Czy można przyjmować tran w ciąży?
Tran, czyli olej z wątroby dorsza lub olej pozyskiwany z wątroby innych ryb z rodziny dorszowatych, stanowi cenne źródło kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3, a także witaminy D3 i witaminy A. Mimo że wykazuje szerokie działanie prozdrowotne, to zdania lekarzy na temat suplementacji tranu w czasie ciąży są podzielone. Dlaczego?
Tran to bogate źródło witaminy A, która wykazuje potencjalne teratogenne działanie dla rozwijającego się dziecka. Oznacza to, że witamina A toksycznie oddziałuje zarówno na zarodek, jak i na kształtujące się dziecko, mogąc doprowadzić do: poronienia, przedwczesnego porodu, opóźnień w rozwoju, wad wrodzonych, zaburzeń czynnościowych. Największe ryzyko toksycznego działania witaminy A następuje pomiędzy 3. a 8. tygodniem ciąży. Z drugiej strony zawarte w oleju z wątroby dorsza kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 oraz witaminy D3 powinny być przyjmowane przez ciężarne.
Równocześnie zaleca się także zaprzestanie suplementacji tranu pomiędzy 36. a 38. tygodniem ciąży do czasu porodu ze względu na wysokie ryzyko rozrzedzenia krwi i nadmiernego krwawienia podczas porodu oraz okresu połogu.
Aby uniknąć ryzyka przedawkowania witaminy A, lekarze zalecają: wybór preparatu tranowego o jak najmniejszej zawartości witaminy A, suplementację tranu od drugiego trymestru ciąży, osobną suplementację kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3 oraz witaminy D3. Właściwości i znaczenie dla matki i dziecka witamin A i D oraz kwasów tłuszczowych z grupy omega-3 opisaliśmy poniżej.
Uwaga: Suplementacja tranu oraz innych preparatów witaminowych powinna być zawsze skonsultowana z lekarzem prowadzącym ciążę.
Przeczytaj również: Tran z wątroby dorsza a olej z wątroby z rekina – jakie są różnice?
Witamina A w ciąży
Witamina A przede wszystkim wykazuje działanie przeciwzapalne oraz antyoksydacyjne. Uczestniczy w procesach biosyntezy kolagenu oraz melatoniny, między innymi odpowiada za integralność błon komórkowych, a także odgrywa ważną rolę w profilaktyce chorób nowotworowych (zwłaszcza raka jelita grubego, raka piersi, raka płuc). W organizmie przyszłej mamy magazynowana jest w tkance tłuszczowej – dlatego też rzadko dochodzi do jej niedoborów, natomiast coraz częściej odnotowuje się nadmiarowe stężenie. Niedobory witaminy A objawiają się poprzez: zaburzenia apetytu, zaburzenia w procesach widzenia, suchość skóry, nadmierną łamliwość włosów, kruchość paznokci.
Kobiety w ciąży przede wszystkim powinny zdawać sobie sprawę z tego, że nadmiar witaminy A zagraża dziecku – zwłaszcza w I trymestrze może wiązać się z występowaniem wad wrodzonych, takich jak: wady układy krążenia, wady twarzoczaszki, wodogłowie, małogłowie.
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, suplementacja tranu o dużej zawartości witaminy A może stanowić realne zagrożenie dla zdrowia rozwijającego się dziecka, zwłaszcza w sytuacji, gdy przyszła mama sięga również po inne suplementy diety. Przyjmuje się, że dzienne zapotrzebowanie organizmu ciężarnej na witaminę A wynosi 770 µg.
Sprawdź: Maść tranowa – właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania
Witamina A – naturalne źródła w diecie
Co więcej, witamina A występuje również naturalnie w żywności. Poniżej przedstawiamy jej wybrane źródła oraz zawartość w 100 gramach produktu spożywczego.
Do źródeł witaminy A należą:
- wątróbka (wieprzowa, wołowa, drobiowa) – powyżej 1500 µg,
- węgorz i tuńczyk – 150-1500 µg,
- jaja – 150-1500 µg,
- sery – 150-1500 µg,
- masło –150-1500 µg,
- marchew – 998 µg,
- bataty – 787 µg,
- szpinak – 468 µg,
- natka pietruszki – 421 µg,
- koperek – 386 µg,
- dynia – 374 µg,
- roszponka – 355 µg,
- liście buraka – 316 µg,
- boćwina – 306 µg,
- jarmuż – 241 µg,
- papryka czerwona – 157 µg,
- inne ryby (łosoś, makrela, karp, śledź) – 15-150 µg,
- mięso (kurczak, kaczka, cielęcina) – 15-150 µg,
- mleko i ser twarogowy – 15-150 µg,
- brokuły – 77 µg,
- wiśnie – 64 µg,
- grejpfrut – 58 µg,
- szparagi – 50 µg,
- papaja – 47 µg,
- fasola szparagowa – 35 µg,
- arbuz – 28 µg,
- jogurt naturalny – poniżej 15 µg,
- kefir – poniżej 15 µg,
- wołowina – poniżej 15 µg.
Witamina D3 w ciąży
Witamina D3 wywiera pozytywny wpływ na zdrowie ciężarnej oraz dziecka. Odpowiada ona między inny za: regulację stężenia wapnia i fosforanów w osoczu krwi, mineralizację kości u matki i dziecka, modulację układu odpornościowego, modulację układu sercowo-naczyniowego. Badania naukowe wskazują również, że witamina D3 zmniejsza ryzyko wystąpienia:
- cukrzycy ciążowej,
- stanu przedrzucawkowego,
- chorób autoimmunologicznych,
- chorób układu sercowo-naczyniowego,
- waginozy bakteryjnej (bacterial vaginosis), czyli zaburzeń ekosystemu pochwy.
Dzienne zapotrzebowanie ciężarnej na witaminę D3 wynosi 2000 IU. Natomiast jej niedobór może wiązać się z:
- zaburzeniami odporności,
- występowaniem osteoporozy,
- występowaniem osteopenii,
- objawową krzywicą u dziecka,
- niską masą urodzeniową u noworodka,
- spowolnieniem rozwoju dziecka w pierwszym roku życia.
Zapoznaj się: Tran na skórę i włosy – jakie daje efekty? Zastosowanie zewnętrzne tranu
Kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 w ciąży
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 budują błony lipidowe komórek w obrębie układu nerwowego, regulują stężenie frakcji cholesterolu LDL oraz trójglicerydów – tym samym zmniejszając ryzyko wystąpienia miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.
Należący do grona kwasów tłuszczowych omega-3 kwas dokozaheksaenowy (DHA) może:
- wydłużać czas trwania ciąży,
- wpływać na wzrost masy urodzeniowej dziecka,
- zmniejszać ryzyko przedwczesnego porodu,
- zmniejszać ryzyko wystąpienia depresji poporodowej,
- wpływać na prawidłowy rozwój psychoruchowy w pierwszych latach życia dziecka.
Kobiety w ciąży powinny przyjmować dziennie około 600 miligramów wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Jeżeli ich dieta uboga jest w ryby morskie lub występuje wysokie ryzyko przedwczesnego porodu, wówczas zwiększa się dawkę do 1000 miligramów dziennie.
Zobacz: Czy tran jest dobry na stawy i kości? Wyjaśniamy
Bibliografia
M. Makowska-Donajska, L. Hirnle, Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, tom 2, nr 4, 2017
J. Czech-Kowalska, E. Wietrak, M. Popiel, Znaczenie witaminy D w okresie ciąży i laktacji, Ginekologia i Położnictwo medical project, 1 (19), 2011 (dostęp online)
https://www.researchgate.net/profile/Justyna-Czech-Kowalska/publication/277307786_Znaczenie_witaminy_D_w_okresie_ciazy_i_laktacji_Role_of_vitamin_D_in_pregnancy_and_lactation/links/5566d13c08aec22682ff2319/Znaczenie-witaminy-D-w-okresie-ciazy-i-laktacji-Role-of-vitamin-D-in-pregnancy-and-lactation.pdf
https://www.mollers.pl/czy-mozna-brac-tran-w-ciazy-poznaj-tajniki-tego-zagadnienia/
S. D. Sasie, A. Abayneh, B. Wodajo, M. Azage, F. M. Aragaw, Impact of cod liver oil consumption in infants and children: A systematic review (dostęp online)
https://www.researchsquare.com/article/rs-2139509/v1
