Czym jest dopamina i gdzie się wydziela?
Dopamina to naturalnie występujący i niezwykle istotny neuroprzekaźnik. Ten organiczny związek chemiczny umożliwia przekazywanie sygnałów między neuronami, a także przesyłanie ich z neuronów do komórek mięśniowych lub gruczołowych. Tym samym pełni wiele niezwykle istotnych dla naszego zdrowia zadań i funkcji.
Dopamina zaliczana jest do grupy katecholamin, zaraz obok adrenaliny i noradrenaliny, które produkowane są przez rdzeń nadnerczy. Bywa błędnie nazywana „hormonem stresu” lub „hormonem szczęścia”, ale w rzeczywistości wcale nim nie jest – reguluje jednak pracę układu hormonalnego człowieka.
Dopamina to neuroprzekaźnik, który pełni wiele istotnych funkcji dla naszego organizmu – m.in. reguluje pracę układu hormonalnego człowieka.
Dopamina powstaje w tzw. neuronach dopaminergicznych, które znajdują się w różnych miejscach ośrodkowego układu nerwowego. Proces powstawania dopaminy składa się z dwóch etapów. Najpierw aminokwas tyrozyny zmienia się w substancję zwaną L-dopa, a następnie przekształca się w neuroprzekaźnik. Dopamina jest później uwalniana przez komórki nerwowe w mózgu i w rdzeniu kręgowym, ale dopiero połączenie jej z odpowiednimi receptorami czyni ją aktywną.
Kiedy w organizmie wydziela się dopamina?
Dopamina nie bez powodu potocznie nazywana jest „hormonem szczęścia”, odpowiada bowiem za nasze subiektywne uczucie radości i spełnienia.
Dopamina wydziela się w dużych ilościach m.in. wtedy, gdy zaspokajamy swoje potrzeby (np. potrzebę jedzenia), a także, gdy z niecierpliwością oczekujemy, bądź wykonujemy czynności, które zazwyczaj sprawiają nam przyjemność. Mogą to być udane zakupy, spożywanie ulubionego dania, spędzanie czasu z bliskimi lub poświęcanie się swojemu hobby.
Dopamina wydziela się w sytuacjach, gdy zaspokajamy swoje potrzeby lub wykonujemy czynności, które sprawiają nam przyjemność.
Podczas wyrzutu dopaminy, mózg zostaje nią praktycznie zalany, co skutkuje odczuwaniem przez nas dobrze znanego poczucia satysfakcji, przyjemności, a nawet błogości.
Interesującym przykładem może być stan zakochania – kiedy ktoś „wpadnie Ci w oko”, w Twoim organizmie zaczyna wytwarzać się substancja pobudzająca, zwana fenyloetyloaminą, która następnie wpływa na podniesienie poziomu dopaminy. Jak widać, zjawisko „motylków w brzuchu” można bardzo łatwo wyjaśnić w sposób naukowy.
Co ciekawe, dopamina wydziela się także podczas spożywania alkoholu lub zażywania środków psychoaktywnych – w przypadku tych ostatnich, poziom dopaminy wzrasta nawet o kilka tysięcy procent.
Jak dopamina wpływa na organizm człowieka?
Dopamina odgrywa bardzo ważną rolę w naszym codziennym funkcjonowaniu – niektórzy badacze nazywają ją nawet jednym z najważniejszych neuroprzekaźników w ludzkim organizmie. Nic w tym dziwnego – przekonaj się, w jak wielu obszarach życia trudno byłoby się obejść bez dopaminy.
Motywacja do działania
Dopamina jest neuroprzekaźnikiem wzmocnienia. Odpowiada za naszą motywację i energię do działania. To dzięki dopaminie jesteśmy w stanie efektywnie pracować, realizować się, osiągać wymarzone cele. Dopamina skłania nas do aktywności i odpowiada za pobudzanie naszego organizmu do wielu, także tych najprostszych, czynności i działań.
Procesy emocjonalne
Neuroprzekaźnik, jakim jest dopamina, znacząco wpływa na procesy emocjonalne człowieka – przykładem jest zaangażowanie dopaminy w działanie tzw. ośrodka przyjemności w mózgu, który odpowiada za wspomniane już uczucie przyjemności i satysfakcji np. w związku z zażywaniem substancji odurzających.
Szczególnie widoczna staje się rola dopaminy w procesach emocjonalnych, gdy jej poziom jest zbyt wysoki lub zbyt niski i skutkuje np. odczuwaniem silnego lęku.
Regulacja układu hormonalnego
Bardzo ważną funkcją dopaminy jest także regulacja układu hormonalnego człowieka. Dopamina wpływa na pracę przysadki mózgowej, która z kolei odpowiada za wydzielanie hormonów – takich jak: prolaktyna, somatotropina, gonadotropina. Przypomnijmy, że wiążą się one z tak istotnymi kwestiami, jak karmienie piersią czy wzrost.
Kontrola motoryczna
Dopamina reguluję pracę pozapiramidowego układu nerwowego. Odpowiada on za napęd ruchowy człowieka i jego prawidłową motorykę. Dopamina wpływa więc na koordynację ruchową oraz napięcie mięśniowe każdego z nas. Dzięki jej działaniu możliwe jest przyjęcie i utrzymanie właściwej postawy ciała.
Prawidłowe funkcjonowanie funkcji wykonawczych
Dopamina bierze również pośredni udział w zapamiętywaniu i uczeniu się. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie pamięci roboczej i zdolność koncentracji, a także na utrzymanie uwagi na jednym zadaniu. Wszystko to za sprawą związku dopaminy z mózgowym szlakiem odpowiedzialnym za funkcje poznawcze, w tym wyższe funkcje wykonawcze.
Rytm dobowy i sen
Badania dowiodły, że dopamina jest także jednym z neurotransmiterów modulujących cykl snu i czuwania – wpływa więc na rytm dobowy, jakość snu czy łatwość zasypiania.
Warto wspomnieć, że to nie koniec udowodnionego naukowo wpływu dopaminy na organizm ludzki. Do tej pory odkryto także, że dopamina odgrywa istotną rolę m.in. w prawidłowej pracy serca i nerek oraz układu immunologicznego – zwiększając odporność organizmu i układu trawiennego, a także pobudzając perystaltykę jelit.
Czy można mieć zbyt dużo lub zbyt mało dopaminy w organizmie?
Kiedy poddamy analizie znaczenie dopaminy dla naszego organizmu, możemy dojść do słusznego wniosku, że jej poziom nie jest stały. Może się zmieniać np. pod wpływem alkoholu, wykonywania ulubionego zajęcia, naszej aktywności czy przyjmowania niektórych leków.
Dowiedziono, że różnorodne czynniki, również nie do końca znane badaczom, mogą powodować zbyt wysoki lub zbyt niski poziom dopaminy. Jak łatwo wywnioskować, nieprawidłowe stężenie dopaminy wiąże się z wieloma nieprzyjemnymi dla człowieka objawami oraz poważnymi schorzeniami układu nerwowego.
Przeczytaj: Oksytocyna a miłość – kiedy się wydziela i jak działa?
Jakie są skutki nadmiaru dopaminy?
Nadmiar dopaminy skutkuje charakterystycznymi objawami u chorego. Należą do nich: rozkojarzenie i problemy z koncentracją, trudny do opanowania natłok myśli, zaburzony obraz rzeczywistości, urojenia. Często obserwowana jest także nadpobudliwość psychoruchowa i nadmiar energii, a także nieuzasadniona agresja lub bezsenność.
Zbyt wysoki poziom dopaminy może skutkować także nadmiernym wydzielaniem śliny, uczuciem pieczenia języka, bardzo wysokim libido lub nudnościami i wymiotami.
Objawy nadmiaru dopaminy w organizmie to: rozkojarzenie i problemy z koncentracją, trudny do opanowania natłok myśli, zaburzony obraz rzeczywistości, urojenia, nudności i wymioty, bardzo wysoki poziom libido.
Nadmiar dopaminy związany jest również z poważną chorobą układu nerwowego – pląsawicą Huntingtona. Objawia się ona mimowolnością ruchów, drżeniem kończyn, obniżonym napięciem mięśniowym i problemami z koordynacją. Chorzy na pląsawice Huntingtona często wykonują bez swojej woli tak dziwne ruchy, że niektórzy na pierwszy rzut oka mylą objawy choroby z tańcem.
Niektórzy badacze przypuszczają także, że nadmiar dopaminy leży u podstaw schizofrenii. Leczenie farmaceutyczne tej choroby polega m.in. na podawaniu pacjentom leków, które blokują receptory dopaminergiczne, odpowiedzialne za powstawanie dopaminy.
Jakie są skutki niedoboru dopaminy?
Niedobór dopaminy, podobnie jak jej nadmiar, wiąże się ze specyficznymi objawami i niesie za sobą ryzyko wystąpienia groźnych chorób układu nerwowego.
Do charakterystycznych objawów należą m.in.: wewnętrzne napięcie, lęk, chroniczne zmęczenie, apatia, niskie libido, brak motywacji i chęci do działania, problemy z pamięcią operacyjną, a nawet epizody depresyjne.
Należy dodać, że niski poziom dopaminy może objawiać się także zwiększonym łaknieniem, które przypomina głód narkotykowy.
Do objawów niedoboru dopaminy należą: wewnętrzne napięcie, lęk, apatia, chroniczne zmęczenie, niskie libido, brak motywacji i chęci do działania, epizody depresyjne.
Jednym ze schorzeń ośrodkowego układu nerwowego, które wiąże się ze zbyt niskim poziomem dopaminy, jest choroba Parkinsona. Choć nie poznano dostatecznie dobrze jej przyczyn, ustalono, że u podstaw choroby leżą zmiany zwyrodnieniowe, które zaobserwowano w komórkach istoty czarnej śródmózgowia. Tak się składa, że to właśnie w tym miejscu produkowana jest dopamina. Jak łatwo się domyślić, wraz z postępem choroby, neuroprzekaźnika jest w organizmie pacjenta coraz mniej.
Choroba Parkinsona objawia się zaburzeniami w koordynacji ruchowej, sztywnością mięśni, spowolnieniem, niewyraźną mową, specyficznymi zaburzeniami pisania, a także typowym drżeniem spoczynkowym.
Jak i kiedy zbadać poziom dopaminy w organizmie?
Badanie dopaminy wykorzystywane jest w diagnostyce chorób nowotworowych, chorób układu nerwowego oraz chorób genetycznych. Niektóre z nich sprawiają, że w organizmie stale utrzymuje się podwyższony poziom dopaminy.
Aby w sposób rzetelny sprawdzić, czy stężenie dopaminy rzeczywiście jest stale podwyższone, badaniu poddaje się dobową zbiórkę moczu. W ten sposób wyklucza się ryzyko popełnienia błędu, jeśli poziom dopaminy byłby podniesiony krótkotrwale np. pod wpływem stresu, wysiłku czy emocji.
W zależności od uzyskanych wyników badań, w razie potrzeby podejmowane są dalsze kroki w kierunku szczegółowej diagnostyki nieprawidłowego poziomu dopaminy w organizmie człowieka.
Jak naturalnie zwiększyć poziom dopaminy?
Już wiesz, że to od poziomu dopaminy zależy m.in. Twoja motywacja do działania, subiektywne poczucie przyjemności, czy pamięć i koncentracja. Warto więc dołożyć wszelkich starań, by utrzymać w swoim organizmie optymalny poziom tego neuroprzekaźnika. Jak to zrobić? Istnieje kilka sprawdzonych i potwierdzonych naukowo sposobów, dzięki którym możesz zadbać o odpowiednie stężenie dopaminy w organizmie.
Odpowiednia dieta
Naturalnym sposobem na zwiększenie poziomu dopaminy, jest odpowiednia dieta. Powinna być bogata m.in. w kwasy Omega-3, a także w probiotyki. Jak wykazały badania, dobre bakterie w naszym układzie pokarmowym zwiększają produkcję dopaminy.
Odpowiednia ilość snu
Odpowiednia higiena snu utrzymuje wydajność receptorów dopaminowych na prawidłowym poziomie. Zbyt mała ilość snu lub rozregulowanie rytmu dobowego może zaburzyć wydzielanie dopaminy i powodować spadek energii, ospałość czy brak motywacji do najprostszych czynności.
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna także reguluje i wpływa pozytywnie na poziom dopaminy w naszym organizmie. Nie muszą być to intensywne treningi czy wyczynowe uprawianie sportu. Wystarczy systematyczne zapewnianie ruchu naszemu organizmowi i wybieranie aktywnych form odpoczynku oraz spędzania wolnego czasu.
Słuchanie muzyki
Naukowcy potwierdzili, że słuchanie muzyki pobudza w mózgu wydzielanie dopaminy, zwiększając jej poziom w organizmie. Można więc śmiało potraktować tę formę rozrywki również jako jeden ze sposobów dbania o swoje zdrowie i równowagę psychiczną.
Bibliografia
J. Drożak, J. Bryła, Dopamina – nie tylko neuroprzekaźnik, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej nr 59, 2005 (dostęp online) https://www.researchgate.net/profile/Jakub-Drozak/publication/7654942_Dopamine_not_just_a_neurotransmitter/links/5db3689992851c577ec35cb3/Dopamine-not-just-a-neurotransmitter.pdf
W. Januszewicz, M. Pęczkowska, K. Michel-Rowicka, A. Prejbisz, A. Januszewicz, Dopamina — aspekty patofizjologiczne i kliniczne, Nadciśnienie tętnicze tom 15, nr 1, 2011 (dostęp online) https://journals.viamedica.pl/arterial_hypertension/article/viewFile/18849/14821
W. Kostowski, Dopamina a mechanizmy nagrody i rozwój uzależnień: fakty i hipotezy, Alkoholizm i Narkomania tom 13, nr 2, 2000 (dostęp online) http://www.ain.ipin.edu.pl/archiwum/2000/2/AiN_2-2000-02.pdf
