Cukrzyca ciążowa – jakie mogą być powikłania okołoporodowe?
Od II trymestru ciąży często dochodzi do zaburzeń w obrębie gospodarki węglowodanowej i lipidowej, stąd cukrzyca ciążowa jest powszechną dolegliwością ciężarnych. Glukoza jest w stanie niestety przeniknąć przez łożysko do dziecka, co powoduje szereg problemów, m.in. zaburzenia metaboliczne czy nadmierny wzrost (makrosomia). Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, gdy szacowana masa urodzeniowa dziecka plasuje się powyżej 90. centyla odpowiedniego dla wieku płodowego, narodowości, rasy i płci – wówczas mówimy o makrosomii I (4000 g), II (4500 g) lub III (5000 g) stopnia.
Makrosomia ma ogromny wpływ na poród. Przyczynia się przede wszystkim do przedłużającej się akcji porodowej, zwiększa ryzyko cięcia cesarskiego, zastosowania kleszczy czy wystąpienia urazów okołoporodowych, np. dystocji barkowej. W niektórych przypadkach dochodzi nawet do niedotlenienia płodu (w wyniku zbyt długiego porodu i przebywania dziecka w kanale rodnym) lub nieprawidłowego rozwoju neurologicznego.
Niebezpieczne jest także ryzyko niedocukrzenia noworodka w okresie okołoporodowym, jeśli podczas życia płodowego otrzymywał on w nadmiarze glukozę z krwi matki przez łożysko. Podczas porodu podaż ta zostaje zatrzymana, co może być bardzo niebezpieczne dla jeszcze niedojrzałych komórek nerwowych dziecka, gdyż naturalną reakcją organizmu jest zwiększona produkcja insuliny przez komórki β trzustki noworodka – a jej nadmierna produkcja może spowodować niedocukrzenie.
Nieleczona cukrzyca ciążowa zwiększa ponadto ryzyko nadmiernej utraty krwi podczas porodu u matki czy wystąpienia urazów okołoporodowych, jak np. uszkodzeń dróg rodnych. Cukrzyca ciążowa przyczynia się dodatkowo do stanu przedrzucawkowego oraz nadciśnienia indukowanego ciążą – oba te stany są zagrażające dla życia dziecka i matki.
Konsekwencje mogą być, jak widać, bardzo poważne, dlatego lekarze wskazują, aby w ciąży szczególnie uważnie dbać o prawidłowy poziom glukozy we krwi, a w przypadku wykrycia cukrzycy ciążowej, rozpocząć odpowiednie leczenie. Jeśli glikemia nie zostanie wyregulowana, niestety narażamy dziecko na szereg powikłań okołoporodowych.
Inne powikłania nieleczonej cukrzycy ciążowej
Poza powikłaniami typowo okołoporodowymi cukrzyca ciążowa może doprowadzić do tzw. fetopatii cukrzycowej – to zespół różnego rodzaju zaburzeń u noworodka, które powstały na skutek hiperglikemii u matki (i tym samym hiperinsulinemii u płodu) w drugiej połowie ciąży. Konsekwencją tego mogą być następujące powikłania:
- nadmierna masa urodzeniowa dziecka,
- nadmierne otłuszczenie,
- przerost niektórych narządów,
- przerost tkanek, w których metabolizowanie glukozy jest związane z insuliną,
- zaburzenia gospodarki elektrolitowej,
- niedojrzałość układu oddechowego, w tym płuc,
- hiperbilirubinemia,
- hipoglikemia.
Postępowanie z noworodkiem po porodzie
Jeśli kobieta ma cukrzycę ciążową, bezpośrednio po porodzie zostanie zmierzona glikemia u noworodka. Jeżeli glukoza będzie na zbyt niskim poziomie, lekarze neonatolodzy zalecą dożylne podanie glukozy – także ze względu na to, że matka może mieć w pierwszych godzinach po porodzie niewiele pokarmu. Jeśli badania wykażą, że noworodek ma tendencje do niskiego poziomu glukozy – a to może z kolei powodować zaburzenia adaptacyjne – noworodek być może będzie musiał zostać na obserwacji na oddziale noworodkowym. Warto również wiedzieć, że dzieci, których matki miały cukrzycę ciążową w ciąży, mają większe ryzyko rozwoju przedłużającej się żółtaczki noworodkowej, przez co również muszą pozostać dłużej w szpitalu.
O czym pamiętać po powrocie do domu?
Cukrzyca ciążowa zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. u dziecka, a także otyłości w życiu dorosłym. Z tego powodu mama powinna już od pierwszych dni dbać o to, aby noworodek nie był przekarmiany. Należy również kontrolować przyrosty masy ciała.
Świeżo upieczona mama po ok. 6 tygodniach od porodu powinna wykonać badanie obciążenia glukozą – aby ocenić, czy cukrzyca była wywołana zmianami związanymi z ciążą, czy jest to stan stały, niewynikający z ciąży. Ponadto kobiety, które z cukrzycą ciążową mają większe ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 po kilku latach od urodzenia dziecka – muszą zatem stale kontrolować poziom glukozy na czczo, zdrowo się odżywiać, regularnie uprawiać sport i utrzymywać prawidłową masę ciała.
Bibliografia
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020 – Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, [w:] Diabetologia Praktyczna, tom 6, nr 1, 2020.
Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą, [w:] Ginekol Pol., Nr 6, 82, 2011, s. 474-479.
