Czym jest empatia?
Według psychologów empatia to zdolność do współodczuwania stanów psychicznych innych ludzi. Dzięki niej jesteśmy w stanie rozróżnić uczucia i emocje, staramy się postawić w danej sytuacji oraz chcemy nieść pomoc.
Empatia rozwija się w nas przez całe życie – już od etapu wczesnego dzieciństwa. Jest ona reakcją indywidualną, która ściśle powiązana jest z naszymi własnymi doświadczeniami.
Badacze wyróżniają trzy podstawowe rodzaje empatii:
- empatię poznawczą – pozwala na zrozumienie uczuć, emocji, motywacji drugiej osoby na podstawie obserwacji rzeczywistości,
- empatię emocjonalną – polega na wyobrażeniu lub współodczuwaniu emocji drugiej osoby,
- empatię współczującą – opiera się na niesieniu pomocy i rozpoznaniu, czego druga osoba może potrzebować w danej sytuacji.
Co ciekawe, te trzy rodzaje empatii nie muszą występować razem. Co to oznacza? Możemy współodczuwać silne emocje drugiego człowieka, np. smutek i chcemy mu pomóc, ale równocześnie nie jesteśmy w stanie do końca zrozumieć jego zachowania.
Kim jest człowiek empatyczny?
Człowiek empatyczny ma wysoko rozwiniętą umiejętność empatii. Dzięki temu jest mu łatwiej zbudować stałą relację, ponieważ jest w stanie zrozumieć motywacje i podstawy działania innych. Potrafi wczuć się w ich emocje, rozterki, szczerze cieszyć się z sukcesów, wzruszać się lub płakać w sytuacjach porażki.
Osoba empatyczna jest dobrym obserwatorem otoczenia. W konwersacji nie tylko zwraca uwagę na wypowiedziane słowa, ale również na ton wypowiedzi oraz na sygnały niewerbalne (gesty, mimikę twarzy, postawę).
Człowiek empatyczny zazwyczaj nie jest samotny, ponieważ z większą łatwością nawiązuje nowe relacje oraz utrzymuje wieloletnie przyjaźnie. Najbliższe otoczenie wie, że może na taką osobę liczyć, ze względu na to, że zawsze służy pomocą.
Człowieka empatycznego cechuje: akcpetacja ludzkiej indywidualności, życzliwość, dojrzałość, serdeczność, otwartość.
Tak jak wspomnieliśmy wyżej, empatia może się w nas rozwijać przez całe życie, ponieważ na jej poziom wpływają sytuacje, wydarzenia i uczucia z naszej przeszłości. Jeżeli sami znaleźliśmy się w trudnym życiowym momencie, wówczas łatwiej jest nam odczytywać emocje innych oraz je współodczuwać.
Człowiek empatyczny jest więc dojrzały, wrażliwy oraz otwarty na drugiego człowieka. Jest również życzliwy, serdeczny i akceptuje ludzkie indywidualności, a także własną przeszłość i przeżycia. Jest dobrym rozmówcą, ponieważ stroni od kłótni i konfliktów, a także potrafi umiejętnie słuchać. Stara się nie oceniać drugiego człowieka, a zrozumieć jego motywacje.
Przeczytaj: Introwertyk – typy, cechy, charakter, zachowanie
Czy empatia może działać na naszą niekorzyść?
Niektórzy badacze podkreślają, że empatyczne zachowania nie zawsze wpływają na naszą korzyść, zwłaszcza w kontekście relacji i życia w społeczeństwie. Osoba empatyczna w wielu sytuacjach narażona jest na wykorzystanie i zranienie, ponieważ jest wrażliwa i ufna. Człowiek empatyczny wykazuje też problemy z byciem asertywnym. Nie umie odmówić pomocy, ponieważ boi się odrzucenia.
Warto zdawać sobie sprawę z tego, że nie jesteśmy w stanie sympatyzować z każdą osobą. Tutaj dużo zależy od kontekstu i samej sytuacji. Czasami po prostu nie jesteśmy w stanie zrozumieć motywacji danego człowieka, nie znamy takich uczuć, ponieważ sami ich nie przeżyliśmy. Jeżeli nie jesteśmy w stanie komuś pomóc, to nie oznacza to, że jesteśmy złymi ludźmi. Empatia i wrażliwość budzą w nas wręcz poczucie obowiązku niesienia pomocy.
Empatia sprawia, że silnie współodczuwamy emocje bliskich nam osób. To z kolei może negatywnie wpływać na nasze samopoczucie.
Bycie osobą empatyczną może negatywnie wpływać na nasze samopoczucie psychiczne. Wynika to z tego, że zbyt mocno odczuwamy dane uczucia i emocje ludzi z naszego bliskiego otoczenia. Przez to sami się zadręczamy, szukamy wyjścia z sytuacji. Często również towarzyszą nam problemy z bezsennością czy z koncentracją, ponieważ zmartwienia utrudniają nam codziennie funkcjonowanie.
Kiedy chęć pomocy jest bezinteresowna, wówczas można mówić o postawie altruistycznej. Wielu specjalistów podkreśla jednak, że współcześnie nie jesteśmy w stanie być prawdziwie bezinteresowni, co wynika z zasady wzajemności. Robiąc coś dobrego, możemy więc nieświadomie oczekiwać nagrody czy korzyści. To z kolei negatywnie wpływa na relacje interpersonalne, zwłaszcza w sytuacji, gdy osoba, której pomogliśmy, nie jest skora do rewanżu.
Zapoznaj się: Ambiwertyk – kim jest i jakie są jego cechy?
Bibliografia
A. Białek, Sympatia, empatia, podejmowanie perspektywy, Psychoterapia, 2007 (dostęp online) http://www.psychoterapiaptp.pl/uploads/PT2007n3s23Bialek.pdf
M. Dziewiecki, Empatia i asertywność w komunikacji międzyludzkiej, Zeszyty Formacji Katechetów, 2017
