10 strategii postępowania z osobami z zespołem Aspergera
Na początku należy podkreślić najważniejszą kwestię – złoty środek nie istnieje! Każda osoba z ZA (zarówno dziecko, jak i dorosły) jest inna. Nie istnieją na tym świecie osoby z łagodną postacią autyzmu, które przejawiałyby takie same symptomy, reakcje na daną sytuację i zachowania. Zespół Aspergera to całościowe zaburzenie rozwoju, które może przybierać różną formę i intensywność. Z tego też względu na próżno szukać opracowanych przez naukowców i lekarzy jasnych strategii postępowania i dialogów, które pozytywnie wpływałyby na wszystkie osoby dotknięte ZA. Podsumowując, żaden człowiek nie rodzi się z gotową instrukcją obsługi, tym bardziej osoba z zespołem Aspergera.
Pamiętajmy również, że dzieci z zespołem Aspergera dojrzewają, stają się nastolatkami, a następnie wchodzą w kolejny etap nazywany dorosłością. Wraz z wiekiem zmieniają się też ich zachowania. Udział w terapii i wsparcie bliskich również mają znaczący wpływ na zachowanie osób z ZA i ich interakcje z osobami z otoczenia. Dlatego każdy powinien potraktować poniższą listę jako cenne wskazówki, które mogą (ale nie muszą!) okazać się skuteczne. Indywidualne podejście jest tu kluczowe.
1. Unikaj metafor, wypowiedzi wieloznacznych, sarkazmu, związków frazeologicznych, przenośni i przysłów. Staraj się używać języka dosłownego (zgodnego z jego znaczeniem), przytoczonego w sposób przejrzysty, dokładny, ścisły, nieprzenośny, prosty i niedopuszczający wyjątków. W rozmowach i interakcjach zawsze stawiaj na konkret i mów jasno czego oczekujesz!
2. Unikaj uogólnień i złożonych poleceń bez dzielenia ich na poszczególne (mniejsze) etapy. Daj osobie czas i przestrzeń na oswojenie się z nowym doświadczeniem i przetworzenie usłyszanych informacji.
3. Unikaj zaskakujących zmian i niespodzianek w życiu codziennym. Twórz podłoże do zbliżających się zmian.
4. Nie zakładaj z góry, że osoba z ZA Cię ignoruje, lekceważy i bagatelizuje to, co mówisz. Zrozum, że w tym przypadku brak „żywej” reakcji nie jest jednoznaczny z deprecjonowaniem rozmówcy, odtrąceniem czy też obojętnością.
5. Szlifuj swoją cierpliwość, tolerancję i wyrozumiałość, szczególnie gdy osoba z zespołem Aspergera pokazuje swoją frustrację, niepokój czy histerię.
6. Unikaj krytyki, karcenia, działań demotywujących i krzyku. Buduj i przekazuj pozytywne i motywujące komunikaty bez podnoszenia głosu (np. zamiast komunikatu: „Przestań skakać po łóżku!” powiedz, „Chodź poskaczesz na podwórku”).
7. Nie skupiaj całej uwagi na wszystkich objawach i „inności” osoby z zespołem Aspergera.
8. Szukaj źródeł i pracuj nad zmianą pojedynczych zachowań, które są szkodliwe dla tej osoby lub osób z otoczenia (np. agresja słowna). Informuj wówczas jasno, że usłyszany komunikat zranił Cię i wywołał przykre emocje. Nie bierz do siebie wszystkich komentarzy i nie oczekuj odwzajemnienia uczuć i współczucia, ale jednocześnie nie bagatelizuj takich sytuacji.
9. Nie zapomnij o luzie i poczuciu humoru!
10. Prezentuj i mów, a więc wykorzystuj kombinację sygnałów wzrokowych (wizualnych) i słownych.
Przeczytaj: Jak zdiagnozować zespół Aspergera u nastolatka?
Dlaczego nie umiemy rozmawiać z osobami z zespołem Aspergera?
Rozmowa z osobą z zespołem Aspergera jest szczególnie trudna w momencie, gdy jest ona uważana i traktowana przez otoczenie, jak człowiek w pełni zdrowy i funkcjonujący na identycznym poziomie, jak jego rówieśnicy. Niestety brak jasnej diagnozy często wiąże się z brakiem zrozumienia zachowania i akceptacji ze strony społeczeństwa. Zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe narażone są wówczas na wielokrotną krytykę, wrogość oraz odrzucenie przez środowisko (nawet to najbliższe). Ich zachowania, brak „taktu” w rozmowie oraz obojętność na uczucia i emocje innych, zupełnie niesłusznie interpretowane są jako wynik złego wychowania, buntu, arogancji oraz świadomego łamania obowiązujących norm i zasad.
Zapoznaj się: Zespół Aspergera u dorosłych – objawy i leczenie
„Przez całe swoje życie wysłuchiwałem, jak ludzie wmawiają mi, że jestem arogancki, nieobecny czy wręcz nieprzyjazny. A teraz czytam, że ludzie z Aspergerem mają mimikę nieodpowiednią do okoliczności. Cóż, coś o tym wiedziałem. Kiedy byłem dzieckiem, powiedziano mi, że zmarła moja ciotka i uśmiechnąłem się, choć czułem smutek. Dostałem za to w twarz” – J.E. Robison ,,Patrz mi w oczy. Moje życie z zespołem Aspergera’’.
Dlaczego nie umiemy rozmawiać z osobami z zespołem Aspergera? Odpowiedź nie powinna nikogo zaskoczyć. Brak edukacji, nieświadomość objawów typowych dla całościowego zaburzenia rozwoju oraz brak styczności z osobą dotkniętą ZA. Do tego dochodzą duże zróżnicowanie symptomów i stopnia ich nasilenia oraz trudny proces diagnostyczny. Tylko znajomość symptomów charakterystycznych dla zespołu Aspergera, otwartość na „inność” oraz obserwacja zachowań osoby z ZA pozwalają zrozumieć sposób ich działania.
Od czego zacząć interakcję z tą trudną, skomplikowaną, a jednocześnie niezwykle fascynującą osobowością? Po pierwsze i najważniejsze – należy przyjąć do świadomości różnice „zapisane” w mózgu.
Zobacz: Zespół Aspergera a autyzm – jakie są różnice?
Bibliografia
Ławicka J., Stachurska M. ,,Nie jestem kosmitą. Mam zespół Aspergera’,’ Wydawnictwo Seven Heroes, 2016
Grandin T., Panek R. ,,Mózg autystyczny’’, Copernicus Center Press, 2018
Jastrzębowska G. ,,Zaburzenia neurorozwojowe. Zmiany w podejściu teoretycznym i diagnostycznym’’, Logopedia, 2019
Brauns A. ,,Barwne cienie i nietoperze. Życie w autystycznym świecie’’, Media Rodzina, 2009
B. Panasiuk, A.A. Panasiuk, K. Panasiuk ,,Koncepcja diagnozy oraz terapii autyzmu i zaburzeń autystycznych’’, Gdańsk, 2018
