Co to jest grafomotoryka?
Grafomotoryka dziecka to sprawność dłoni i palców. Ma ona ogromny wpływ na codzienne funkcjonowanie i sukcesy edukacyjne w przedszkolu i szkole. Jednak zanim dziecko zacznie samodzielnie pisać, musi posiąść niemało innych umiejętności, które są swego rodzaju podwaliną do zdobycia w przyszłości bardziej złożonych kompetencji.
Grafomotoryka wymaga sprawności rączek, na które składają się zdolności do naśladowania ruchów, umiejętność wykonywania ruchów sekwencyjnych, dobra współpraca oka z dłońmi (koordynacja wzrokowo-ruchowa) oraz precyzja ruchów.
Kilkumiesięczne niemowlę kształtuje swoją sprawność motoryczną za pomocą chwytania zabawek, naciskania na nie, rzucania nimi czy też przekładania ich z ręki do ręki. To jego pierwsze samodzielne działania, które po kilku latach, przy wsparciu dorosłych i właściwej stymulacji, doprowadzą go do nabycia cennych umiejętności rysowania i pisania.
Przeczytaj: Mutyzm wybiórczy u dzieci – czym jest?
Jak człowiek uczy się motoryki małej?
Omawiając rolę motoryki małej w rozwoju człowieka, nie możemy pominąć istotnego wpływu motoryki dużej. Z pewnością w tym miejscu zaskoczymy niejednego rodzica. Być może i Ty nie wiesz, że aby nauka pisania przebiegała poprawnie i sukcesywnie motoryka duża również nie może zostać pominięta. Każda z nich jest dla siebie niczym siostra bliźniaczka. Niby potrafią być niezależne i nie potrzebują swojego wzajemnego wsparcia na co dzień. Jednak, gdy połączą swoje siły, to wszystko idzie sprawniej i z lepszym rezultatem.
Motoryka duża to umiejętności związane z ruchem całego ciała. Chodzenie, pływanie, skakanie, bieganie, gra w piłkę i udział w różnych zabawach bez dobrze wykształconej motoryki dużej nie byłyby możliwe. To tak zwany duży ruch, dzięki któremu młody człowiek uczy się prawidłowej postawy ciała i koordynacji ruchowej. Przedszkolak, który nie wykazuje odchyleń związanych z rozwojem dużej motoryki, najczęściej bardzo dobrze radzi sobie z opanowaniem bardziej drobiazgowych ćwiczeń i ruchów, a więc tych związanych z ruchem palców i dłoni.
Pamiętaj! Umiejętności motoryczne nie są nam dane od urodzenia. Każdy rodzaj motoryki (również tej małej) należy wykształcić i doskonalić. Nie rodzimy się z nimi – to oczywiste. Noworodek nie potrafi kierować swoim ciałem i umiejętnie władać palcami dłoni. Te umiejętności kształtują się wraz z rozwojem dziecka, jego swobodnym ruchem i działaniem sterowanym. I to właśnie celowe i świadome oddziaływanie na motorykę małą dziecka między innymi poprzez różnego rodzaju ćwiczenia grafomotoryczne sprawia, że rączka jest dobrze przygotowana do manipulowania, budowania, kolorowania, malowania, wycinania, rysowania i w końcu do pisania.
Zanim jednak kilkulatek usiądzie przy stoliku i zacznie samodzielnie rysować, wycinać i naklejać wycinanki na karton, tworząc spójny obrazek, musi mocno przyłożyć się do nauki umiejętności, które ułatwią mu wykonywanie tych wszystkich czynności. Małą motorykę z powodzeniem możesz usprawniać z dzieckiem w domu. Ćwiczenia motoryczne można wdrażać niemal w każdej chwili, podczas wykonywania codziennych czynności i zabaw. Co dokładnie kryje się za słowami „ćwiczenia grafomotoryczne” i czy zaaranżowanie ich wymaga dużego wysiłku od rodzica?
Zapoznaj się: Jak rozwijać inteligencję emocjonalną u dzieci? Porady
Co to są ćwiczenia grafomotoryczne?
Ćwiczenia grafomotoryczne to wciągające zadania i zabawy, które trafnie łączą w sobie usprawnianie koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz precyzji ruchów dłoni i palców. Jest to bogaty zestaw ćwiczeń, które w znacznym stopniu ułatwią dziecku przejście przez cały proces nauki rysowania i pisania.
Mówiąc o umiejętności pisania, nie mamy tu na myśli jedynie znajomości liter alfabetu i prawidłowego ich kreślenia. Zapis liter to nie wszystko, bo umiejętność pisania, to składowa wielu elementów. Wśród nich należy wymienić między innymi poprawność stylistyczną, gramatyczną i ortograficzną. To również prawidłowe trzymanie narzędzia pisarskiego, jego nacisk na papier, ułożenie dłoni, właściwa postawa ciała oraz szybkość ruchów dłoni. Aby osiągnąć sukces w tym zakresie, trzeba odpowiednio się przygotować. Służą temu właśnie ćwiczenia grafomotoryczne. Co ważne, zabawy i ćwiczenia manualne może bez problemu wykonywać już małe dziecko. Potrzeba mu tylko jednego – wsparcia osoby dorosłej.
Sprawdź: Pozytywna dyscyplina – jakie są jej zasady? Rady dla rodziców
Korzyści z ćwiczeń grafomotorycznych
Wdrożenie w codzienne zabawy i zajęcia domowych ćwiczeń motorycznych to świetna inwestycja w przyszłe zdolności z zakresu pisania liter i rysunku, poziomu graficznego i technicznego pisma oraz prawidłowego łączenia liter. Ale to nie koniec korzyści. Ćwiczenia motoryczne mają bowiem wpływ na szereg innych i równie ważnych umiejętności w życiu młodego człowieka. Czemu zatem służą ćwiczenia grafomotoryczne?
- Usprawniają motorykę małą, w tym precyzję i dokładność ruchów dłoni i palców.
- Kształtują prawidłowy chwyt.
- Rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową, a więc zdolność, dzięki której dziecko wykonuje czynności wymagające jednoczesnego zaangażowania oczu i rąk.
- Wzbogacają słownictwo i umiejętności związane z opisywaniem rysunku za pomocą słów.
- Poprawiają koncentrację uwagi i skupienie (w tym umiejętność rysowania, malowania, wycinania czy klejenia według poleceń opiekuna).
- Kształtują umiejętności społeczne (np. umiejętność współpracy z rówieśnikami, rodzicem, nauczycielem).
- Niwelują wykształcone wcześniej nieprawidłowe nawyki ruchowe (np. nieprawidłowe trzymanie narzędzi malarskich/pisarskich).
- Usprawniają orientację w schemacie własnego ciała (w tym orientację przestrzenną).
- Stanowią motor do rozwijania własnych pasji, zainteresowań i hobby (np. rzeźbienia w glinie, malarstwa, szycia).
- Pobudzają wyobraźnię dziecka i jego wrażliwość estetyczną.
- Wpływają na ogólny rozwój dziecka i jego motywację do nauki nowych umiejętności.
- Relaksują, uspokajają, wyciszają.
- Poprawiają pracę mięśni dłoni (palców, nadgarstka, przedramienia) oraz dokładność wykonywanych ruchów.
Przeczytaj również: Asertywność – czym jest i jak ją rozwinąć?
Rodzaje ćwiczeń manualnych
Ćwiczenia grafomotoryczne zalecane są w szczególności dzieciom borykającym się z różnego rodzaju zaburzeniami (np. dysleksją, zaburzeniem integracji sensorycznej, dyspraksją, wzmożonym napięciem mięśniowym). Jednak pamiętajmy, że motoryka mała wymaga stymulacji u wszystkich dzieci. Każdy rodzic powinien usprawniać ją u swojego malucha już od pierwszych lat życia potomka.
Polecamy: Metoda Montessori – na czym polega?
5 przykładów ćwiczeń grafomotorycznych – wskazówki dla rodziców
1. Ćwiczenia grafomotoryczne z kalką – do kalkowania rysunków potrzebna jest folia, pergamin, papier transparentny, pleksi bezbarwna lub szkło. Możesz również wykorzystać dostępne w sklepach książeczki z kalką.
2. Obrysowywanie przedmiotów lub części ciała – ćwiczenie może polegać na obrysowywaniu całego ciała lub poszczególnych jego części (np. dłoni, stóp). Kolejna propozycja to wykorzystanie gotowych szablonów do obrysowywania wzorów (np. figur geometrycznych, cyfr).
3. Kreatywne malowanie palcami – to ćwiczenia, w których zastępujemy tradycyjny pędzel paluszkami dziecka. Zamiast palców można również użyć kawałków zwiniętej w kłębek waty lub gąbeczki.
4. Nawlekanie koralików lub makaronu – dostosuj wielkość oczek i koralików do wieku dziecka i jego umiejętności. Nawlekanie koralików to doskonały sposób na usprawnianie ruchu pęsetkowego (opuszkowego).
5. Zabawa bierkami lub gra w pchełki – te tradycyjne i dobrze znane starszym pokoleniom gry, to doskonałe ćwiczenia grafomotoryczne. Nauka cennych umiejętności przez wciągającą zabawę to zdecydowanie najlepszy sposób na kształtowanie rozwoju małej motoryki dziecka w każdym wieku.
Być może Ty sam malując, wycinając czy też nawlekając koraliki z dzieckiem, nie do końca zdajesz sobie sprawę, jak bardzo inwestujesz w jego przyszłe umiejętności i wpływasz na prawidłowy rozwój motoryki małej. Za słowem zabawa, kryje się mnóstwo korzyści rozwojowych. Ćwiczenia grafomotoryczne wcale nie muszą być skomplikowane i nie zawsze wymagają wykorzystania wielu materiałów. Mogą one przybierać bardzo różne formy (w zależności od wieku i aktualnego rozwoju dziecka). Z organizacją większości zajęć i zabaw bez problemu sobie poradzisz.
Zobacz: Jak reagować na bunt dwulatka?
Źródła:
red. K. Krakowiak, ,,Diagnoza specjalnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i młodzieży’’, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2017.
