Czy kawa z kapsułek szkodzi? Prawda o aluminium, plastiku i furanie

Wygoda, szybkość przygotowania i różnorodność smaków kuszą, ale czy taka kawa jest bezpieczna dla zdrowia?

Kawa z ekspresu kapsułkowego – czy rzeczywiście szkodzi zdrowiu?

Kawa od lat towarzyszy nam każdego dnia – pobudza, poprawia nastrój, a dla wielu jest nieodłącznym elementem poranka. W ostatnich latach coraz większą popularność zdobywają ekspresy kapsułkowe. Wygoda, szybkość przygotowania i różnorodność smaków kuszą, ale czy taka kawa jest bezpieczna dla zdrowia? Warto przyjrzeć się temu tematowi z bliska, zwłaszcza jeśli zależy nam na świadomych wyborach.

Furan – czym jest i dlaczego budzi niepokój?

Furan to związek chemiczny powstający w żywności poddanej obróbce cieplnej, szczególnie podczas palenia ziaren kawy. Jest substancją lotną, toksyczną i wykazuje działanie rakotwórcze u zwierząt laboratoryjnych, zwłaszcza w odniesieniu do wątroby. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem klasyfikuje furan jako „możliwy czynnik rakotwórczy dla ludzi” (grupa 2B). W organizmie człowieka furan jest szybko wchłaniany z przewodu pokarmowego i metabolizowany w wątrobie.

Jak powstaje furan w kawie kapsułkowej?

Najwyższe stężenia furanu wykrywa się w kawie palonej, a następnie w kawie parzonej – zwłaszcza tej przygotowywanej w ekspresach kapsułkowych i ciśnieniowych. Powód? Hermetycznie zamknięte kapsułki uniemożliwiają ulatnianie się furanu podczas parzenia – gorąca woda pod ciśnieniem ekstrahuje go do napoju, a zamknięta konstrukcja kapsułki nie pozwala na jego odparowanie. Dla porównania: w kawie z ekspresu przelewowego czy rozpuszczalnej poziomy furanu są znacznie niższe, bo napój ma kontakt z powietrzem i furan częściowo ulatnia się jeszcze przed wypiciem.

Czy ilości furanu w kawie kapsułkowej są niebezpieczne?

Badania wykazują, że kawa z kapsułek zawiera najwięcej furanu spośród popularnych metod parzenia – od 117 do 244 nanogramów na mililitr, podczas gdy espresso z ekspresu ciśnieniowego to 43–146 ng/ml, a kawa rozpuszczalna 12–35 ng/ml. Jednak nawet te wartości, przy typowym spożyciu (2–3 filiżanki dziennie), nie przekraczają poziomów uznawanych za bezpieczne dla zdrowia. Aby przekroczyć dopuszczalne dzienne spożycie furanu (2 μg/kg masy ciała), trzeba by wypić co najmniej 20 filiżanek kawy kapsułkowej dziennie.

Furan w kawie a ryzyko zdrowotne

Nie ma obecnie jednoznacznych dowodów na szkodliwość furanu w typowych ilościach spożywanych przez ludzi, choć badania na zwierzętach wskazują na jego toksyczność i potencjał rakotwórczy. Największe obawy dotyczą przewlekłego narażenia, szczególnie u osób pijących duże ilości kawy kapsułkowej. Warto jednak podkreślić, że epidemiologiczne badania populacyjne wykazały wręcz odwrotną zależność – regularne picie kawy wiązało się ze zmniejszonym ryzykiem raka wątroby.

Czy kapsułki sprzed 10 lat były bardziej szkodliwe niż obecne?

Dziesięć lat temu (czyli około 2015 roku) poziomy furanu w kawie kapsułkowej były szeroko badane i alarmowały media oraz instytucje zdrowia publicznego. W tamtym okresie technologia produkcji kapsułek była mniej zaawansowana, a hermetyczne zamknięcie kapsułek sprzyjało zatrzymywaniu furanu w napoju. Badania z tego okresu wykazywały, że kawa z kapsułek miała wyższe stężenia furanu niż inne metody parzenia, a wartości podawane w literaturze naukowej (117–244 ng/ml) odnoszą się właśnie do kapsułek dostępnych około dekady temu.

Obecnie producenci coraz częściej wdrażają innowacje technologiczne, które mają na celu ograniczenie obecności furanu – np. modyfikują proces palenia kawy (niższe temperatury, dłuższy czas), a także projektują kapsułki umożliwiające częściowe odparowanie lotnych związków podczas parzenia. Nie ma jednak szeroko dostępnych, aktualnych badań porównujących bezpośrednio poziomy furanu w kapsułkach sprzed 10 lat i obecnych. Można jednak przypuszczać, że świadomość problemu i presja konsumencka przyczyniły się do poprawy bezpieczeństwa kapsułek, choć różnice mogą być niewielkie i zależne od producenta.

Jak ograniczyć narażenie na furan podczas picia kawy kapsułkowej?

Po zaparzeniu kawy odczekaj 1–3 minuty przed wypiciem – część furanu odparuje.
Nie przekraczaj umiarkowanych ilości kawy (2–3 filiżanki dziennie).
Wybieraj kapsułki od renomowanych producentów, którzy deklarują stosowanie nowoczesnych technologii produkcji.

Skład kapsułek – na co zwracać uwagę?

Kawa sama w sobie może być wartościowym napojem, bogatym w antyoksydanty i wspierającym metabolizm. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy do kapsułek dodawane są niepożądane składniki:

cukier,
aromaty,
tłuszcze utwardzone (w tym tłuszcze trans),
mleko w proszku.

Te dodatki mogą zmieniać profil zdrowotny napoju, podnosząc kaloryczność i negatywnie wpływając na gospodarkę cukrową organizmu. Dlatego kluczowe jest czytanie składu kapsułek i wybieranie tych, które zawierają wyłącznie mieloną kawę.

Aluminium w kapsułkach do kawy – zalety i zagrożenia

Aluminium jest jednym z najczęściej stosowanych materiałów w produkcji kapsułek do kawy. Jego główną zaletą jest doskonała ochrona kawy przed dostępem tlenu i wilgoci, co pozwala dłużej zachować świeżość i aromat napoju. Dzięki temu kawa w kapsułkach aluminiowych rzadziej ulega utlenieniu, nie traci smaku i nie gorzknieje. Aluminium jest także lekkie, łatwe do formowania i dobrze nadaje się do recyklingu, choć jego przetwarzanie wymaga sporych nakładów energii i generuje znaczne ilości odpadów przemysłowych.

Jednak wokół aluminium narastają kontrowersje zdrowotne. Obawy dotyczą przede wszystkim możliwości migracji aluminium do napoju podczas parzenia. Ryzyko to wzrasta, jeśli użyty materiał jest niskiej jakości lub nie został odpowiednio zabezpieczony. Wysoka temperatura (ok. 100°C) i kwaśne środowisko kawy (pH 4,5–6) sprzyjają przenikaniu jonów aluminium do napoju, zwłaszcza jeśli kapsułka jest uszkodzona lub wykonana z taniego, nieanodowanego aluminium. Warto jednak zaznaczyć, że większość badań nie wykazała jednoznacznego związku między spożyciem kawy z kapsułek aluminiowych a zwiększonym ryzykiem chorób, takich jak choroba Alzheimera czy nowotwory. Renomowani producenci stosują wysokiej jakości aluminium i dodatkowe powłoki ochronne, które minimalizują kontakt napoju z metalem, a tym samym ryzyko migracji.

Plastik w kapsułkach – rodzaje i potencjalne zagrożenia

Drugim popularnym materiałem jest plastik – najczęściej polipropylen (PP) lub polietylen (PE), uznawane za stosunkowo bezpieczne tworzywa do kontaktu z żywnością. Plastikowe kapsułki są tańsze w produkcji, lżejsze i łatwiejsze do formowania. Jednak ekspozycja na wysoką temperaturę i kwaśne środowisko kawy może prowadzić do migracji niektórych związków chemicznych z plastiku do napoju, zwłaszcza jeśli użyto tańszych, mniej odpornych materiałów, takich jak PVC czy plastik z recyklingu.

Nawet plastik oznaczony jako „BPA free” może uwalniać inne substancje, które wciąż są przedmiotem badań pod kątem bezpieczeństwa zdrowotnego. Ryzyko wzrasta, jeśli kapsułka jest długo przechowywana w nieodpowiednich warunkach lub jeśli plastikowy filtr zostaje uszkodzony podczas parzenia. Dodatkowo, obecność mikroplastików w napoju to coraz częściej podnoszony problem – niewielkie cząstki plastiku mogą przedostawać się do kawy podczas kontaktu z gorącą wodą i ciśnieniem.

Migracja substancji chemicznych – co mówią badania?

Najnowsze badania wykazały, że zarówno z kapsułek aluminiowych, jak i plastikowych mogą migrować do napoju śladowe ilości substancji chemicznych, takich jak ftalany czy adipiniany, stosowane jako plastyfikatory. Ich obecność wykryto w kawie przygotowywanej zarówno z kapsułek aluminiowych, jak i plastikowych. Poziomy tych substancji są jednak zazwyczaj bardzo niskie i – według aktualnej wiedzy – nie przekraczają dopuszczalnych norm dla zdrowia człowieka.

Kawa kapsułkowa a zdrowy styl życia

Umiarkowane spożycie kawy – również tej z ekspresu kapsułkowego – może być elementem zdrowego trybu życia. Kawa poprawia koncentrację, wspiera metabolizm i może zmniejszać ryzyko niektórych chorób przewlekłych. Jednak:

wybieraj kapsułki bez zbędnych dodatków,
pij kawę bez cukru i śmietanki,
nie przekraczaj 3–5 filiżanek dziennie,
po zaparzeniu odczekaj chwilę przed wypiciem.

Warto pamiętać, że kawa nie jest dla wszystkich – osoby z nadciśnieniem, problemami żołądkowymi czy nadwrażliwością na kofeinę powinny skonsultować jej spożycie z lekarzem.

Podsumowanie – świadomy wybór to podstawa

Kawa z ekspresu kapsułkowego nie musi być szkodliwa, jeśli podejdziemy do jej wyboru z rozwagą. Kluczowe jest czytanie składów, ograniczanie ilości dodatków oraz spożywanie napoju w umiarkowanych ilościach. Warto też pamiętać o prostych sposobach na ograniczenie potencjalnych zagrożeń, takich jak odczekanie kilku minut po zaparzeniu. Świadome wybory to najlepszy sposób na czerpanie przyjemności z kawy bez obaw o zdrowie.