Zespół Aspergera u dziecka – jakie są pierwsze objawy?
Pierwsze objawy zespołu Aspergera u dziecka można zauważyć już w wieku niemowlęcym. Niemowlę może przejawiać niechęć do przytulania, słaby kontakt wzrokowy i brak zainteresowania otaczającymi go przedmiotami, a także często reagować strachem na obecność obcych.
Ponadto, niemowlę z zespołem Aspergera bywa płaczliwe, nadruchliwe i bardzo absorbujące. Reakcje na bodźce dotykowe, zapachowe lub dźwiękowe mogą być u takiego malucha nadmierne, lub przeciwnie – niepokojąco słabe.
U kilkuletniego dziecka z zespołem Aspergera możliwe jest już zauważenie silnego zamiłowania do rytuałów i stałego porządku dnia. Jakiekolwiek odstępstwa mogą wywoływać w nim opór i frustrację. Dziecko może reagować silną złością także na łamanie obowiązujących w domu lub w przedszkolu zasad. Bardzo ciężko jest mu zaakceptować nawet niewielką zmianę w swoim planie zajęć.
Przeczytaj także: Zespół Aspergera a autyzm – jakie są różnice?
Zespół Aspergera u dzieci – kiedy jest najczęściej diagnozowany?
Zespół Aspergera zazwyczaj diagnozowany jest u dziecka po 5. roku życia, nie rzadko dzieje się to jednak dopiero w wieku 8-12 lat. U przedszkolaka lub dziecka w wieku szkolnym można już bowiem zauważyć jeden z najbardziej charakterystycznych objawów zespołu Aspergera. Są nim zaburzenia w kontaktach interpersonalnych i specyficzne trudności z komunikacją.
Ponadto, rozpoczęcie nauki szkolnej wiąże się z wieloma wyzwaniami i nowymi doświadczeniami. W takich warunkach trudności dziecka wynikające z zespołu Aspergera stają się o wiele bardziej widoczne i – w konsekwencji – zaczynają być intensywnie diagnozowane.
Sprawdź: Bulimia u dzieci – jak pomóc, jak rozpoznać?
Zespół Aspergera u dziecka – jak rozpoznać?
Warto zaznaczyć, że zespół Aspergera u każdego dziecka wygląda nieco inaczej i bardzo skomplikowane byłoby znalezienie dwóch takich samych przypadków. Symptomy mogą być bardziej lub mniej nasilone, występować w różnych konfiguracjach i zmieniać się wraz z upływem czasu lub podjęciem leczenia.
Najważniejsze objawy zespołu Aspergera to:
- zaburzenia integracji społecznej,
- zaburzenia integracji sensorycznej,
- zaburzenia mowy i komunikacji,
- niezgrabność ruchowa,
- brak elastyczności w dostosowywaniu się do zmian,
- specyficzne i wąskie zainteresowania.
Przeczytaj: Empatia u dzieci – kiedy i jak się rozwija?
Zaburzenia integracji społecznej
Dziecko z zespołem Aspergera przejawia trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji interpersonalnych – kontakty z rówieśnikami często przybierają nieprawidłową formę lub są źródłem konfliktów. Dziecko może zachowywać się w sposób oziębły, egocentryczny, ekscentryczny lub nienaturalny względem swoich kolegów i koleżanek.
Zdarza się również, że unika innych dzieci, bo woli bawić się w samotności. Często odnosi się wrażenie, że dziecko z zespołem Aspergera ma po prostu niewiele wspólnego ze swoimi rówieśnikami. Bywa, że o wiele chętniej niż z innymi dziećmi, spędza czas w towarzystwie osób dorosłych.
Zaburzenia integracji sensorycznej
Objawem zespołu Aspergera są także zaburzenia integracji sensorycznej. Dziecko może nieadekwatnie reagować na różnego rodzaju bodźce zmysłowe. Mogą to być reakcje nadmierne lub przeciwnie – zbyt słabe i niezrozumiałe dla innych.
Dziecko z zespołem Aspergera może np. z powodu zwykłej metki w koszulce odczuwać bardzo duży dyskomfort lub ból. Z drugiej strony, niebezpieczne wydarzenia (jak odmrożenie, poparzenie czy skaleczenie) nie wywołują w dziecku adekwatnej reakcji i – w konsekwencji – są niezwykle groźne. Maluch może nie zasygnalizować swojemu opiekunowi, że poważnie rozciął rękę, bo nie będzie go ona bolała.
Zobacz: ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej) – objawy u dzieci i dorosłych, leczenie
Zaburzenia mowy i komunikacji
Dziecko z zespołem Aspergera przejawia specyficzne zaburzenia mowy i komunikacji. Choć rozwój w zakresie słownictwa i gramatyki przebiega prawidłowo, występują u niego inne problemy. Dotyczą one:
- rozumienia ironii i sarkazmu,
- rozumienia żartów,
- rozumienia metafor i idiomów,
- rozumienia i stosowania sygnałów niewerbalnych,
- stosowania odpowiedniej intonacji, akcentu i rytmu wypowiedzi,
- stosowania mowy potocznej,
- stosowania zbyt specjalistycznego słownictwa.
Możemy spotkać się z kilkuletnim dzieckiem, które wypowiada się o swoim zainteresowaniu językiem wręcz akademickim. Styl wypowiedzi jest bardzo formalny i konkretny – właściwie niespotykany u dzieci w tym wieku.
Jednocześnie jednak u dzieci z zespołem Aspergera obserwuje się duże trudności z komunikacją niewerbalną (czyli mimiką twarzy, gestykulacją, językiem ciała). Dzieci mają problem z odgadnięciem intencji swojego rozmówcy i wychwytywaniem subtelnych znaków, które świadczą np. o znudzeniu czy zniecierpliwieniu swojego rówieśnika.
Niezgrabność ruchowa
U dziecka z zespołem Aspergera można zauważyć słabą koordynację ruchową. Będzie ono unikało takich zajęć jak rysowanie, malowanie, wycinanie czy lepienie z plasteliny. Przez niezgrabność ruchową są one dla niego po prostu bardzo trudne.
Brak elastyczności w dostosowywaniu się do zmian
Dziecko z zespołem Aspergera nawet na niewielkie zmiany w swoim otoczeniu reaguje bardzo negatywnie. Z równowagi może wytrącić je zmiana planu lekcji, przemeblowanie pokoju czy przyrządzenie innego niż zazwyczaj obiadu.
Niestety, brak elastyczności w dostosowywaniu się do zmian skutkuje wieloma przykrymi sytuacjami. Dziecko może odmówić jedzenia czy pójścia na szkoły. Zrobienie czegoś inaczej niż zwykle jest dla dziecka z zespołem Aspergera bardzo trudne i wywołuje w nim pierwotnie lęk, a następnie – złość.
Z drugiej strony, obsesyjne zamiłowanie dziecka do rutyny i stałego porządku dnia może być dla jego rodziców i opiekunów przesłanką do tego, by zwrócić szczególną uwagę na również na inne obszary jego funkcjonowania.
Zapoznaj się: Zespół Aspergera u dorosłych – objawy i leczenie
Specyficzne i wąskie zainteresowania
Dziecko z zespołem Aspergera często posiada bardzo specyficzne i wąskie zainteresowania. Staje się prawdziwym ekspertem w wybranym temacie i przeznacza każdą wolną chwilę na pogłębianie swojej wiedzy. Może ona dotyczyć np. komunikacji miejskiej, autobusów, dinozaurów, geometrii czy reakcji chemicznych.
Wybrany wycinek wiedzy często jest dość specyficzny i staje się dla dziecka wręcz obsesyjnie pasjonujący. Jednocześnie jednak można zaobserwować brak zainteresowania tematami i aktywnościami typowymi dla jego wieku.
Rodzice często zgłaszają się z dzieckiem do specjalisty właśnie ze względu na zauważenie tego – z jednej strony intrygującego, z drugiej strony odrobinę niepokojącego – zjawiska.
Rzeczywiście, przedłużające się i bardzo silne zainteresowanie dziecka jakimś konkretnym wycinkiem rzeczywistości, w połączeniu ze słabymi kompetencjami społecznymi, powinno stanowić dla jego opiekunów przesłankę, by skonsultować się ze specjalistą zajmującym się autyzmem i Zespołem Aspergera.
Przeczytaj: Terapia poznawczo-behawioralna – kiedy da najlepsze efekty?
Bibliografia
Zespół Aspergera w ujęciu rodzinnym – przegląd badań, Psychiatria Polska tom XLIV, numer 5, 2010 (dostęp online) https://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_5_2010/%C5%BBmijewska713__PP5_2010.pdf
B. Skawina, Autyzm i Zespół Aspergera. Objawy, przyczyny, diagnoza i współczesne metody terapeutyczne, Nová sociálna edukácia človeka V
Medzinárodná interdisciplinárna vedecká konferencia, Prešov, 7. 11, 2016 (dostęp online) https://www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/Husar7/subor/Skawina.pdf
A. Wojciechowska, Pomiędzy dzieciństwem a dorosłością – o dorastaniu osób z zespołem Aspergera, Studia Edukacyjne, nr 25, 2013
I. Glac, Przegląd wybranych metod pracy z dziećmi z autyzmem w wieku wczesnoszkolnym, Homo et Societas nr 3, 2018
