Zespół Aspergera i autyzm – podstawowe informacje
Co warto wiedzieć o tych dwóch zaburzeniach? Zespół Aspergera podobnie jak autyzm wczesnodziecięcy zaliczany jest do całościowych zaburzeń rozwoju (neurorozwojowych), a więc: „grupy zaburzeń charakteryzujących się jakościowymi odchyleniami od normy w zakresie interakcji społecznych i wzorców komunikacji oraz ograniczonym i stereotypowym repertuarem zainteresowań i aktywności”.
Jakościowe odchylenia (nieprawidłowości) stanowią główną cechę funkcjonowania osób z zespołem Aspergera i autyzmem we wszystkich życiowych sytuacjach. Czy zatem oznacza to, że obejmują również sferę intelektualną i wiążą się z upośledzeniem umysłowym? Nie zawsze, gdyż osoby z zespołem Aspergera pozostają najczęściej w normie intelektualnej. Ani zespół Aspergera, ani autyzm i pozostałe zaburzenia ze spektrum autyzmu nie są równoznaczne z niepełnosprawnością intelektualną (upośledzeniem umysłowym). Dysfunkcje w sferze intelektualnej mogą, ale nie muszą współistnieć ze sobą. Skąd zatem takie błędne przekonanie w społeczeństwie?
Występujące specyficzne zaburzenia funkcji społeczno-emocjonalnych mogą (w zależności od sytuacji) powodować, że osoba z zespołem Aspergera lub autyzmem sprawia wrażenie mniej inteligentnej, bądź wprost przeciwnie, obdarzonej ponadprzeciętną inteligencją.
Wiele osób zastanawia się również, czy zespół Aspergera i autyzm (dziecięcy i atypowy) to zaburzenia psychiczne? Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ujmuje ich symptomy w grupie zaburzeń psychicznych i zachowania, klasyfikując zespół Aspergera i autyzm w podgrupie zaburzeń rozwoju psychicznego.
Zobacz: Jak rozpoznać zespół Aspergera u dziecka?
Autyzm dziecięcy i zespół Aspergera – definicje wg klasyfikacji ICD-10
Wiemy już, że oba te zaburzenia określone są mianem całościowych zaburzeń rozwoju. Obejmują trudności w interakcjach społecznych i komunikacji. To również ograniczone i systematycznie powtarzane wzorce zachowań, czynności i zainteresowań (inaczej triada autystyczna). W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-101 obie jednostki chorobowe mają oddzielne definicje.
Autyzm dziecięcy
„Jest to rodzaj całościowego zaburzenia rozwojowego charakteryzującego się nieprawidłowym lub zaburzonym rozwojem przed 3 r.ż. oraz charakterystycznym sposobem wadliwego funkcjonowania w trzech obszarach psychopatologii: interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania. Obok tych cech diagnostycznych często występują inne objawy, jak np. agresja, autoagresja, zaburzenia snu, fobie, lęki, zaburzenia odżywiania” – Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 (F84.0).
Zespół Aspergera
„Zaburzenie o niepewnej wartości nozologicznej, charakteryzujące się takimi samymi nieprawidłowościami w zakresie interakcji społecznych jak autyzm, a także ograniczonym, stereotypowym wachlarzem zainteresowań i aktywności. Od autyzmu różni się on przede wszystkim brakiem ogólnego opóźnienia lub upośledzenia rozwoju mowy i funkcji poznawczych. Zaburzeniu temu często towarzyszy wyraźna niezgrabność i tendencja do utrzymywania się zaburzeń w wieku młodzieńczym i w życiu dorosłym. W początkach wieku dojrzałego pojawiają się sporadycznie epizody psychotyczne” – Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 (F84.5).
Uwaga: Przez niepewną wartość nozologiczną należy rozumieć niejasne kryteria diagnostyczne i opis zaburzenia
Przeczytaj także: Jak zdiagnozować zespół Aspergera u nastolatka?
Jaka jest różnica między zespołem Aspergera a autyzmem?
Zdecydowanie łatwiej jest wymienić cechy wspólne całościowych zaburzeń rozwoju aniżeli wskazać różnice między omawianymi jednostkami chorobowymi. W ogólnym zestawieniu możemy wymienić następujące różnice między zespołem Aspergera a autyzmem.
I. Zespół Aspergera:
- rozwój zdolności poznawczych w normie (tj. uwaga, pamięć, uczenie się, myślenie, język, podejmowanie decyzji);
- brak zaburzeń rozwoju mowy;
- specyficzna niezgrabność ruchowa lub określone zaburzenia ruchu (np. dłuższe opanowywanie umiejętności chodzenia, ograniczona sprawność w grach ruchowych i zręcznościowych, trudności z jazdą na rowerze, pływaniem, łapaniem, kopaniem piłki, problemy w nauce wiązania sznurowadeł, specyficzna i nienaturalna koordynacja ruchów podczas chodzenia i biegania, niestaranne pismo);
- obsesyjne zainteresowanie określoną dziedziną wiedzy, szczególnie nauki teoretyczne (np. fizyka, matematyka, logika, filozofia), prowadzenie jednostronnych rozmów na temat swoich obsesyjnych zainteresowań);
- nawiązywanie kontaktu wzrokowego, choć czynność ta wiąże się najczęściej z dużym dyskomfortem, a nawet uczuciem wewnętrznego bólu.
II. Autyzm:
- głębokie zaburzenie rozwoju poznawczego;
- zaburzenia w rozwoju mowy i komunikacji;
- sprawność ruchowa i motoryka w normie;
- obsesyjne zainteresowanie przedmiotami lub poszczególnymi elementami, silne „pochłonięcie” wzrokowe lub/i dotykowe przez cechy danego przedmiotu;
- zaburzony kontakt wzrokowy.
Przy próbie odpowiedzi na pytanie „Czym się różni zespół Aspergera od autyzmu?” zawsze należy podkreślać, że obie te jednostki chorobowe są ze sobą bardzo powiązane i klasyfikowane w tej samej grupie. Najczęstsze różnice, jakie można zauważyć pomiędzy jednym a drugim zaburzeniem, nie są związane z występowaniem innych symptomów, a z ich nasileniem.
W ciągu najbliższych kilku lat planuje się wdrożenie w diagnostykę w Polsce nowej klasyfikacji. Jednak do czasu oficjalnego jej przetłumaczenia na język polski i zatwierdzenia prawidłowości tłumaczenia stosuje się aktualnie obowiązującą w Polsce klasyfikację ICD-10. Co powinniśmy wiedzieć o zbliżających się zmianach?
Najnowsze zmiany w klasyfikacji autyzmu i zespołu Aspergera – to warto wiedzieć
Tuż po rozpoczęciu 2022 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oficjalnie zatwierdziła nową Międzynarodową Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11). Polska, podobnie jak reszta krajów członkowskich WHO, objęta jest pięcioletnim okresem przejściowym przeznaczonym na oficjalne wdrożenie zmian. Minister Zdrowia zapowiada, że proces wprowadzania klasyfikacji ICD-11 zakończy się o wiele szybciej, bo już w drugiej połowie 2023 roku. Jednak do tej pory nie ma oficjalnego komunikatu i potwierdzenia właściwej daty.
Bez wątpienia dużym zaskoczeniem i jednocześnie rewolucją są zmiany w rozpoznawaniu i diagnozie autyzmu i zespołu Aspergera. Co to dokładnie oznacza? Otóż w oficjalnie zatwierdzonej i wprowadzonej w 2022 roku klasyfikacji nie występuje jednostka kliniczna o nazwie zespół Aspergera. Wszystkie całościowe zaburzenia rozwoju objęte zostały wspólną nazwą „zaburzenia ze spektrum autyzmu” (ang. autism spectrum disorder, ASD). Nowa klasyfikacja przyjmuje następujące nazewnictwo i symbolikę:
- 6A02 Zaburzenia ze spektrum autyzmu,
- 6A02.0 Zaburzenie ze spektrum autyzmu bez upośledzenia rozwoju intelektualnego i z łagodnym upośledzeniem lub bez upośledzenia funkcjonalnego języka,
- 6A02.1 Zaburzenie ze spektrum autyzmu z upośledzeniem rozwoju intelektualnego i z łagodnym upośledzeniem lub bez upośledzenia funkcjonalnego języka,
- 6A02.2 Zaburzenie ze spektrum autyzmu bez upośledzenia rozwoju intelektualnego i z upośledzonym językiem funkcjonalnym,
- 6A02.3 Zaburzenie ze spektrum autyzmu z upośledzeniem rozwoju intelektualnego i z upośledzonym językiem funkcjonalnym,
- 6A02.4 Zaburzenie ze spektrum autyzmu bez upośledzenia rozwoju intelektualnego i z brakiem języka funkcjonalnego,
- 6A02.5 Zaburzenie ze spektrum autyzmu z upośledzeniem rozwoju intelektualnego i z brakiem języka funkcjonalnego,
- 6A02.6 Inne zaburzenia ze spektrum autyzmu,
- 6A02.7 Zaburzenie ze spektrum autyzmu, nieokreślone.
Źródło: International Classification of Diseases 11th Revision https://icd.who.int/en
Wciąż wiele pytań i wątpliwości nasuwa się w kręgach specjalistów i rodziców. Czy powyższe zmiany oznaczają, że zespół Aspergera, czy też autyzm dziecięcy i atypowy tak po prostu przestaną istnieć? Nic podobnego, po prostu zmieni się ich nazewnictwo, a dodatkowe kody mają posłużyć rozszerzeniu diagnozy głównej.
Bibliografia
G. Jastrzębowska ,,Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym’’, Logopedia, 2019
K. Bobkowicz-Lewartowska ,,Autyzm dziecięcy, zagadnienia diagnozy i terapii’’, Kraków, 2005
J. Sanderska ,,Przyswajanie języka w zespole Aspergera. Poradnik językowy’’ Warszawa, 2019
B. Panasiuk, A.A. Panasiuk, K. Panasiuk ,,Koncepcja diagnozy oraz terapii autyzmu i zaburzeń autystycznych’’, Gdańsk, 2018
https://stat.gov.pl/Klasyfikacje/doc/icd10/pdf/ICD10TomI.pdf
http://sirius.cs.put.poznan.pl/~inf59808/psyche/materialy/%5Bczerwiec2006%5Ddiagnoza/2.pdf
