Produkcja witaminy D w organizmie
Mianem witaminy D określane są tak naprawdę trzy związki: witamina D1 (kalcyferol), witamina D2 (ergokalcyferol) oraz witamina D3 (cholekalcyferol). Witamina D należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Naturalnie magazynowana jest w wątrobie oraz w tkance tłuszczowej.
Witamina D w pożywieniu
Witamina D naturalnie dostarczana jest do organizmu z dwóch źródeł: wraz z pożywieniem oraz poprzez syntezę skórną.
Witamina D2 występuje w źródłach roślinnych – zwłaszcza w algach oraz w grzybach azjatyckich i w pieczarkach. Do źródeł witaminy D3 należą natomiast:
- ryby (węgorz, łosoś, pstrąg, karp, sola, halibut, śledzie, sardynki, tuńczyk, dorsz, szczupak, sandacz),
- mięso (wątroba wieprzowa, wątroba cielęca, wieprzowina, cielęcina, indyk),
- mleko,
- sery,
- inne przetwory mleczne,
- jajka.
Synteza skórna witaminy D
Witamina D3 wytwarzana jest poprzez syntezę skórną. Aby do tego doszło, nasza skóra musi mieć kontakt z promieniowaniem słonecznym. Dla osób żyjących w Polsce synteza skórna nie jest jednak wystarczająca – zwłaszcza w okresie zimowym. Co więcej, wytwarzanie witaminy D3 blokowane jest poprzez stosowanie kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi. U dzieci i młodzieży z ciemniejszą karnacją wytwarzanie witaminy D3 może być zbyt niskie ze względu na zawartość w skórze naturalnego barwnika – melaniny – blokującego wytwarzanie „witaminy słońca”.
Witamina D dla dzieci – jakie pełni funkcje i dlaczego jest tak istotna?
Witamina D przede wszystkim znana jest z wywierania wpływu na rozwój kości u dzieci – ze względu na utrzymanie prawidłowego poziomu wapnia. To jednak nie koniec jej funkcji. Witamina D uczestniczy w wielu procesach fizjologicznych, dlatego też szczególnie ważna jest dla rozwijającego się organizmu naszego dziecka – między innymi niezbędna jest do utrzymania homeostazy, czyli równowagi w funkcjonowaniu układów i narządów.
Witamina D a układ kostny
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, witamina D jest szczególnie ważna dla utrzymania zdrowia kości i zębów. Witamina D bierze udział w utrzymaniu równowagi wapniowo-fosforanowej, a jej właściwe stężenie zapobiega rozwojowi krzywicy u dzieci oraz zmniejsza ryzyko występowania złamań.
Witamina D a układ odpornościowy
Witamina D niezbędna jest także do prawidłowej pracy układu immunologicznego – u dzieci do rozwoju odporności. Zwiększa ona poziom cytokin prozapalnych, które konieczne są do zwalczania infekcji oraz stanów zapalnych toczących się w organizmie.
Niedobór witaminy D powiązany jest zwłaszcza ze wzmożoną częstotliwością zapadania na infekcje dróg oddechowych wśród najmłodszych. Badania naukowe wskazują, że podawanie dziecku witaminy D zmniejsza ryzyko rozwoju chorób autoimmunologicznych i alergicznych, a także chorób cywilizacyjnych, do których należy między innymi cukrzyca typu II.
Dzięki temu, że witamina D wywiera wpływ na przebieg procesów metabolicznych, to może również zwiększać metabolizm insuliny, a tym samym zapobiegać insulinooporności – zaburzeniu metabolicznemu, który zmniejsza wrażliwość tkanek na insulinę i powiązanego z rozwojem wspomnianej cukrzycy typu II.
Co więcej, optymalne stężenie witaminy D zmniejsza ryzyko zaostrzeń astmy oskrzelowej u dzieci i młodzieży. Badania wskazują, że witamina D może ograniczyć procesy zapalne oraz powikłania powiązane z mukowiscydozą, celiakią czy z nieswoistym zapaleniem jelit.
Witamina D a układ nerwowy
Witamina D u dzieci wywiera istotny wpływ również na funkcjonowanie mózgu i warunkuje prawidłową pracę układu nerwowego. W przyszłości może natomiast zapobiegać rozwojowi depresji, choroby Parkinsona czy choroby Alzheimera.
Witamina D a układ sercowo-naczyniowy
Odpowiednie stężenie witaminy D u dzieci jest niezbędne także do pracy układu sercowo-naczyniowego. Witamina D może w przyszłości zabezpieczyć najmłodszych przed wystąpieniem nadciśnienia tętniczego.
Jakie są przyczyny niedoboru witaminy D u dzieci?
Wśród bezpośrednich czynników odpowiedzialnych za występowanie niedoborów witaminy D u dzieci i młodzieży wymieniane są:
- spędzanie przez dzieci wolnego czasu w pomieszczeniach, a nie na świeżym powietrzu,
- szerokość geograficzna, pora dnia i pora roku,
- stosowanie filtrów UV,
- jadłospis ubogi w witaminę D (m.in. brak tłustych ryb morskich).
Do czynników zwiększonego ryzyka niedoboru witaminy D u dzieci należą również:
- niedobór witaminy D u matki w okresie ciąży,
- poród przed planowanym terminem,
- karmienie wyłącznie piersią po 6. miesiącu życia dziecka,
- występowanie przewlekłych chorób wątroby u dziecka,
- występowanie mukowiscydozy,
- występowanie zaburzeń wchłaniania lub nieswoistego zapalenia jelit,
- występowanie przewlekłej niewydolności nerek,
- stosowanie niektórych leków (m.in. przeciwdrgawkowych, przeciwgrzybicznych, glikokortysteroidów, przeciretrowirusowych).
Skutki niedoboru witaminy D u dzieci
Do niedoboru witaminy D u dzieci i młodzieży dochodzi coraz częściej, zwłaszcza na terenie naszej szerokości geograficznej. Biorąc pod uwagę prozdrowotne właściwości witaminy D, lekarze zalecają jej suplementację wśród małych dzieci oraz noworodków urodzonych przed planowanym terminem porodu.
Witamina D wywiera wpływ w zakresie funkcjonowania: gospodarki wapniowo-fosforanowej, gospodarki wodno-elektrolitowej, gospodarki hormonalnej. Dlatego też udowodniono, że niedobór tej witaminy u dzieci prowadzi między innymi do:
- rozwoju krzywicy,
- rozwoju osteoporozy,
- złamań kości,
- obniżenia odporności,
- niskiego wzrostu,
- opóźnień w rozwoju fizycznym,
- rozwoju chorób autoimmunizacyjnych,
- rozwoju chorób alergicznych,
- rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego,
- rozwoju chorób neurologicznych,
- rozwoju zaburzeń psychiatrycznych.
Witamina D dla dzieci – dawkowanie
Suplementacja witaminy D dla dzieci powinna odbywać się po konsultacji z lekarzem pediatrą. Dawkowanie witaminy D zależne jest od kilku czynników, w tym od: wieku dziecka, jego zdrowia, jadłospisu, stylu życia (czasu, jaki dziecko spędza na dworze). Indywidualne dawkowanie dotyczy: dzieci urodzonych przedwcześnie, dzieci z zaburzeniami w przyswajaniu tłuszczów, dzieci z wadami rozwojowymi, dzieci otyłych (duże ilości tkanki tłuszczowej blokują transport witaminy D do krwioobiegu). Na rynku farmaceutycznym dostępne są różne formy witaminy D. Do najpopularniejszych należą jednak kapsułki klasyczne, kapsułki twist off oraz krople.
Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Instytut Żywności i Żywienia dzienne spożycie witaminy D3 powinno wynosić 10 µg (400 IU) u dzieci do 1. roku życia oraz 15 µg (600 IU) u dzieci do 3. roku życia. Natomiast dane i zalecenia lekarskie wskazują, że taka suplementacja może być niedostateczna. Dzieci powyżej 1. roku życia zwłaszcza w miesiącach jesienno-zimowych (okres od września do kwietnia) powinny przyjmować witaminę D3 w dawce od 10 µg do 20 µg (800 IU) lub przez cały rok w przypadku niewystarczającej ekspozycji na słońce.
W przypadku wcześniaków zalecana dzienna dawka witaminy D3 wynosi od 10 µg do 20 µg do osiągnięcia wieku skorygowanego 40-tygodni. Natomiast u dzieci borykających się z nadwagą i otyłością (w zależności od stopnia otyłości) dzienna dawka witaminy D3 może wynosić od 30 µg do 50 µg.
Uwaga: Witamina D3 jest rozpuszczalna w tłuszczach, dlatego też zaleca się, aby preparaty ją zawierające podawane były dzieciom w trakcie posiłku.
Zapoznaj się: Czy witaminę D można przedawkować? Skutki nadmiaru witaminy D
Bibliografia
L. Sochocka, J. Gruszka, Wybrane metody profilaktyki niedoboru witaminy D u dzieci w wieku przedszkolnym podejmowane przez ich rodziców, Medycyna Środowiskowa – Environmental Medicine, vol. 18, no. 2, 2015
E. Jakubowska-Pietkiewicz, Rola i znaczenie witaminy D u dzieci, Świat Medycyny i Farmacji, nr 84, 2017 (dostęp online) https://smif.com.pl/files/articles/149/196_084-088.pdf
A. Gadomski, Skutki niedoboru witaminy D w organizmie człowieka, Nowa Pediatria, 21(1), 2017 (dostęp online) http://www.nowapediatria.pl/wp-content/uploads/2017/06/np_2017_034-037.pdf
https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/witamina-d-od-pierwszych-dni-zycia/
