Prawidłowe stężenie witaminy D powinno stanowić ważny filar dla naszego zdrowia. Dlaczego? Witamina D uczestniczy w wielu procesach zachodzących w organizmie, naturalnie wspiera między innymi układ immunologiczny, układ sercowo-naczyniowy czy układ kostny. Witamina D przeciwdziała stanom zapalnym, a także, jak wskazują badania naukowe, może wykazywać działanie przeciwnowotworowe. Przeciwdziała również rozwojowi osteoporozy u osób dorosłych oraz krzywicy u dzieci. Co więcej, witamina D wywiera wpływ również na kondycję naszej skóry i włosów. Niedobór witaminy D skutkuje więc zmianami w obrębie całego ludzkiego organizmu.
Warto wiedzieć, że istnieją dwie formy witaminy D, które dostarczamy do organizmu wraz z pożywieniem: witamina D2 (ergosterol) i witamina D3 (cholekalcyferol). Natomiast za pomocą suplementów diety dostarczamy witaminę D3. W artykule przedstawiamy ogólne przyczyny oraz skutki niedoboru witaminy D, czyli zarówno witaminy D2, jak i D3.
Jakie są przyczyny niedoboru witaminy D?
Wśród przyczyn niedoboru witaminy D wymienia się:
- niedostateczne dostarczanie witaminy D wraz z pożywieniem,
- upośledzenie syntezy skórnej,
- zmniejszoną wrażliwość tkanek,
- występowanie zespołu złego wchłaniania,
- marskość wątroby,
- choroby nowotworowe,
- stosowanie niektórych leków (np. w terapii AIDS),
- otyłość,
- wiek.
W dalszej części artykułu opiszemy długofalowe skutki niedoboru witaminy D oraz objawy wskazujące na niedobór.
Stężenie witaminy D we krwi a niedobór
Na niedobór witaminy D w organizmie wskazuje stężenie witaminy D 25(OH)D w surowicy krwi na poziomie powyżej 25 nmol/l oraz powyżej 10 ng/ml.
Stężenie witaminy D 25(OH)D w surowicy krwi [nmol/l]/[ng/ml]oraz jego skutki:
- 0–25/0–10 – deficyt witaminy D skutkujący upośledzeniem wchłaniania wapnia, osteomalacją oraz miopatią,
- > 25–50/> 10–20 – niedobór witaminy D skutkujący zmniejszoną gęstością minerału kostnego, obniżonych wchłanianiem jelitowym,
- > 50–70/> 20–28 – hipowitaminoza, czyli zbyt niskie zasoby witaminy D w organizmie,
- 0–100/> 28–40 – stężenie optymalne.
Kto najbardziej narażony jest na niedobory witaminy D?
Badania naukowe wskazują, że zaopatrzenie organizmu w witaminę D jest niewystarczające przede wszystkim u dzieci, osób powyżej 65. roku życia oraz osób otyłych.
Uwaga: Przyczyną niedoborów witaminy D u osób otyłych jest niemożność korzystania z zapasów witaminy D zgromadzonych w tkance tłuszczowej.
Według danych statystycznych niedobór witaminy D może dotyczyć osób stosujących specjalistyczne diety żywieniowe, a także u wegetarian i wegan.
Uwaga: Problem zbyt niskiego stężenia witaminy D dotyczy jednak nie tylko seniorów, ale również i młodych dorosłych – zwłaszcza mieszkańców regionów o niskim stopniu nasłonecznienia.
Niedobór witaminy D3 u osób powyżej 65. roku życia
Wśród przyczyn niedoborów witaminy D3 u osób powyżej 65. roku życia najczęściej wymienia się:
- niedostateczną podaż witaminy D wraz z pożywieniem,
- niewystarczającą ekspozycję na światło słoneczne,
- zbyt małą zdolność syntezowania witaminy D poprzez skórę,
- choroby wątroby,
- choroby nerek
U osób starszych szczególnie ważne jest utrzymanie optymalnego stężenia witaminy D, ponieważ do skutków niedoboru tej witaminy należą:
- rozwój osteoporozy,
- zaburzenia równowagi i zwiększoną częstotliwość złamań osteoporotycznych,
- osłabioną strukturę kości i przyspieszenie ich resorpcji,
- wtórną nadczynność przytarczyc,
- zaburzenia funkcji psychicznych i zdolności poznawczych,
- zaburzenia nastroju i rozwój depresji,
- rozwój choroby Alzheimera.
Niedobór witaminy D w ciąży
Niskie stężenie witaminy D u kobiet w ciąży zwiększa ryzyko: poronienia, występowania cukrzycy ciążowej, rozwoju infekcji oraz najcięższych powikłań ciążowych. Stanowi również realne zagrożenie dla życia dziecka oraz dla zdrowia matki – między innymi odnotowuje się występowanie stanu przedrzucawkowego. Warto podkreślić, że zaopatrzenie organizmu przyszłej mamy w witaminę D zarówno w okresie ciąży, jak i laktacji, oddziałuje na stan zdrowia dziecka po porodzie oraz w jego późniejszym okresie życia.
Znaczny niedobór witaminy D może prowadzić do wtórnej nadczynności przytarczyc u dziecka i matki, a także do drgawek u noworodków, niskorosłości, czy do hipokalcemii (niedoboru wapnia) u dziecka. Kolejnymi skutkami niedoboru witaminy D są: niska masa urodzeniowa, zwiększone ryzyko rozmiękania potylicy u noworodków, defekty szkliwa i próchnicy zębów. U noworodków może występować również zwiększone ryzyko ostrych infekcji dolnych dróg oddechowych.
Niedobór witaminy D – jakie są jego skutki?
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, niedobór witaminy D skutkuje poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Prowadzi on do:
- hipokalcemii (niedoboru wapnia),
- rozwoju wtórnej nadczynności przytarczyc,
- hipofosfatemii (niedoboru fosforu),
- zaburzeń w dojrzewania i mineralizacji powstającej tkanki kostnej,
- zaburzeń gromadzenia się tkanki chrzęstnej w kościach (w przypadku rosnących dzieci).
Wśród najpoważniejszych skutków niedoboru witaminy D wyróżnia się przede wszystkim rozwój krzywicy u dzieci oraz osteomalację (niedostateczne wysycenie kości wapniem) i osteoporozę (patologiczne zredukowanie masy kości).
Co więcej, niedobór witaminy D może zwiększać ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia – badania naukowe wskazują, że witamina D wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwzapalne i kardioochronne.
Kolejnym skutkiem niedoboru witaminy D jest zwiększone ryzyko rozwoju insulinooporności, a tym samym rozwoju cukrzycy typu II. Witamina D może przyczyniać się do wzrostu ryzyka nietolerancji glukozy oraz zaburzać regulację wydzielania insuliny.
Naukowcy podkreślają, że niedobór witaminy D może mieć związek ze zwiększoną częstotliwością występowania: chorób nowotworowych, schizofrenii, reumatoidalnego zapalenia stawów, stwardnienia rozsianego, łuszczycy, nieswoistego zapalenia jelit.
Niedobór witaminy D może negatywnie oddziaływać na naszą płodność. Wyniki badań z ostatnich lat potwierdzają udział witaminy D w spermatogenezie (proces produkcji męskiej spermy) oraz w procesach owulacji.
Kolejnym skutkiem niedoboru witaminy D jest obniżenie ogólnej odporności naszego organizmu, a także zwiększone ryzyko częstotliwości zachorowań na infekcje dróg oddechowych.
Jak rozpoznać niedobór witaminy D?
Niedobory witaminy D mogą objawiać się poprzez symptomy takie jak:
- nadmierne zmęczenie,
- obniżenie odporności i częste występowanie infekcji,
- bóle kości,
- bóle kręgosłupa,
- bóle stawowe,
- bóle mięśni,
- zaburzenia wzroku,
- ogólne obniżenie nastroju oraz zaburzenia depresyjne,
- rozwój otyłości przy równocześnie podwyższonym stężeniu hormonu produkowanego przez przytarczyce – parathormonu (PTH)
- sucha skóra (nadmierne łuszczenie się naskórka, świąd naskórka, zaczerwienie naskórka, napięcie skóry, nadmierne wytwarzanie sebum w formie reakcji na suchość),
- wypadanie włosów,
- spowolnienie procesów gojenia się ran.
Zapoznaj się: Jak dawkować witaminę D? Wyjaśniamy
Bibliografia
A. Kuryłowicz, T. Bednarczuk, J. Nauman, Wpływ niedoboru witaminy D na rozwój nowotworów i chorób autoimmunologicznych, Endokrynologia Polska, tom 58, nr 2, 2007 (dostęp online)
http://www.liposhell.eu/images/pdf/7v._Kury%C5%82owicz_A._-_Wp%C5%82yw_niedoboru_witaminy_D.pdf
M. Kupisz-Urbańska, K. Galus, Epidemiologia niedoboru witaminy D
u osób w podeszłym wieku – wybrane zagadnienia, Gerontologia Polska tom 19, nr 1, 2016 (dostęp online) https://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/05/2011-01-7.pdf
M. Walicka, A. Jasik, M. Paczyńska, M. Wąsowski, M. Tałałaj,
E. Marcinowska-Suchowierska, Niedobór witaminy D – problem społeczny,
Postępy Nauk Medycznych, t. XXXII, nr 1, 2019 (dostęp online)
http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2019/05/pnm_2019_014-022.pdf
K. Nowosad, Niedobór witaminy D w wybranych jednostkach chorobowych, Journal of Life and Medical Sciences 2/32, 2021 (dostęp online)
https://bibliotekanauki.pl/articles/1891569
C. Tukaj, Właściwy poziom witaminy D warunkiem zachowania
zdrowia, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, nr 62, 2008 (dostęp online) https://www.researchgate.net/profile/Tukaj-C/publication/23399862_Adequate_level_of_Vitamin_D_is_essential_for_maintaining_good_health/links/5b17b7dea6fdcca67b5d85b9/Adequate-level-of-Vitamin-D-is-essential-for-maintaining-good-health.pdf
