Berberyna – właściwości i działanie prozdrowotne
Berberyna to naturalnie występujący związek należący do grupy alkaloidów izochinolinowych.
Berberyna pozyskiwana jest z korzenia oraz z łodyg kilku roślin leczniczych (są to między innymi: cynowód chiński, gorzknik kanadyjski, mahonia pospolita), jednak to berberys zwyczajny uchodzi za najcenniejsze źródło tego alkaloidu.
Uwaga: Berberyna dostępna jest również w formie doustnych suplementów diety.
Berberyna przede wszystkim doceniana jest ze względu na szerokie działanie prozdrowotne, które opisujemy poniżej.
Berberyna – właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze
Berberyna wykazuje właściwości przeciwdrobnoustrojowe, hamując rozwój bakterii chorobotwórczych (między innymi gronkowca złocistego, bakterii Escherichia coli, Bacillus subtilis). Co więcej, berberyna ma działanie przeciwgrzybicze, hamując rozwój drożdży z gatunku Candida, a także działanie przeciwwirusowe, łagodząc infekcje wywołane wirusem grypy.
Berberyna a układ sercowo-naczyniowy
Przyjmowanie berberyny może również prowadzić do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, dlatego też substancja ta zalecana jest dla pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Berberyna naturalnie wspiera układ sercowo-naczyniowy, zapobiegając rozwojowi chorób serca. Może być przyjmowana również w przypadku zaburzeń lipidowych. Alkaloid poprawia nasz lipidogram, obniżając „złą” frakcję cholesterolu (LDL) we krwi, podwyższając „dobrą” frakcję cholesterolu (HDL), a także obniżając poziom trójglicerydów.
Berberyna a układ nerwowy
Berberyna pozytywnie oddziałuje na nasz układ nerwowy – to dowodzą badania naukowe. Berberyna ma chronić komórki nerwowe przed rozwojem stanu zapalnego, poprawiać przepływ krwi do mózgu. Według badaczy ta substancja może hamować także rozwój demencji i choroby Alzheimera poprzez zapobieganie uszkodzeniom mózgu oraz poprawianie funkcji poznawczych.
Uwaga: Badania na myszach wykazują, że berberyna może zwiększać stężenie serotoniny oraz dopaminy w mózgu, łagodnie poprawiając nastrój i wykazując właściwości antydepresyjne.
Berberyna a układ pokarmowy
Berberyna może łagodzić nawracające biegunki u osób dorosłych oraz u starszych dzieci. Wykazuje ona silne działanie przeciwzapalne zwłaszcza w przypadku jelita grubego, reguluje skład flory jelitowej oraz może poprawiać funkcje bariery jelitowej.
Berberyna a cukrzyca i insulinooporność
Badania naukowe wskazują, że berberyna może pozytywnie wpływać na stężenie glukozy we krwi, obniżając jej poziom zarówno na czczo, jak i po posiłku.
Berberyna określana jest jako insulinomimetyk, co oznacza, że naśladuje ona mechanizm działania insuliny, tym samym zwiększając zużycie glukozy. Co więcej, opóźnia rozkład węglowodanów złożonych do prostych, wyrównując więc gospodarkę węglowodanową – to działanie szczególnie ważne jest dla osób borykających się z cukrzycą typu II. Naukowcy podają, że korzystne działanie berberyny zostało odnotowane przy dawce od 600 do 1800 miligramów na dobę.
Co więcej, berberyna łagodzi insulinooporność, czyli oporność tkanek organizmu na działanie hormonu insuliny. To właśnie insulinooporność uchodzi za jeden z czynników wpływających na rozwój cukrzycy typu II.
Uwaga: Mimo potwierdzonego wpływu berberyny na obniżanie stężenia glukozy we krwi substancja ta nie powinna stanowić zamiennika leków przeciwcukrzycowych. Stosowanie berberyny w przypadku cukrzycy typu II powinno zostać zawsze skonsultowane z lekarzem.
Berberyna wspiera pracę wątroby i łagodzi niealkoholowe stłuszczenie wątroby
Kolejne prozdrowotne działanie berberyny odnosi się do pracy narządu wątroby i powiązane jest przede wszystkim z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby. Tak jak wspomnieliśmy wyżej, substancja łagodzi insulinooporność, a także obniża poziom hemoglobiny glikowanej, obniża stężenie enzymu wątrobowego aminotransferazy alaninowej (ALAT). Berberyna wykazuje zdolność do zmniejszania stłuszczenia wątroby.
Berberyna a zespół policystycznych jajników (PCOS)
Badania naukowe wskazują, że berberyna może łagodzić objawy towarzyszące zespołowi policystycznych jajników (PCOS). Ta choroba wiąże się z występowaniem między innymi: nieregularnych cykli miesiączkowych, zaburzeń owulacji, zaburzeń metabolicznych, podwyższonego stężenia glukozy we krwi, insulinooporności, skłonności do wzrostu masy ciała. Pozytywne działanie berberyny w przypadku PCOS dotyczy zwłaszcza insulinooporności oraz zaburzeń metabolicznych. Według naukowców substancja może być pomocna w regulacji cykli miesiączkowych.
Berberyna a odchudzanie
W źródłach internetowych berberyna przedstawiana jest jako środek wspomagający odchudzanie. Warto jednak podkreślić, że to działanie substancji skorelowane jest przede wszystkim ze zmniejszeniem insulinooporności.
Berberyna nie przyspieszy pracy materii oraz nie sprawi, że kilogramy masy ciała samoistnie znikną – zwłaszcza bez zastosowania odpowiednio zbilansowanej diety oraz uprawiania sportu.
Jakie są przeciwwskazania do stosowania berberyny?
Warto wiedzieć, że dłuższe stosowanie preparatów zawierających berberynę może wiązać się z kumulacją tego alkaloidu w wątrobie i w sercu. Co więcej, berberyna pobudza uwalnianie bilirubiny, co może prowadzić do rozwoju kamicy żółciowej i żółtaczki.
Berberyna może wykazywać również działanie poronne, dlatego też nie powinna być stosowana przez kobiety w ciąży. Kolejnym przeciwwskazaniem jest również karmienie piersią. Preparaty z berberyną nie są zalecane dla małych dzieci.
Przyjmowanie berberyny może wiązać się z dolegliwościami żołądkowymi, takimi jak: bóle brzucha, gazy, biegunki, zaparcia.
Zwiększone dawki berberyny mogą powodować interakcje z lekami wykorzystywanymi w leczeniu cukrzycy.
Zapoznaj się: 15 produktów antynowotworowych w diecie
Berberys zwyczajny – cenne źródło berberyny
Tak jak wspomnieliśmy na początku artykułu, za najcenniejsze naturalne źródło berberyny uchodzi berberys zwyczajny (Berberis vulgaris L.), w Polsce określany również jako „polska cytryna” i „kwaśnica” ze względu na kwaśny smak jego owoców. Surowcem leczniczym w przypadku berberysu zwyczajnego są zarówno owoce, jak i kora, liście oraz korzenie. Warto jednak podkreślić, że berberyna zawarta jest głównie w korze i korzeniach.
Korzeń berberysu między innymi wykazuje działanie:
- przeciwutleniające,
- antynowotworowe,
- przeciwbólowe,
- przeciwzapalne,
- przeciwbakteryjne,
- wspierające odporność organizmu,
- regulujące pracę serca i obniżające ciśnienie tętnicze krwi,
- regulujące stężenie glukozy we krwi.
Jak stosować berberys? Przepis na napar
Poniżej przedstawiamy prosty przepis na prozdrowotny napar z korzeni berberysu zwyczajnego.
Przepis na napar z korzenia berberysu: 1-2 łyżeczki ciętego korzenia berberysu wrzucamy do garnka, zalewamy szklanką wody, doprowadzamy do wrzenia i gotujemy na małym ogniu przez 5 minut. Następnie napar przykrywamy i odstawiamy na 30 minut. Na końcu odcedzamy. Napar warto spożywać dwa razy dziennie w porcji po pół szklanki.
Przeciwwskazania do stosowania naparu
Napar z berberysu nie jest zalecany dla kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Wysokie dawki berberysu mogą wywołać skutki uboczne związane z układem pokarmowym, takie jak: wymioty, bóle brzucha i biegunki.
Osoby zmagające się z cukrzycą typu II stosowanie berberysu powinny skonsultować z lekarzem.
Długotrwałe stosowanie berberysu prowadzi do wspomnianej już kumulacji berberyny w wątrobie i w mięśniu sercowym.
Bibliografia
I. Wojciechowska, Berberys pospolity – roślina ozdobna i lecznicza, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, tom 66, nr 3, 2017 (dostęp online) https://kosmos.ptpk.org/index.php/Kosmos/article/view/1702/1680
A. Tarasiuk, L. Pawlik, J. Fichna, Berberyna jako potencjalny terapeutyk w leczeniu ostrego zapalenia trzustki (dostęp online) https://postepybiochemii.ptbioch.edu.pl/index.php/PB/article/view/278/444
M. Mróz, K. Pastusiak, P. Bogdański, Potencjalne możliwości wykorzystania berberyny w przeciwdziałaniu insulinooporności i w cukrzycy typu 2, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, vol. 75, 2021 (dostęp online) https://sciendo.com/article/10.2478/ahem-2021-0038
