Anoreksja u dzieci – objawy, przyczyny, rozpoznanie

Anoreksja u dzieci to temat niezwykle kontrowersyjny. Jak to możliwe, że chorują na nią już kilkuletnie dzieci? Jakie przyczyny ma anoreksja u najmłodszych i skąd właściwie się bierze? W jaki sposób stosunkowo wcześnie rozpoznać jadłowstręt psychiczny u swojego dziecka?

Dziecko siedzące przy stole

Czy dziecko może chorować na anoreksję? 

Anoreksja (in. jadłowstręt psychiczny) to choroba, która zazwyczaj pojawia się w okresie dojrzewania oraz wcześniej dorosłości. Niestety, zapadają na nią coraz częściej dzieci poniżej 12. roku życia. Anoreksja bywa diagnozowana także… u niemowląt. Jak to możliwe?

Choć anoreksja jest zaburzeniem odżywiania, na które zapadają głównie kilkunastoletnie dziewczęta, granica tego wieku w ostatnich latach systematycznie się obniża – na jadłowstręt psychiczny cierpią już nawet 9-letnie dzieci. Równie szokujące jest występowanie tej choroby u niemowląt. Skąd bierze się anoreksja u dzieci poniżej drugiego roku życia?

Skąd się bierze anoreksja u bardzo małych dzieci?

Anoreksja niemowlęca różni się od jadłowstrętu psychicznego, który diagnozuje się u nastolatków i młodych dorosłych. Po pierwsze, anoreksja u niemowląt występuje niezwykle rzadko. Po drugie, ma ona niewiele wspólnego z potrzebą odchudzania się czy posiadania szczupłej sylwetki – jak dzieje się w przypadku dojrzewających dziewcząt i chłopców. 

Anoreksja może występować również u niemowląt. Wśród jej przyczyn wymienia się m.in. nieprawidłowe relacje rodzinne.

Anoreksja u niemowlęcia ma swój początek w nieprawidłowej relacji na linii rodzic-dziecko. Przyczyn takiej sytuacji może być wiele. Należą do nich: 

  • nieprawidłowe podejście do rozszerzania diety niemowlaka,
  • stosowanie nieprawidłowych metod karmienia dziecka,
  • nadmierne przywiązywanie wagi do każdego posiłku, 
  • przewrażliwienie rodziców na tle jedzenia, 
  • karmienie dziecka na siłę i wbrew protestom, 
  • napięte relacje między rodzicami i konflikty rodzinne,
  • poczucie zagrożenia lub osamotnienia w rodzinie.

Oczywiście, zanim przystąpimy do diagnozowania anoreksji u odmawiającego przyjmowania posiłków niemowlaka, należy wykluczyć inne, somatyczne przyczyny braku łaknienia. Pamiętajmy, że u tak małych dzieci, podobnie jak u dorosłych, wraz z postępem choroby następuje ogromne wyniszczenie organizmu – należy więc działać szybko.

Przeczytaj: Bulimia a anoreksja – czym się różnią?

Jak objawia się anoreksja u dzieci?

Tak jak wspomnieliśmy, anoreksja u niemowląt wygląda inaczej niż u osób dorosłych ze względu na brak objawów związanych z pragnieniem bycia szczupłym czy z dążeniem do wyimaginowanych ideałów piękna. 

Niemowlę z anoreksją: 

  • odmawia przyjmowania posiłków, 
  • nie sygnalizuje uczucia głodu, 
  • nie interesuje się jedzeniem, 
  • traci na wadze i przestaje rosnąć,
  • zaczyna doświadczać zaburzeń rozwojowych. 

U starszych dzieci jadłowstręt psychiczny bardziej przypomina anoreksję, jaką znamy z programów, filmów i książek – z tą różnicą, że anoreksja u 8- czy 10-letniego dziecka czyni w jego rozwijającym się dopiero organizmie o wiele gorsze zniszczenia i szkody, niż u osoby dorosłej. Jedną z nich jest zahamowanie procesu dojrzewania. 

Do objawów anoreksji u dziecka zaliczamy również: 

  • spadek masy ciała o co najmniej 15%,
  • niższą temperaturę ciała i większą wrażliwość na zimno, 
  • suchą skórę, łamliwe włosy i paznokcie, 
  • meszek płodowy, czyli delikatne włoski na całym ciele, 
  • pogorszenie stanu szkliwa i dziąseł, 
  • zaburzenia elektrolitowe, 
  • niedociśnienie, 
  • częstsze złamania i infekcje, 
  • problemy z koncentracją i pamięcią. 

Oczywiście, diagnozę jadłowstrętu psychicznego u dziecka może postawić jedynie specjalista. To ważne, by skorzystać z jego pomocy jak najwcześniej. Zastanawiasz się, kiedy pójść z dzieckiem do psychologa lub psychiatry i jak w porę zauważyć rozwijającą się anoreksję?

Przeczytaj: Anoreksja bulimiczna – czym się objawia i jakie są jej skutki?

Anoreksja u dzieci – lista sygnałów ostrzegawczych dla opiekunów

Rodzinne gotowanie
Na rozwój anoreksji u dziecka wskazuje m.in. nadmierne zainteresowanie procesem przygotowywania jedzenia

Poniżej przygotowaliśmy obszerną listę sygnałów ostrzegawczych. Ich wystąpienie może świadczyć o rozwijającym się jadłowstręcie lub o znajdowaniu się dziecka na prostej drodze ku tej chorobie.

Anoreksja u dzieci – niepokojące sygnały ostrzegawcze:

  • wysoki samokrytycyzm,
  • niskie poczucie własnej wartości,
  • podejmowanie diety i interesowanie się sposobami na schudnięcie,
  • rezygnowanie z różnych potraw ze względu na ich kaloryczność,
  • częste ważenie się przez dziecko,
  • krytykowanie swojego wyglądu,
  • twierdzenie, że jest się za dużym i za grubym, 
  • unikanie jedzenia wspólnie posiłków, 
  • odmawianie jedzenia posiłków, 
  • chowanie lub wyrzucanie jedzenia, 
  • kłamstwa na temat ilości zjadanego jedzenia, 
  • agresja w odpowiedzi na namawianie do jedzenia, 
  • nadmierne zainteresowanie przygotowywaniem jedzenia, 
  • próby obliczania kaloryczności spożywanych posiłków, 
  • izolowanie się od rówieśników i rodziny, 
  • noszenie coraz luźniejszych i obszerniejszych ubrań. 

Niestety, dzieci chore na anoreksję często potrafią bardzo długo ukrywać zarówno objawy jadłowstrętu, jak i jego skutki i konsekwencje dla organizmu. Otoczenie dziecka zazwyczaj zarzuca sobie zbyt późną interwencję. Niektórzy rodzice przypisują sobie także winę za rozwój anoreksji u dziecka – czy słusznie?

Jakie są przyczyny anoreksji u dzieci? 

Przyczyny anoreksji u dzieci wciąż nie są do końca jasne. Ustalono, że na powstawanie i rozwój anoreksji u dzieci wpływają różnorodne czynniki: psychologiczne, społeczne oraz genetyczne. 

Zauważono na przykład, że anoreksja częściej pojawia się u dzieci, które wykazują się dużym perfekcjonizmem i sumiennością. Jednocześnie, większą predyspozycję do zapadnięcia na anoreksję wykazują dzieci ze środowisk rodzinnych, w których występowały:

  • różnego rodzaju dysfunkcje i zaniedbania,
  • poczucie odrzucenia i bycia niepotrzebnym,
  • wysokie wymagania i nierealistyczne oczekiwania względem dziecka. 

Nie zapominajmy także o wspomnianych już przyczynach niemowlęcej anoreksji i trudnościach na linii rodzic-dziecko. Odgrywają one istotną rolę również w rozwoju anoreksji u starszych dzieci.

Na rozwój anoreksji u dzieci wpływają różnorodne czynniki, w tym: psychologiczne, społeczne i genetyczne.

Badania dowodzą, że na genezę anoreksji wpływ mają także uwarunkowania genetyczne – stwierdzono częstsze występowanie anoreksji u bliźniąt lub u dzieci, których matka borykała się z zaburzeniami odżywiania.

Nie bez znaczenia jest oczywiście także współczesny kult wychudzonej sylwetki. Dzieci mają coraz powszechniejszy dostęp do mediów społecznościowych, które promują chudość i odchudzanie się.

Ogromnie ważne w kontekście przyczyn anoreksji są także wyznawane przez rodziców dziecka wartości. Jeśli opierają oni swoją samoocenę i poczucie własnej wartości na wyglądzie, to ich dziecko z łatwością przejmie właśnie taki (niezwykle szkodliwy) sposób myślenia. Oczywiście, sprzyja on powstawaniu zaburzeń odżywiania. 

Zapoznaj się: Bulimia – objawy, rodzaje, leczenie. Jak pomóc choremu?

Leczenie anoreksji u dzieci – na czym polega? 

Leczenie anoreksji u dzieci jest procesem długotrwałym i wymagającym wiele pracy oraz cierpliwości. Dziecko powinno być przede wszystkim pod stałą opieką lekarza – w niektórych przypadkach konieczna staje się bowiem hospitalizacja.

Leczenie anoreksji u dzieci opiera się głównie na psychoterapii, psychoedukacji oraz na pracy z dietetykiem.

Leczenie anoreksji opiera się na intensywnej psychoterapii indywidualnej, psychoedukacji oraz pracy z dietetykiem. Niekiedy w leczenie anoreksji włączana jest także psychoterapia grupowa lub całościowa terapia systemowa rodziny. 
Pamiętajmy, że niezwykle istotna w trakcie wychodzenia z anoreksji jest dla dziecka obecność najbliższych. Silna sieć wsparcia społecznego odgrywa w leczeniu znaczącą rolę i bardzo podnosi jego skuteczność. 

Niestety, anoreksja jest chorobą, która ma tendencję do odnawiania się – zwłaszcza w sytuacji życiowego kryzysu. Warto więc również rozważyć prowadzenie leczenia podtrzymującego i wspierającego dziecko na dalszych etapach zdrowienia i prowadzenia satysfakcjonującego życia. 

Zapoznaj się: Psychoterapia – od czego zacząć?

 

 

Bibliografia

A. Jasiówka, Zaburzenia odżywiania występujące u dzieci i młodzieży (dostęp online) https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/165682/jasiowka_zaburzenia_odzywiania_wystepujace_u_dzieci_i_mlodziezy_2013.pdf?sequence=1&isAllowed=y

M. Cichecka-Wilk, Anoreksja niemowlęca – kryteria rozpoznania, etiologia, sposoby leczenia, Studia Edukacyjne nr 60, 2021

J. Jośko, J. Kamecka-Krupa, Czynniki ryzyka anoreksji, Problemy Higieny i Epidemiologii, 88(3), 2007 (dostęp online) http://www.phie.pl/pdf/phe-2007/phe-2007-3-254.pdf

https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/zaburzenia-odzywiania-jak-rozmawiac-o-pierwszych-objawach-z-wlasnym-dzieckiem-3/

https://osrodkiterapii.pl/anoreksja-u-dzieci-przyczyny-i-objawy/