Czym jest bunt dwulatka i ile trwa?
Był taki ułożony i grzeczny. Z dnia na dzień atmosfera w domu zrobiła się bardzo napięta. „Tak” zmieniło się na stanowcze „nie”, a niezadowolona mina częściej zastępuje szczery uśmiech. Co takiego się wydarzyło, że ta mała słodka istotka zrzuciła „skórę” owieczki i przeistoczyła się w czarny charakterek – wilka? Spokojnie! To tylko (albo aż) bunt dwulatka, który, jak zapewniają specjaliści, minie po upływie około 8 miesięcy.
„Dziecko ma prawo być sobą. Ma prawo do popełniania błędów i posiadania własnego zdania. Ma prawo do szacunku. Nie ma dzieci – są ludzie” – Janusz Korczak
Bunt dwulatka przejawia się chwiejnością emocjonalną, chęcią decydowania o wszystkim, zniecierpliwieniem i trudnością w dzieleniu się swoimi zabawkami. Każdy z nas przechodził w dzieciństwie tak zwany kryzys rozwojowy, który występuje potocznie pod nazwą „bunt dwulatka”. Ty również. Teraz przyszła pora na maluszka w Twoim domu. Rolą bliskich jest skupić się na zapewnieniu dziecku w tym czasie równowagi pomiędzy poczuciem wolności i sprawstwa a miłością bliskich.
Przeczytaj: Pozytywna dyscyplina – jakie są jej zasady? Rady dla rodziców
Ile trwa kryzys rozwojowy dwulatka?
Nie jest tak, że w momencie zdmuchnięcia przez dziecko dwóch świeczek na torcie, jego zachowanie nagle ulegnie widocznej zmianie. Najczęściej objawy pojawiają się między 18. a 30. miesiącem życia. To właśnie w tym czasie maluch podejmuje pierwsze próby kształtowania swojej tożsamości, odrębności, indywidualności i własnego „ja”. To czas intensywnego rozwoju układu nerwowego oraz sfery emocjonalnej i poznawczej.
Choć zmartwionym rodzicom ciężko podejść spokojnie do tematu buntu ich malucha, a tym bardziej dostrzec w tym wszystkim choć najmniejszy pozytyw, to tak naprawdę jest to jeden z istotnych etapów dojrzewania człowieka. Musisz wiedzieć, że z punktu widzenia medycyny i psychologii jest to bardzo pożądany i pożyteczny czas w życiu każdego dziecka.
Sprawdź: Wychowanie bezstresowe – czy istnieje?
Zbuntowany dwulatek w domu – czy to moja wina?
Każde dziecko manifestuje swoją walkę o samodzielność w inny sposób. To zupełnie normalne, przecież każdy człowiek jest inny, a jego rozwój to indywidualna kwestia. Niemniej jednak nie wszystkie zachowania dziecka w tym okresie są unikatowe i niespotykane. A niestety takie są wyobrażenia rodziców, którzy po prostu wstydzą się wybuchowych reakcji swojego potomka w miejscach publicznych lub w towarzystwie. Rodzice żyją w przeświadczeniu, że buntownicze zachowanie ich malucha jest nieakceptowalne i niecodzienne. Ta świadomość wyobcowania rodzi frustrację, złość i smutek w sercach opiekunów.
A tymczasem większość dzieci w tym okresie zachowuje się bardzo podobnie. Niektóre objawy mogą być bardziej lub mniej nasilone, ale będą stanowiły część doświadczeń każdego dwulatka. Dlaczego więc spotykamy na swojej drodze rodziców starszaków, którzy zaprzeczają jakoby w ich domu „rządził” w przeszłości mały buntownik? Po prostu z biegiem czasu i wraz z pojawieniem się kolejnych wyzwań wychowawczych zapomnieli o kryzysach, a przykre wspomnienia poszły w niepamięć.
Przeczytaj także: Empatia u dzieci – kiedy i jak się rozwija?
Jakie są typowe zachowania zbuntowanego dwulatka?
Wśród charakterystycznych i najczęściej występujących zachowań w tym okresie możemy wymienić:
- sprzeciw wyrażany poprzez mowę, gesty i zachowanie;
- niechętne podejmowanie wspólnych czynności, nawet jeśli wiążą się z przyjemnymi doznaniami (np. niechęć do wspólnej zabawy lub wyjścia na plac zabaw);
- niepojawiające się do tej pory gwałtowne reakcje w odpowiedzi na niezadowolenie, rozczarowanie lub niepowodzenie (np. płacz, plucie, gryzienie, bicie, kopanie, krzyk, rzucanie przedmiotami lub jedzeniem, niszczenie zabawek, mazanie ścian, wylewanie wody z butelki);
- chęć posiadania wszystkiego dla siebie;
- przejaw silnego pedantyzmu w niektórych sytuacjach i działaniach oraz wyrażanie silnych emocji w razie niedociągnięć (np. spanie pod konkretną pościelą, chęć zakładania określonego obuwia lub ubrania bez względu na warunki pogodowe);
- brak cierpliwości;
- tendencja do szybkiego denerwowania się, rozdrażnienia i złości;
- sprzeczność i brak spójności w zachowaniu (np. dziecko wybiera w sklepie lody truskawkowe, a za chwilę płacze, że chciało czekoladowe);
- domaganie się wykonywania samodzielnie wielu czynności, również tych, które daleko wykraczają poza możliwości rozwojowe dziecka;
- brak reakcji na prośby i zakazy rodziców.
Czy powyższe przykłady zachowań dziecka są tak bardzo odmienne od tych, które my sami (dorośli) czasem przejawiamy? Czy nie na tym właśnie polega kształtowanie się ludzkiego charakteru i tożsamości? Przecież wnętrze człowieka to nie tylko emocje i zachowania, które są akceptowane przez otoczenie. To całokształt uczuć, opinii, doświadczeń i myśli na dany temat. Właśnie tak rozwija się wnętrze istoty ludzkiej.
Sprawdź: Mutyzm wybiórczy u dzieci – czym jest?
10 skutecznych sposobów na bunt dwulatka
Jak reagować na bunt dwulatka? Oto 10 cennych rad dla rodziców:
1. Zachowaj spokój, wspieraj i kochaj.
2. „Wejdź w skórę dwulatka”, postaw się na jego miejscu i postaraj się zrozumieć jego zachowanie.
3. Kieruj się konsekwencją i rozsądkiem.
4. Nie krzycz, nie ośmieszaj dziecka, nie krytykuj, nie porównuj i unikaj gwałtownej gestykulacji.
5. W sytuacjach kryzysowych odwracaj uwagę dziecka i próbuj zainteresować go czymś innym.
6. Unikaj wykonywania nielubianych przez dziecko czynności i niespodzianek, nie zmuszaj dziecka do podejmowania działań, które wywołują u niego skrajne emocje, a w zamian za to, daj mu ograniczony wybór.
7. Minimalizuj ryzyko wystąpienia wypadków (np. podczas napadów złości dziecka), obserwuj, czuwaj i dbaj o bezpieczny rozwój dziecka w tym okresie.
8. Zadbaj o siebie – swój komfort psychiczny, wolny czas, sen i kondycję fizyczną.
9. Pozwól dziecku na kreatywne działanie oraz rytuały i przyzwyczajenia, nawet jeśli nie zawsze mają racjonalne wytłumaczenie.
10. Pozwól dziecku rozładować napięcie, a także swobodnie i na różne sposoby wyrażać emocje (np. poprzez ruch, rysunek).
Psycholog P. O’Mara napisała w jednej ze swoich książek, że „sposób, w jaki mówimy do naszych dzieci, staje się ich wewnętrznym głosem”. To prawda, bo dzieci to doskonali obserwatorzy. Widzą mimikę, postawę ciała i gesty rodzica. Słuchają jego głosu i tonacji wypowiedzi. Pamiętaj, że postawa rodziców ma ogromne znaczenie dla rozwoju dziecka w okresie jego buntu.
Zobacz: Czym są ćwiczenia grafomotoryczne?
Źródła:
M. Blau, T. Hogg, „Język dwulatka”, Świat książki, 2016.
M. Chudzik, J. Mik, S. Teml-Jetter, „Mamo, nie krzycz”, Muza, 2022.
