Czym jest retinol?
Retinol to pochodna witaminy A występująca przede wszystkim w różnego typu kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji twarzy – za sprawą tego, że preparaty z retinolem wykazują m.in. właściwości przeciwzapalne, przeciwstarzeniowe, a także rozjaśniają przebarwienia. Warto zaznaczyć szczególnie przeciwzmarszczkowe działanie retinolu – ta substancja została dokładanie przebadana przez naukowców i uchodzi za jedną z najskuteczniejszych w walce z oznakami starzenia się skóry.
Retinol to także silny antyoksydant, który chroni komórki skóry przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.
Retinol a retinoid – czy to to samo?
Retinoidy to ogólna nazwa grupy, do której należą: retinol, retinal oraz kwas retinowy. Podczas procesów zachodzących w obrębie naszego organizmu retinol przekształca się w retinal, a na końcu w formę kwasu retinowego.
Retinol to pochodna witaminy A należąca do grona retinoidów.
Warto wspomnieć o tym, że substancje z grupy retinoidów dobrze rozpuszczają się w tłuszczach, dlatego też przenikają do warstwy rogowej naskórka. W mniejszym stopniu docierają natomiast do skóry właściwej i do tkanki podskórnej.
Retinol – jak oddziałuje na skórę? Efekty
Retinol wykazuje szerokie i pozytywne działanie na skórę ze względu na to, że – tak jak wspomnieliśmy wyżej – przenika do głębokich warstw skóry. Pobudza jej komórki do produkcji kolagenu, kwasu hialuronowego oraz elastyny, dlatego też spowalnia procesy starzenia się skóry, nawilża, poprawia jej jędrność. Wśród właściwości retinolu wyróżnić można również:
- spłycanie zmarszczek i zapobieganie pojawieniu się nowych oznak starzenia,
- przyspieszenie odbudowy komórek skóry,
- poprawa elastyczności skóry oraz jej nawodnienia (zmniejszenie utraty wody przez naskórek),
- poprawa gęstości skóry (stymulacja produkcji kolagenu i elastyny),
- poprawa ochrony skóry przed czynnikami zewnętrznymi,
- regulacja wydzielania sebum,
- leczenie stanów zapalnych,
- działanie przeciwtrądzikowe,
- rozjaśnianie przebarwień skóry,
- złuszczanie naskórka,
- zmniejszenie widoczności blizn np. potrądzikowych,
- pomoc w leczeniu oparzeń oraz odmrożeń.
Kosmetyki z retinolem – dla kogo?
Kosmetyki zawierające w swoim składzie retinol przede wszystkim przeznaczone są dla osób, które borykają się z oznakami starzenia się skóry, utratą jej elastyczności oraz jędrności, a także chcą im zapobiegać. Retinol często wybierany jest przy przebarwieniach skórnych, np. potrądzikowych czy plamach posłonecznych, ze względu na to, że łagodnie wyrównuje on koloryt skóry i rozjaśnia przebarwienia.
Retinol może być stosowany także w przypadku: cery tłustej, cery mieszanej, cery problematycznej, cery trądzikowej, łuszczycy, atopowego zapalenia skóry.
Przy skórze wrażliwej, naczynkowej oraz przy trądziku różowatym stosowanie preparatów z retinolem należy rozpocząć od jak najniższego stężenia – o tym przeczytacie w dalszej części artykułu.
Retinol na zmarszczki – od jakiego wieku stosować?
Badacze dowodzą, że już po 25. roku życia zmniejsza się produkcja kolagenu oraz elastyny w naszej skórze. Na tego skutek traci ona swoją elastyczność i sprężystość, co prowadzi do pojawienia się pierwszych zmarszczek. Dlatego też produkty z retinolem warto wprowadzić do pielęgnacji już przed 30. rokiem życia. Dodatkowo wraz z wiekiem może spadać również przyswajalność naturalnej witaminy A dostarczanej wraz z pożywieniem – jej źródła to m.in.: podroby, żółtka, ryby morskie, szpinak, marchew.
Retinol w walce z trądzikiem
Retinol często zalecany jest przez dermatologów jako remedium na problemy trądzikowe – zarówno w przypadku skóry młodej, jak i skóry dojrzałej z tendencją do powstawania zmian trądzikowych.
Preparaty z retinolem regulują pracę gruczołów łojowych, dlatego też zmniejszają wydzielanie sebum, pomagają również w złuszczaniu martwych komórek naskórka, oczyszczają pory z zalegających zaskórników. Retinol działa przeciwzapalnie, wyciszając stany zapalne skóry, rozjaśnia przebarwienia oraz spłyca potrądzikowe blizny.
Uwaga: Co ważne, w przypadku trądziku kurację retinolem warto przeprowadzać pod okiem dermatologa.
Kosmetyki z retinolem – jakie stężenie wybierać, jak rozpocząć kurację?
Retinol w preparatach kosmetycznych występuje w różnych stężeniach – zazwyczaj od 0,1% do 2%. Rozpoczynając kurację, należy sięgać po jak najmniejsze stężenia. Specjaliści zalecają, aby wybierać kosmetyki ze stężeniem od 0,2% do 0,5%. Dlaczego? Nigdy nie wiemy, jak na nowy składnik zareaguje nasza skóra, a dzięki niskiemu stężeniu zmniejszymy ryzyko wystąpienia podrażnień czy reakcji alergicznej.
Kurację retinolem najlepiej rozpocząć od stężenia 2%.
Budowanie odporności skóry
Stosując retinoidy, powinniśmy bacznie obserwować reakcję naszej skóry oraz stopniowo wprowadzać preparaty – dzięki temu wypracujemy odporność skóry na retinol. Przyjmuje się, że budowanie odporności może trwać nawet do 12 tygodni. Najważniejsza jest jednak systematyczność w aplikacji preparatów.
Po upływie kilku tygodni możemy sięgnąć po kosmetyk z wyższym stężeniem. Wówczas od początku musimy obserwować reakcję naszej skóry – stopniowo będzie ona budować tolerancję na ten składnik.
Skóra musi przyzwyczaić się do działania retinolu. W czasie tak zwanego budowanie odporności możliwe jest występowanie skutków ubocznych, takich jak podrażnienia i przesuszenia.
Nasza skóra na początku kuracji możemy zaobserwować:
- łuszczenie naskórka,
- nadmierne przesuszenie,
- podrażnienia i zaczerwienienia,
- pieczenie lub swędzenie skóry.
Są to całkowicie normalne reakcje na tak silny składnik aktywny. Pamiętajmy wówczas o zastosowaniu kosmetyków nawilżających. Jeżeli po czasie zaobserwujemy, że kondycja naskórka wręcz uległa pogorszeniu, to powinniśmy przerwać pielęgnację z użyciem retinolu i udać się do dermatologa.
Uwaga: Skutki uboczne stosowania retinolu w czasie budowania odporności mogą objawiać się z opóźnieniem, które wynosi nawet do 72 godzin od aplikacji.
Uwaga: Łuszczącej się skóry nie powinniśmy traktować peelingami – naskórek złuszczy się sam w odpowiednim tempie. Wystarczy, że będziemy stosować kosmetyki natłuszczające i nawilżające.
Zwłaszcza na początku kuracji nasz naskórek może negatywnie reagować nawet na preparaty, które były przez nas sprawdzone i regularnie stosowane w rutynie pielęgnacyjnej. Warto więc uprościć pielęgnację. W wielu przypadkach konieczne może być odstawienie: produktów charakteryzujących się wysoką koncentracją składników aktywnych, produktów zawierających olejki eteryczne, produktów zawierających ekstrakty roślinne.
Jak stosować retinol?
Retinol to silna substancja aktywna. Niewłaściwie stosowana może podrażnić skórę, dlatego też powinniśmy zapoznać się z zasadami oraz przestrzegać zaleceń producenta. Przed pierwszym zastosowaniem warto przeprowadzić prostą próbę uczuleniową. Wystarczy, że niewielką ilość produktu zawierającego retinol nałożymy na mały fragment skóry, np. na zgięciu łokcia czy za uchem. Jeżeli zaobserwujemy podrażnienie, wysypkę lub inne zmiany skórne, to może to zwiastować nietolerancję na ten składnik aktywny.
Kurację retinolem należy przeprowadzać jesienią lub zimą ze względu na zmniejszone natężenie promieniowania słonecznego – w porze letniej kurację przerywamy lub znacząco obniżamy stężenie pochodnej witaminy A. Kosmetyki z retinolem sprawiają, że nasz naskórek staje się bardziej wrażliwy na promieniowanie słoneczne. Co ważne, również jesienią i zimą powinniśmy stosować wysokie filtry przeciwsłoneczne, które uchronią nas przed reakcją uczuleniową.
Kurację retinolem należy przeprowadzać w porze jesiennej lub zimowej ze względu na obniżone natężenie promieniowania słonecznego.
Uwaga: Redukując stężenie retinolu, pamiętajmy o tym, że im jest wyższe, tym proces jego odstawienia powinien być powolny i stopniowy.
Przeczytaj: Reaplikacja filtrów SPF – czy jest konieczna? Wyjaśniamy
Produkty z retinolem najlepiej włączyć do wieczornej rutyny pielęgnacyjnej – aplikujemy je w niewielkiej porcji, wyłącznie raz dziennie na oczyszczoną i osuszoną skórę twarzy, omijając okolice oczu oraz ust. Wybierajmy zwłaszcza kremy oraz sera zawierające pochodne witaminy A. Nie zapominajmy o dodatkowym nawilżeniu skóry. Kremy łagodzące, nawilżające i regenerujące nakładamy natomiast po upływie około 30 minut od aplikacji produktu z retinolem.
Uwaga: Do skutecznej pielęgnacji wystarczą już 2-3 krople retinolu w formie serum lub wielkość ziarenka grochu w przypadku kremów i emulsji.
Kuracja retinolem przyniesie pozytywne efekty jedynie w przypadku systematycznego stosowania kosmetyków. Przyjmuje się, że pierwsze efekty widoczne są po upływie od czterech do ośmiu tygodni. Poniżej przedstawiamy schemat pielęgnacyjny:
- pierwsze 2 tygodnie kuracji retinolem – preparaty stosujemy co 4 dni,
- kolejne 2 tygodnie kuracji retinolem – preparaty stosujemy co 3 dni,
- kolejne 2 tygodnie kuracji retinolem (miesiąc po rozpoczęciu kuracji) – preparaty stosujemy co 2 dni,
- po 6 tygodniach od rozpoczęcia kuracji – preparaty stosujemy codziennie, możemy również wprowadzić wyższą dawkę.
Po każdorazowym zwiększeniu stężenia retinolu powtarzamy kroki wymienione wyżej. Pamiętajmy, aby bacznie obserwować reakcje naszej skóry. Po rozpoczęciu kuracji – przez kilkanaście dni – podczas wieczornej pielęgnacji należy stosować wyłącznie retinol i nie łączyć go z kremami nawilżającymi, łagodzącymi itp.
Aplikacja retinolu a skóra wrażliwa
Cery wyjątkowo wrażliwe mogą skorzystać z tak zwanej metody kanapkowej. Na czym ona polega?
Na początku myjemy oraz osuszamy skórę, następnie na twarz nakładamy kosmetyk natłuszczający, który będzie stanowić bazę. Po upływie do 15 minut aplikujemy produkt z retinolem, następnie czekamy kolejne 30 minut, aby nałożyć kosmetyk nawilżający.
Ewentualnie, przy silniejszych reakcjach skórnych, retinol możemy potraktować jako produkt zmywalny. Po upływie 30 minut od aplikacji dokładnie zmywamy go ze skóry.
Retinol a inne składniki aktywne
Poniżej opisujemy korelacje preparatów zawierających retinol z innymi, popularnymi kosmetykami.
Retinol możemy łączyć z:
- niacynamidem,
- ceramidami,
- gliceryną,
- pantenolem,
- kwasem hialuronowym,
- peptydami.
Retinol z witaminą C
Retinol możemy stosować wraz z kosmetykami zawierającymi witaminę C. Warto jednak aplikować je na przemian – witaminę C rano a retinol wieczorem. Szczególną ostrożność należy zachować w sytuacji, gdy stężenie witaminy C jest wysokie.
Retinol z niacynamidem
Retinol możemy stosować wraz z niacynamidem, jednak o stężeniu nieprzekraczającym 5%. Nie zaleca się ich równoczesnej aplikacji, najlepiej stosować je wymiennie.
Retinol z kwasami
W większości przypadków specjaliści nie zalecają, aby łączyć produkty zawierające retinol z produktami na bazie kwasów – zwłaszcza w okresie budowania odporności na pochodną witaminy A. Kwasy AHA oraz kwasy BHA to związku cechujące się silnym działaniem drażniącym i złuszczającym.
Retinol z nadtlenkiem benzoilu
Nadtlenek benzoilu to składnik występujący w kosmetykach przeciwtrądzikowych, który przede wszystkim charakteryzuje się działaniem złuszczającym. Ten związek może wchodzić w reakcję z retinolem oraz silnie podrażnić skórę.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania retinolu?
Preparaty kosmetyczne zawierające retinol nie są zalecane w przypadku:
- świeżych ran skórnych i podrażnień,
- ciąży i karmienia piersią,
- częstej lub stałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne (UV),
- doustnego przyjmowania witaminy A.
- równoczesnego przeprowadzania kuracji złuszczającej z użyciem kwasów,
- stosowania zabiegów laserowych,
- świeżej depilacji woskiem.
Retinol a ciąża
Retinol stanowi szczególne zagrożenie dla kobiet w ciąży, dlatego też jest bezwzględnie zakazany. Badania dowodzą, że retinoidy wykazują działanie teratogenne na dziecko rozwijające się w łonie matki. Mogą prowadzić do rozwoju wad wrodzonych (m.in. wad związanych z układem sercowo-naczyniowym i układem krążenia), wodogłowia, małogłowia, zniekształceń twarzoczaszki.
Retinol to substancja zakazana dla kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Warto wyjaśnić, że silne działanie teratogenne związane jest natomiast z działaniem doustnym. Stosując retinol w kosmetykach, przez naszą skórę wchłania się jedynie niewielka ilość zagrażającej substancji. Niektóre badania sugerują więc, że stosowanie retinolu na skórę nie wiąże się z ryzykiem wystąpienia wad wrodzonych. Ze względu na sprzeczne opinie przyjęto natomiast odgórną zasadę, że preparaty z retinolem nie mogą być stosowane przez kobiety ciężarne.
Jak długo stosować retinol?
Przyjmuje się, że długość kuracji z retinolem powinna odpowiadać naszym indywidualnym preferencjom oraz uzależniona jest od stosowanego stężenia kosmetyku. Retinol możemy stosować codziennie lub w formie kuracji powtarzanej kilka razy w tygodniu.
Standardowa kuracja retinolem trwa od 3 do 6 miesięcy.
Standardowa kuracja trwa od trzech do sześciu miesięcy, natomiast kuracja szybka trwa miesiąc lub dwa miesiące i należy ją przeprowadzać wyłącznie raz w roku.
Przechowywanie preparatów z retinolem
Warto widzieć, że retinol to składnik aktywny, który jest szczególnie wrażliwy na: promieniowanie słoneczne, działanie powierza, wysoką temperaturę. Narażanie kosmetyku z retinolem na działanie wymienionych czynników, przyspiesza jego proces utleniania, prowadząc do pogorszenia jego jakości.
Kosmetyki przechowujemy więc w miejscu suchym, chłodnym i zaciemnionym. Można je także trzymać w lodówce.
Bezpośrednio po użyciu, zakręcamy opakowanie, aby ograniczyć kontakt retinolu z powietrzem.
Bibliografia
H. Bojarowicz, A. Płowiec, Wpływ witaminy A na kondycję skóry, Problemy Higieny i Epidemiologii 91(3) 2010 (dostęp online)
http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-3-352.pdf
https://horex.pl/blog/retinol-jak-stosowac-10-pytan-i-odpowiedzi-nasz-poradnik/
https://triny.pl/blog/jak-stosowac-retinol-z-czym-go-laczyc/
A. Kaźmierska, I. Bolesławska, J. Przysławski, Wpływ retinoidów na skórę i zapobieganie ich skutkom ubocznym, Hygeia Public Health 54 (3), 2019 (dostęp online) http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2019/hyg-2019-3-165.pdf
