Jakie są przyczyny zapalenia spojówek?
Zapalenie spojówek może mieć różne przyczyny występowania, m.in. rozwija się po kontakcie z bakteriami, wirusami czy z alergenami. Dlatego też w leczeniu zapalenia spojówek kluczowe jest, aby poznać przyczynę jego występowania – ze względu na to, że wpływa ona na dobór farmaceutyków oraz na sam przebieg choroby.
Warto wspomnieć o tym, że spojówka oka to cienka warstwa błony śluzowej, która przede wszystkim pełni funkcje ochronne. Zlokalizowana jest nie tylko na gałce ocznej, ale również pokrywa tylną powierzchnię górnej oraz dolnej powieki oka. To dlatego objawy zapalenia spojówek powiązane są również z naszymi powiekami.
Stan zapalny spojówek może przybierać charakter ostry lub przewlekły, a zapalenie bakteryjne i zapalenie wirusowe uchodzi za wyjątkowo zaraźliwe. W przypadku zapalenia ostrego objawy najczęściej występują z dużym nasileniem oraz są nagłe. Natomiast symptomy zapalenia przewlekłego utrzymują się przez dłuższy czas, jednak powiązane są z mniejszym bólem i dyskomfortem.
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, zapalenie spojówek może być wywołane poprzez patogeny i alergeny. Wśród przyczyn jego rozwoju wymienia się:
- wirusy,
- grzyby,
- bakterie,
- promieniowanie UV,
- zanieczyszczone powietrze,
- dym papierosowy,
- kurz,
- sierść zwierząt,
- niektóre składniki kosmetyków,
- pyłki kwiatów,
- zranienie w obrębie oka,
- uszkodzenie rogówki oka na skutek np. noszenia soczewek,
- zespół suchego oka.
Jakie są rodzaje zapalenia spojówek?
Zapalenie spojówek najczęściej dzieli się na podstawie przyczyny występowania tego schorzenia oczu.
Rodzaje zapalenia spojówek:
- bakteryjne zapalenie spojówek,
- wirusowe zapalenie spojówek,
- alergiczne zapalenie spojówek,
- grzybicze zapalenie spojówek,
- zapalenie spojówek spowodowane zespołem suchego oka,
- rzeżączkowe zapalenie spojówek,
- proste zapalenie spojówek.
Zapalenie spojówek można podzielić również na podstawie zmian występujących na spojówkach, które widoczne są jedynie podczas badania okulistycznego. Wyróżniamy:
- zapalenie spojówek brodawkowate,
- zapalenie spojówek olbrzymiobrodawkowe,
- zapalenie spojówek grudkowe.
Objawy zapalenia spojówek
Poniżej przedstawiamy typowe objawy wskazujące na zapalenie spojówek.
W przebiegu zapalenia spojówek najczęściej pojawiają się takie dolegliwości jak:
- nadmierne łzawienie oczu,
- swędzenie,
- pieczenie,
- uczucie piasku pod powiekami,
- uczucie ciała obcego w oku,
- obrzęk powiek,
- przekrwienie oczu,
- światłowstręt (nadwrażliwość na światło),
- obecność wydzieliny,
- zwężenie szpary powiekowej.
Uwaga: Objawy takie jak łzawienie oczu, światłowstręt oraz zwężenie szpary powiekowej nazywane są triadą irytacyjną. Natomiast za najbardziej charakterystyczny objaw zapalenia spojówek uchodzi przekrwienie oka, czyli tak zwany objaw czerwonego oka.
Bakteryjne zapalenie spojówek
Bakteryjne zapalenie spojówek w większości przypadków początkowo rozwija się wyłącznie na jednym oku, a następnie atakuje również i drugie. Jego charakterystycznym objawem jest ropna wydzielina, przez którą brzegi powiek mogą być posklejane, natomiast na powiekach występuje obrzęk. Może pojawić się również nadmierne łzawienie.
Objawy bakteryjnego zapalenia spojówek utrzymują się przez tydzień lub dwa tygodnie. Zapalenie bakteryjne jest zaraźliwe, dlatego też chorzy powinni unikać nadmiernego dotykania oczu, aby nie rozprzestrzenić patogenów np. na przedmioty codziennego użycia. Warto wiedzieć, że bakteryjne zapalenie spojówek rozwija się także na skutek uszkodzenia rogówki oka.
Wirusowe zapalenie spojówek
Wirusowe zapalenie spojówek występuje w czasie trwania lub po przebyciu: różyczki, świnki, odry, infekcji górnych dróg oddechowych (grypa, zapalenie gardła, zapalenie ucha, zapalenie migdałków). Wywoływane jest także poprzez wirusa opryszczki oraz wirusa ospy wietrznej.
Wirusowe zapalenie spojówek zazwyczaj objawia się poprzez: zaczerwienienie oczu, wodnistą wydzielinę w obrębie oczu, obrzęk spojówek, uczucie obcego ciała w oku. Typowym i często stwierdzanym objawem jest także powiększenie węzłów chłonnych.
Objawy wirusowego zapalenia oka utrzymują się do dwóch tygodni. Tak jak w przypadku bakteryjnego zapalenia oka zapalenie wywołane poprzez kontakt z wirusami jest bardzo zaraźliwe. Najczęściej atakuje jedno oko, po upływie kilku dni symptomy widoczne są również na drugim oku.
Zmiany w wyglądzie spojówki po kilku dniach obejmują rogówkę – pojawiają się zmętnienia oraz nacieki o białej barwie. Wówczas nasilają się dolegliwości bólowe oraz objawy takie jak światłowstręt czy nadmierne łzawienie oczu.
Alergiczne zapalenie spojówek
Alergiczne zapalenie spojówek, czyli wywołane przez alergeny, objawia się najczęściej poprzez: zaczerwienienie powiek, obrzęk powiek, swędzenie oczu, swędzenie w okolicach nosa, łzawienie oczu.
Objawy alergicznego zapalenia spojówek zazwyczaj utrzymują się tak długo, jak trwa nasz kontakt z danym alergenem. Ten rodzaj zapalenia może m.in. pojawiać się przez okres pylenia danej rośliny, poprzez kontakt ze zwierzęcą sierścią lub porą wiosenną (wiosenne zapalenie spojówek i rogówki).
Grzybicze zapalenie spojówek
Grzybicze zapalenie spojówek diagnozowane jest rzadko. Zazwyczaj stanowi powikłanie kuracji z użyciem antybiotyków, może też rozwijać się na skutek przeniesienia zakażenia z innych części ciała. Objawia się poprzez: nadmierne łzawienie oczu, swędzenie, zaczerwienienie spojówki, występowanie białych złogów w kanalikach łzowych.
Zapalenie spojówek spowodowane zespołem suchego oka
Zapalenie spojówek spowodowane zespołem suchego oka powiązane jest z niewłaściwym funkcjonowaniem tak zwanego filmu łzawego, czyli m.in. występuje przez niedostateczne wydzielanie łez. Objawia się poprzez: pieczenie oczu i uczucie piasku pod powiekami, podrażnienie oczu, nadwrażliwość na światło, silne swędzenie.
Warto wiedzieć, że dolegliwości przybierają na sile, zwłaszcza jeżeli pracujemy przy komputerze lub przebywamy w klimatyzowanym pomieszczeniu. Natomiast sam zespół suchego oka może występować w okresie okołomenopauzalnym, po zabiegach w obrębie gałki ocznej, w czasie stosowania leków antykoncepcyjnych lub przeciwdepresyjnych.
Rzeżączkowe zapalenie spojówek
Rzeżączkowe zapalenie spojówek dotyczy noworodków i spowodowane jest zakażeniem przeniesionym z dróg rodnych matki chorującej na rzeżączkę. Zapalenie objawia się poprzez obrzęk powiek oraz występowanie wydzieliny ropnej.
Proste zapalenie spojówek
Tak zwane zakażenie proste również prowadzi do rozwoju zapalenia spojówek. Dolegliwości w obrębie oczu spowodowane są najczęściej poprzez kontakt z: dymem, oparami oraz pyłem. Występowaniu prostego zapalenia spojówek sprzyjają także: źle dobrane szkła lub soczewki, nieskorygowana wada wzroku, brak snu, nerwica.
Zakażenie proste objawia się poprzez: swędzenie, pieczenie, lekką nadwrażliwość na światło, nadmierne łzawienie oczu. Może ono współwystępować wraz z zespołem suchego oka lub towarzyszyć zakażeniom bakteryjnym.
Jak leczyć zapalenie spojówek?
Leczenie zapalenia spojówek przede wszystkim zależne jest od przyczyny występowania tej choroby. Najczęściej chorym podawane są preparaty miejscowe, które aplikuje się bezpośrednio do oka – są to różnego rodzaju krople, zawiesiny oraz maści.
Bez względu na rodzaj zapalenia spojówek w trakcie leczenia należy zrezygnować z noszenia soczewek – mogą one przyczynić się do rozwoju powikłań.
Leczenie bakteryjnego zapalenia spojówek
Bakteryjne zapalenie spojówek leczy się zazwyczaj za pomocą kropli lub maści z antybiotykiem. Najważniejsze jest, aby ściśle przestrzegać zalecanego dawkowania i nie przerywać kuracji.
Leczenie wirusowego zapalenia spojówek
W większości przypadków wirusowe zapalenie spojówek ustępuje samoistnie – warto podkreślić, że antybiotyki nie przyniosą ulgi przy tym rodzaju schorzenia. Charakterystyczne dolegliwości najczęściej przemijają wraz z objawami infekcji. Należy jednak zadbać o odpowiednią higienę, aby nie dopuścić do tego, że schorzenie wirusowe przeistoczy się w bakteryjne.
W przypadku wirusowego zapalenia spojówek spowodowanego wirusem opryszczki lub ospy wietrznej w leczeniu wykorzystywane są przeciwwirusowe krople do oczu. Jeżeli infekcja ma inne podłoże, to włączane jest jedynie leczenie objawowe – w przypadku łagodnego przebiegu choroby.
Leczenie alergicznego zapalenia spojówek
Aby przeciwdziałać dolegliwościom powiązanym z alergicznym zapaleniem spojówek, należy przede wszystkim unikać kontaktu z alergenem. W wielu przypadkach ten alergen niestety nie jest dokładnie znany. Wówczas leczenie zapalenia spojówek opiera się na stosowaniu przeciwalergicznych kropli do oczu oraz doustnych leków przeciwalergicznych.
Leczenie zapalenia spojówek – domowe sposoby
Jeżeli zapalenie spojówek przybiera łagodny przebieg, to ulgę przy towarzyszących objawach mogą przynieść nam również domowe sposoby. Przede wszystkim zalecane są krople nawilżające i łagodzące do oczu, które można zakupić bez recepty w każdej aptece. W ich składzie znajdują się takie substancje jak hialuronian sodu czy wyciąg ze świetlika lekarskiego. Krople nadają się wyłącznie do leczenia krótkotrwałego. Te, w których dostępne są konserwanty, przy długotrwałym stosowaniu mogą wysuszać oko.
Możemy stosować także roztwór z soli fizjologicznej, którym będziemy delikatnie przemywać oko, lub ziołowe okłady wykonane np. z kwiatów rumianku pospolitego. Ciepłym naparem z rumianku nasączamy wacik kosmetyczny, który przykładamy na kilka minut do oka. Napar najczęściej stosuje się w przebiegu bakteryjnego zapalenia spojówek.
Zapalenie spojówek – kiedy udać się do lekarza?
Do specjalisty należy się niezwłocznie zgłosić w sytuacji, gdy w przebiegu zapalenia spojówek pojawia się takie objawy jak:
- silny światłowstręt,
- silny ból w obrębie oka,
- twarda gałka oczna,
- pogorszenie lub utrata ostrości widzenia,
- nudności i wymioty.
Co więcej, jeżeli podczas leczenia miejscowego objawy zapalenia spojówek nie ustępują po trzech dniach lub wręcz się nasilają, to również należy skonsultować się z lekarzem.
Podczas wizyty okulista wykonuje badanie oczu, do którego wykorzystuje lampę szczelinową. Konieczne może być także wykonanie posiewu lub badania bakteriologicznego.
Jak zapobiegać zapaleniu spojówek?
Rozwojowi bakteryjnego i wirusowego zapalenia spojówek możemy zapobiegać poprzez stosowanie odpowiedniej higieny. Pamiętajmy o regularnym myciu dłoni, o korzystaniu z osobnego ręcznika i kosmetyków (zwłaszcza tusze do rzęs, cienie do powiek itp.) oraz o unikaniu pocierania oczu. Jeżeli po użyciu danego kosmetyku odczuwamy np. pieczenie w okolicy oka, to taki preparat należy niezwłocznie odstawić.
W sytuacji, gdy pracujemy przed ekranem komputera, to pamiętajmy o tym, aby w trakcie pracy robić sobie krótkie przerwy. Warto wiedzieć, że w czasie korzystania z komputera czy z telefonu rzadziej mrugamy powiekami.
Nie zapominajmy także o prawidłowej higienie soczewek kontaktowych. Natomiast podczas kąpieli w basenie czy w innym zbiorniku wodnym, korzystajmy z okularów pływackich. Podczas słonecznych dni warto nosić okulary przeciwsłoneczne z certyfikowaną ochroną UV.
Powikłania po zapaleniu spojówek
Zapalenie spojówek w większości przypadków nie zagraża naszemu zdrowiu i nie pozostawia zmian w obrębie oka. Niebezpieczeństwo stanowi dla noworodków (rzeżączkowe zapalenie spojówek) – wśród powikłań wymienia się: rozwój stanu zapalnego w obrębie innych elementów oka, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie stawów, całkowitą utratę wzroku.
Natomiast u starszych dzieci i osób dorosłych powikłania po przebytym zapaleniu spojówek występują rzadko – możliwy jest rozwój zapalenia rogówki lub zapalenia błony naczyniowej oka.
Przeczytaj również: Maść majerankowa – jak ją stosować? Działanie, skutki uboczne
Bibliografia
A. Groblewska, Alergiczne zapalenie spojówek, Alergoprofil Vol. 7, Nr 1, 2011
M. E. Prost, Bakteryjne zapalenie spojówki i rogówki – wytyczne terapeutyczne, OphthaTherapy Suplement nr 1, 2018 (dostęp online) https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/download/701/648
M. E. Prost, Podstawy antybiotykoterapii schorzeń powierzchni oka, OphthaTherapy Vol. 1/Nr 1(1), 2014 (dostęp online) https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.psjd-a1f5e591-29a5-4c2c-a31d-8c69316f7e76/content/partContents/5d507f97-0ccb-366e-b02a-db294ba1059a
M. Misiuk-Hojło, K. Bator, Wirusowe schorzenia spojówek i rogówki, OphthaTherapy Suplement nr 1, 2018 (dostęp online) https://journalsmededu.pl/index.php/ophthatherapy/article/download/702/649
S. Nowicka, U. Kosikowska, A. Malm, Wirusowe infekcje narządu wzroku – etiologia, epidemiologia i leczenie, Terapia i Leki Tom 70 nr 9, 2014 (dostęp online) https://ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2014/__FP%202014-09.pdf#page=48
