urodzonych przez cesarkę intensywność próchnicy była 4,54 razy wyższa niż u dzieci urodzonych siłami natury.
Podczas porodu naturalnego dziecku towarzyszy narastający stres. U maluchów, które rodzą się przez cięcie, reakcja stresowa jest nagła. To może przyczynić się do rozwoju astmy, alergii i cukrzycy. Może także zmienić reakcje behawioralne i neuroendokrynne.
Karmienie piersią po cesarskim cięciu
Czasem zdarza się, że po porodzie operacyjnym matka i dziecko mają trudności z karmieniem piersią. Może wynikać to z tego, że dziecko nie od razu przystawiane jest do piersi matki. Zdarza się też, że ból poporodowy po cesarskim cięciu uniemożliwia matce właściwe przystawienie dziecka do piersi. Jednak badania wykonane w Polsce w 2013 roku nie wykazały, by największy problem z karmieniem miały kobiety rodzące przez cięcie cesarskie.
Najważniejsze jest, by kobieta jeszcze przed porodem porozmawiała na temat karmienia ze swoją położną, a w szpitalu powinna znaleźć się pod opieką doradcy laktacyjnego. Zarówno kobiety po porodzie siłami natury, jak i po cesarskim cięciu, mają ogromne szanse na to, by długo karmić dziecko własnym mlekiem.
Zobacz również: Pierwsza kąpiel noworodka – najważniejsze zasady
Połóg po cesarskim cięciu
Połóg, czyli okres rekonwalescencji po porodzie, trwa około sześciu tygodni. Po tym czasie kobieta powinna udać się na wizytę kontrolną do ginekologa i wykonać badania krwi oraz moczu.
Po cesarskim cięciu połóg może wydłużyć się do około dwóch miesięcy. Choć samo krwawienie połogowe, podobnie jak przy porodzie siłami natury, ustępuje zwykle po czterech tygodniach. Po cesarce jednak kobieta dłużej może odczuwać ból pleców oraz podbrzusza. Bolesna może być także blizna pozostała po zabiegu.
Gdy minie połóg, warto skorzystać z porad fizjoterapeuty, który pomoże zadbać o bliznę i mięśnie brzucha oraz pokaże, jak powrócić do dawnej sprawności fizycznej.
Zapoznaj się: 10 sposobów na ząbkowanie
Bibliografia
I. Janczewska, I. Domżalska-Popadiuk: Znaczenie kolonizacji bakteryjnej przewodu pokarmowego noworodków donoszonych urodzonych drogą cesarskiego cięcia, "Annales Academiae Medicae Gedanensis", nr 44 (2014).
P. Józefów. M. Przestrzelska, Z. Knihicka-Mercik: Przebieg laktacji we wczesnym połogu u kobiet po porodzie siłami natury i przez cesarskie cięcie z uwzględnieniem rodności kobiety, "Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne" nr 3 (2013).
M. Jóźwik, M. Jóźwik, P. Szymanowski, M. Jóźwik: Stare i nowe powikłania matczyne po cięciu cesarskim, "Ginekologia i położnictwo", nr 2 (2011).
J. Moćkun, J. Olszewska: Wpływ cięcia cesarskiego na rozwój psychomotoryczny dziecka, "Pielęgniarstwo Polskie", nr 63 (2017).
M. Pomorski, R. Woytoń, P. Woytoń, J. Kozłowska, M. Zimmer: Cięcia cesarskie a porody siłami natury – aktualne spojrzenie, "Ginekologia polska", t. 81, nr 5 (2010).
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące cięcia cesarskiego, "Ginekologia i Perinatologia Praktyczna" tom 3, nr 4 (2018)
Z. Słomko, R. Poręba, K. Drews, T. Niemiec: Najważniejsze zagadnienia dotyczące cięcia cesarskiego, "Ginekologia i położnictwo", nr 2 (2006).
D. Sys, B. Baranowska, U. Tataj-Puzyna, A. Kajdy: Możliwości wyboru drogi porodu po cesarskim cięciu. Najnowsze rekomendacje, "Fides and Ratio", t. 39 nr 3 (2019).
