Osobowość histrioniczna – zaburzenie osobowości
Osobowość histrioniczna jest jednym z zaburzeń osobowości polegających na trwałym zahamowaniu rozwoju osobowości. Zaburzenia powiązane są z: nieprawidłowym funkcjonowaniem jednostki w społeczeństwie, dysfunkcjami interpersonalnymi (takimi jak problem z utrzymaniem i rozwijaniem bliskich relacji z innymi ludźmi), zakłóceniami w odbiorze własnej osoby.
Zaburzenia osobowości są długotrwałe i mogą doprowadzić do zaburzeń lękowych, depresji oraz dyskomfortu społecznego. Najczęściej kształtują się w okresie dzieciństwa lub w okresie młodzieńczym i trwają również w wieku dojrzałym. Dokładne przyczyny ich występowania nie są do końca zbadane. Lekarze wskazują na przyczyny o podłożu genetycznym, biologicznym oraz psychologicznym.
Osobowość histrioniczna – charakterystyka
Osobowość histrioniczna dotyczy od 2% do 3% populacji. Znacznie częściej dotyka kobiety, niż mężczyzn – u kobiet zazwyczaj diagnozowane są zaburzenia histrioniczne a u mężczyzn zaburzenia antyspołeczne. Od 10% do 15% pacjentów wymaga leczenia szpitalnego lub ambulatoryjnego.
Nazwa zaburzenia pochodzi od słowa histeria. W starożytnej Grecji Hipokrates założył, że histeria jest chorobą macicy, która pod wpływem braku aktywności seksualnej, wysusza się i wędruje wzdłuż ciała w kierunku wątroby, serca lub mózgu. W 1980 roku po raz pierwszy została opisana osobowość histrioniczna. W roku 1992 jeden z badaczy rozróżnił osobowość histeryczną i histrioniczną – osobowość histeryczna to zaburzenie na wyższym poziomie funkcjonowania (dzięki mniej nasilonym objawom), a osobowość histrioniczna funkcjonuje na niższym, infantylnym poziomie.
Człowiek z osobowością histrioniczną manipuluje ludźmi poprzez dostosowywanie swojego zachowania do potrzeb lub emocji innych. Wykorzystuje również własną atrakcyjność fizyczną.
Człowiek z osobowością histrioniczną manipuluje innymi, aby uzyskać ich aprobatę. Dostosowuje swoje zachowanie do potrzeb lub emocji osób, na których chce wywrzeć wrażenie. Wykorzystuje własną atrakcyjność fizyczną i na pierwszy rzut oka wydaje się otwarty energiczny, spontaniczny lub optymistyczny. W późniejszej fazie znajomości spontaniczność przeradza się w zachowania impulsywne, nieprzewidywalność, płytkość oraz kapryśność.
Osobowość charakteryzuje się lękiem przed samotnością, potrzebą zależności od drugiego człowieka, teatralnym sposobem bycia. Osoba histrioniczna ma skłonność do dramatyzowania i okazywania przesadzonych emocji przy równoczesnej powierzchownej uczuciowości.
Osobowość histrioniczna odczuwa lęk przed samotnością, czuje się bezwartościowa, szybko ulega wpływom społeczeństwa. Charakteryzuje się teatralnym sposobem bycia, okazywaniem przesadzonych emocji oraz poszukiwaniem wrażeń.
Człowiek z zaburzeniem czuje się bezwartościowy, bezradny, chciałby postawić kogoś innego w centrum swojego życia. Jest również wpływowy – łatwo zmienia zdanie, poglądy, postawy. Poprzez ciągłe poszukiwanie wrażeń, szybko ulega znudzeniu i odczuwa wewnętrzną pustkę. W życiu kieruje się kokieterią, uwodzeniem, częstymi zmianami partnerów. Odczuwa niechęć wobec seksu przy jednoczesnej wysokiej samoocenie swojej seksualności.
Osobowość histrioniczna – objawy
Osoba z zaburzeniem histrionicznym charakteryzuje się:
- chwiejną uczuciowością i skrajną zmiennością w wyrażaniu emocji,
- nadmierną koncentracją na swojej atrakcyjności fizycznej,
- błędną oceną relacji z innymi – uważa dane relacje za bliższe, niż są w rzeczywistości,
- egocentryzmem, który łączy się z potwierdzeniem własnych wartości poprzez zwracanie na siebie uwagi społeczeństwa,
- nadmierną reakcją na bodźce zewnętrzne i ciągłym poszukiwaniem wrażeń,
- prowokującym, uwodzicielskim zachowaniem występującym często w nieodpowiednich sytuacjach,
- słabym poczuciem tożsamości,
- ubogą zawartością systemu poznawczego,
- niedostrzeganiem własnych błędów, brakiem skupienia na istocie problemu,
- erotyzacją własnej osoby, wykorzystywaniem seksualności do manipulowania ludźmi,
- stylem wypowiedzi oderwanym od szczegółów.
Osobowość histrioniczna – trudności społeczne
Osoba histrioniczna na problem z utrzymaniem stałych relacji społecznych, przez co odczuwa pustkę, osamotnienie. Lęk przed odrzuceniem powiązany jest często z zaniżoną samooceną, depresją, poczuciem, że nie poradzi sobie w życiu.
Człowiek z zaburzeniem osobowości nie przewiduje konsekwencji swoich zachowań, przez co może stać się obiektem agresji. Uważa, że jeśli nie zauroczy społeczeństwa swoją osobą (wyglądem, zachowaniem), to będzie nikim. Równocześnie jego życiowe osiągnięcia są mniejsze niż możliwości.
Osobowość histrioniczna – przyczyny
Występowanie osobowości histrionicznej powiązane jest z czynnikami biologicznymi, czynnikami psychologicznymi oraz rozwojem indywidualnym.
Czynniki biologiczne to:
- połączenie osobowości histrionicznej i osobowości antyspołecznej – ekspresja zaburzenia zależy od płci,
- histeria występuje jako przejaw tego samego procesu, który determinuje socjopatię.
Do przyczyn o podłożu psychologicznym należą:
- doświadczenie nadużycia seksualnego – zazwyczaj wyparcie lub kwestionowanie wspomnień,
- strata rodzica płci przeciwnej lub długotrwała rozłąka,
- chłód lub brak wrażliwości matki w stosunku do dziecka płci żeńskiej – przez to dziewczynka szuka pociechy w osobie ojca. W przyszłości odbiera mężczyzn jako podniecających oraz silnych, a kobiety, w tym siebie samą, postrzega jako słabe i bezwartościowe,
- uczenie dziecka płci żeńskiej, że ładny wygląd może być wykorzystywany do zdobycia kontroli i osiągania zamierzonych celów,
- brak krytyki dziecka ze strony rodziców lub wymierzania kar za negatywne zachowania,
- brak należytej uwagi poświęconej dziecku – w przyszłości skutkuje to nienasyconym pragnieniem otrzymywania uwagi i miłości,
- dorastanie dziewczynki u boku agresywnego ojca,
- przyciąganie ojca i córki o podłożu seksualnym – zaburzenie jako odbicie nieświadomych sił popędowych, które związane są z pragnieniami kształtującymi się podczas wytwarzania więzi z rodzicem płci przeciwnej.
Przyczyny osobowości histrionicznej związane z rozwojem indywidualnym:
- redukowanie konfliktu między popędem pierwotnym a wtórnym – najczęściej występuje wypieranie popędu,
- zamrożenie w trakcie rozwoju w fazie oralnej lub w fazie edypalnej – faza oralna to etap, w którym dziecko zaspokaja swoje popędy pochodzące z gardła, warg i przełyku. Faza edypalna następuje po skończeniu przez dziecko – płci męskiej – trzech lat i skupia się na zainteresowaniu i popędzie kierowanym w stronę matki oraz chęci eliminacji ojca.
Osobowość histrioniczna a inne zaburzenia
Zaburzenie osobowości histrionicznej często występuje z: zaburzeniami somatyzacyjnymi (wielorakie, regularnie zmieniające się dolegliwości somatyczne występujące w obrębie różnych narządów i układów, zazwyczaj niepowiązane z żadną chorobą), objawami hipochondrycznymi, zaburzeniami lękowymi, depresją, uzależnieniem od substancji psychoaktywnych.
- Osobowość histrioniczna a osobowość z pogranicza – relacja między osobą z zaburzeniem histrionicznym a rodzicem płci przeciwnej oparta była na erotyzacji lub miała znamiona kazirodztwa. W przypadku osób z osobowością z pogranicza nadużycia seksualnebyły rzeczywiste.
- Osobowość histrioniczna a osobowość narcystyczna – osoba histrioniczna chce stale znajdować w centrum uwagi, dlatego dostosowuje swoje zachowanie do otoczenia, a osobowość narcystyczna ma wyolbrzymione poczucie własnej wartości.
- Osobowość histrioniczna a osobowość dyssocjalna – w porównaniu do osobowości antyspołecznej osoby histrioniczne rzadko zaangażowane są w działania przestępcze. Wyjątek stanowi nadużywanie narkotyków i środków psychoaktywnych.
Osobowość histrioniczna – leczenie
Osoby z zaburzeniem histrionicznym rzadko kiedy same zgłaszają się na terapię oraz mają problem z regularnością odbywania sesji. Pacjentki płci żeńskiej wolą leczyć się u specjalisty płci męskiej, ponieważ inne kobiety traktują z pogardą.
Na początku terapii zazwyczaj następuje idealizacja i nierealistyczne oczekiwania wobec terapeuty. Pacjentka może kokietować, uwodzić lub podejmować próby skrócenia dystansu. Rolą specjalisty jest niegodzenie się na wszelkie kontakty prywatne oraz okazanie wsparcia.
Terapia powinna nauczyć pacjenta dobierania życiowych celów. Ma wzmocnić jego samoocenę, wesprzeć w budowaniu zdrowych relacji międzyludzkich. W histrionicznym zaburzeniu osobowości najczęściej stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną.
Proces terapeutyczny skupia się na rozwoju tożsamości pacjenta oraz na pokazaniu, że jego osobowość nie może być dostosowywana pod relacje z innymi. Terapia powinna nauczyć pacjenta z zaburzeniem osobowości dobierania sobie życiowych celów oraz ich gratyfikacji. Ma wzmocnić jego samoocenę i wesprzeć w budowaniu zdrowych relacji międzyludzkich.
Terapia dobierana jest indywidualnie. Najczęściej stosuje się psychoterapię poznawczo-behawioralną, która skupia się na przyczynach i konsekwencjach działań osoby z zaburzeniem osobowości, a następnie pomaga w modyfikacji jej zachowań.
W leczeniu osoby histrionicznej często wykorzystywany jest tzw. dzienniczek myśli oraz trening asertywności. Wykonywane są również ćwiczenia aktywnego słuchania oraz ćwiczenia opóźniania impulsu do bycia w centrum społecznej uwagi. W niektórych przypadkach należy zastosować leczenie farmakologiczne, zwłaszcza jeśli pacjentowi towarzyszą objawy depresji lub stany lękowe.
Przeczytaj także: Osobowość negatywistyczna – cechy, przyczyny, leczenie
Bibliografia
L. Cierpiałkowska, E. Soroko, Zaburzenia osobowości, Poznań, 2017
A. Jakubik, Zaburzenia osobowości, Warszawa 2003
R. Davis, T. Millon, Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, 2005
J. Groth, Histrioniczne zaburzenie osobowości (dostęp online) https://www.researchgate.net/profile/Jaroslaw-Groth/publication/265050245_Histrioniczne_zaburzenie_osobowosci/links/54fa23d40cf2040df21b1c80/Histrioniczne-zaburzenie-osobowosci.pdf
https://emocje.pro/histrioniczne-zaburzenie-osobowosci-histrionic-personality-disorder-hpd/
https://czpfeniks.pl/osobowosc-histrioniczna-teatralnosc-w-zachowaniu-i-nadmierna-uczuciowosc/
