Co to jest szczepionka i jaki jest główny cel szczepienia dzieci i młodzieży?
Szczepionka jest to preparat biologiczny, którego zadaniem jest imitować (odwzorowywać) naturalną infekcję, powstającą w organizmie człowieka. Działanie to ma doprowadzić do rozwoju odporności zbliżonej do tej, którą uzyskuje się po przebytej chorobie w środowisku naturalnym. Szczepienia to nic innego jak uodpornienie organizmu na „atak” drobnoustrojów (bakterii kub wirusów). Warto podkreślić, że szczepionki atenuowane, określane mianem „żywych” (np. MMR, BCG), wykazują silną reakcję organizmu i odporność już po przyjęciu pierwszej dawki. Z kolei szczepionki inaktywowane, potocznie nazywane „zabitymi” (np. DTP, pneumokoki) zawierają jedynie fragmenty drobnoustrojów, dlatego też konieczne jest podanie przynajmniej dwóch dawek preparatu.
Sprawdź: Czym jest czop śluzowy i jaka jest jego rola w ciąży? Wyjaśniamy
Głównym założeniem i celem szczepień ochronnych dzieci jest ochrona przed ciężkim, a nawet zagrażającym życiu, przebiegiem choroby oraz uniknięcie powikłań pochorobowych. Nabycie odporności stadnej (populacyjnej) zapewnia również maksymalną ochronę przed występowaniem dużych skupisk zachorowań na groźne choroby zakaźne – szczególnie w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Od wielu lat krąży w społeczeństwie nieprawdziwa informacja o tym, że szczepienia całkowicie chronią organizm przed zarażeniem się i zachorowaniem. Żaden rodzaj szczepionki nie daje 100% ochrony przed zarażeniem się i zachorowaniem. Szczepionki mają bardzo zróżnicowany poziom skuteczności oraz odczynowości, a więc reakcji organizmu na podany domięśniowo, podskórnie lub doustnie preparat. Decyzję o szczepieniu dziecka bądź odroczeniu dawek podejmują opiekunowie po konsultacji stanu zdrowia dziecka z lekarzem oraz na podstawie zaleceń personelu medycznego.
Zobacz także: Choroba bostońska u dziecka – jak odróżnić bostonkę od ospy?
Czy obowiązek szczepień jest tym samym, co przymus szczepień?
Szczepienia obowiązkowe nie są tożsame ze szczepieniami przymusowymi. Niestety nagminnie określenia te używane są zamiennie, szczególnie w środkach medialnych. Według przepisów prawa na terenie naszego kraju możliwe jest zastosowanie szczepień przymusowych tylko w jednym przypadku, gdy u osoby istnieje uzasadnione podejrzenie lub rozpoznanie choroby uznanej za wysoce zakaźną i niebezpieczną, powodującą szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego.1 Mowa tu o chorobach o wysokiej śmiertelności, jak cholera, dżuma, wirusowa gorączka krwotoczna, czy też ospa prawdziwa. Do tej pory tylko raz obywatele polscy mieli do czynienia z przymusem szczepień przeciw ospie prawdziwej w 1963 roku.
Przeczytaj: Niedoczynność tarczycy u dzieci – objawy, przyczyny, leczenie
Kogo dotyczą szczepienia obowiązkowe?
W tym przypadku należy powołać się na ustawę z 5 grudnia 2008 roku. Według art. 5 ust. 1 pkt 1 lit. B szczepienia obowiązkowe obejmują osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres dłuższy niż 3 miesiące. Wszystkie te osoby obowiązane są na zasadach określonych w ustawie do poddawania się szczepieniom ochronnym według aktualnego Programu Szczepień Ochronnych do 19. roku oraz osób dorosłych szczególnie narażonych (np. studentów medycyny). Szczepionki ujęte w Kalendarzu Szczepień są preparatami bezpłatnymi, finansowanymi z budżetu państwa.
Pamiętaj!
Nie można podawać preparatu dziecku ze zdiagnozowaną infekcją (wirusową lub bakteryjną) lub gdy istnieje podejrzenie rozwijającej się choroby. Przed szczepieniem lekarz pediatra musi przebadać dziecko i zakwalifikować je do szczepienia.
Zapoznaj się: Plamienie implantacyjne – czy zawsze występuje?
Jakie szczepienia są obowiązkowe w Polsce?
Opracowany przez Główny Inspektorat Sanitarny Program Szczepień Ochronnych na rok 2023 nazywany też Kalendarzem Szczepień obejmuje dzieci do 19. roku życia oraz dorosłych szczególnie narażonych na zachorowanie, a więc studentów kierunków medycznych, pracowników służby zdrowia i służb weterynaryjnych.
Do szczepień obowiązkowych w Polsce zaliczamy szczepienia przeciw:
- gruźlicy (BCG);
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (HBV);
- zakażeniom rotawirusowym (RV, dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2020 r.);
- błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP całokomórkowa, DTaP bezkomórkowa, Tdap bezkomórkowa z obniżoną zawartością antygenów błonicy i krztuśca);
- polio/poliomyelitis (IPV, zabita);
- zakażeniom Haemophilus influenzae typu B (Hib);
- zakażeniom pneumokokowym (PCV skonfigurowana);
- odrze, śwince, różyczce (MMR).
Do szczepień zalecanych przez Ministerstwo Zdrowia zaliczamy szczepionki przeciw:
- grypie (IIV po ukończeniu 6 m.ż. lub LAIV po ukończeniu 24 m.ż. do ukończenia 18 lat);
- zakażeniom meningokokowym (MenB i MenACWY lub MenC);
- ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV);
- ospie wietrznej (VZV);
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (HAV);
- kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM).
Szczegółowy Program Szczepień Ochronnych na bieżący rok kalendarzowy jest dostępny na stronie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, który znajdziesz tutaj.
Bibliografia
Program Szczepień Ochronnych w 2023 roku (dostęp online) https://szczepienia.pzh.gov.pl/kalendarz-szczepien-2023-2/
https://www.gov.pl/web/zdrowie/szczepienia-obowiazkowe-i-zalecane
