Czy w ciąży można pić alkohol?
Zacznijmy od wyjaśnienia i podkreślenia najważniejszej kwestii. W Internecie pojawia się mnóstwo pytań dotyczących spożywania napojów alkoholowych w ciąży. Z pewnością wynika to z braku dostatecznej wiedzy i nadmiernej pobłażliwości. Brak informowania ciężarnych pacjentek przez personel medyczny o zagrożeniach wynikających z picia alkoholu to kolejny powód błędnych decyzji.
Ile alkoholu można wypić w ciąży?
Nie ma dawki etanolu bezpiecznej dla płodu! Żaden odpowiedzialny lekarz nie wskaże ilości alkoholu, która z pewnością nie wpłynie na rozwój dziecka. Nie istnieją również wyniki badań, w których można wyczytać informację o ilości alkoholu, która jest bezpieczna dla dziecka w okresie prenatalnym. Każda spożyta ilość etanolu w ciąży to ogromne i niezaprzeczalne ryzyko. Ta informacja jest niepodważalna i nie powinna podlegać żadnym dyskusjom.
Nie istnieje żadna bezpieczna ilość alkoholu, jaką ciężarna kobieta może przyjąć bez szkody i narażenia płodu.
Niestety w wielu kulturach wciąż panuje fałszywe przekonanie o tym, że niektóre rodzaje alkoholi pozytywnie wpływają na samopoczucie matki i obraz krwi. Najczęściej dotyczy to czerwonego wina czy też szampana. Tymczasem alkohol (nawet w niewielkich ilościach) zażywany przez kobietę ciężarną może być przyczyną wielu zaburzeń i chorób potomka. Niektóre z nich widoczne są już w okresie ciąży. Jednak większość zaburzeń diagnozowana jest najczęściej w pierwszych latach życia dziecka i w okresie szkolnym. To bardzo istotne, aby rozpowszechniać informację o tym, że każdy rodzaj alkoholu pity w ciąży może doprowadzić do pojawienia się u dziecka pełnoobjawowego FAS.
Etanol spożywany w postaci napojów alkoholowych może uszkodzić płód na każdym etapie jego rozwoju. Lekarze za szczególnie niebezpieczne dla rozwoju płodu uznają picie alkoholu na początku ciąży, a dokładnie w I trymestrze ciąży (do 13. tygodnia ciąży). Nie oznacza to jednak, że po tym okresie płód jest odporny na toksyczne działanie etanolu i kobieta może spożywać w niewielkich ilościach substancje alkoholowe. Picie alkoholu w II i III trymestrze ciąży to niebezpieczeństwo zarówno dla dziecka, jak i dla kobiety ciężarnej (np. niebezpieczne dla życia matki późne poronienie).
Czy da się wyleczyć FAS?
Picie alkoholu wiąże się z konsekwencjami dla rozwoju płodu. Konsekwencje te obejmują zarówno sferę fizyczną i umysłową, jak i psychiczną oraz społeczną. Bardzo ważna jest świadomość nieodwracalności powstałych zmian neurologicznych. W mózgu dziecka pojawiają się trwałe zmiany, których po porodzie w kolejnych latach życia po prostu nie da się wyleczyć. Cierpienie noszone przez dzieci matek, które z powodu braku odpowiedzialności lub niewiedzy sięgały po alkohol w ciąży, to piętno na całe życie.
Alkoholowy Zespół Płodowy (FAS, fetal alcohol syndrome) to nieuleczalny zespół chorobowy. Nie da się wyleczyć dziecka z FAS. Nie istnieje lekarstwo na Alkoholowy Zespół Płodowy i nie wyrasta się z niego.
Oczywiście nie oznacza to, że nie ma ratunku i nadziei dla dzieci z FAS. Trafna diagnoza, terapia, stałe wsparcie i opieka specjalistów (m.in. fizjoterapeuty, logopedy, psychologa, endokrynologa, fizjoterapeuty) przynoszą ogromne efekty. Wspólne działanie i zaangażowanie opiekunów i specjalistów to klucz do osiągnięcia jak najlepszych efektów i polepszenia życia małego pacjenta.
Czym się różni FAS od FAE?
Alkoholowy Zespół Płodowy znany pod skrótem FAS jest to zespół chorobowy, który stanowi konsekwencję oddziaływania substancji alkoholowej na płód. FAS stanowi najcięższą formę wad wrodzonych, zaburzeń somatycznych oraz nieprawidłowości w obszarze neurologicznym. Pełnoobjawowy FAS to również specyficzne anomalie w obrębie głowy (szczególnie twarzy) oraz widocznie spowolniony rozwój fizyczny zarówno przed, jak i po urodzeniu. Pełnoobjawowy FAS zalicza się do Spektrum Poalkoholowych Zaburzeń Rozwojowych (FASD). W tej kategorii możemy również wymienić inne zaburzenia rozwojowe związane z narażeniem płodu na działanie etanolu.
Oprócz FAS w tym obszarze wyróżnia się również FAE – Alkoholowy Efekt Płodowy (Fetal Alcohol Effect). Czym zatem FAE różni się od typowego FAS? U dziecka z FAE nie występują charakterystyczne cechy dysmorficzne. Dysmorfia definiowana jest jako „zespół wad o podłożu genetycznym, które objawiają się zmienionym wyglądem narządów zewnętrznych”. W przypadku Alkoholowego Zespołu Płodowego anomalie w budowie są wrodzone i są to najczęściej:
- zadarty, krótki nos;
- krótkie szpary powiekowe;
- opadające powieki;
- nisko osadzone uszy;
- szeroko rozstawione oczy;
- mała żuchwa;
- brak rynienki nosowej;
- wąska warga górna i brak czerwieni na ustach;
- krótka szyja;
- spowolniony rozwój twarzy w centralnej (środkowej) części.
Zaraz obok pełnoobjawowego FAS i FAE w klasyfikacji znajdują się także takie pojęcia jak: Częściowy Zespół Alkoholowy Płodu (PFAS), Poalkoholowy Defekt Urodzeniowy (ARDB, Poalkoholowe Zaburzenia Układu Nerwowego (ARND) czy też Częściowy Alkoholowy Zespół Płodowy (pFAS). Skąd tak duża różnorodność nazewnictwa? Jest to wynik różnorodności i intensywności objawów oraz dostępnych klasyfikacji, którymi posługują się diagności. Jednak wszystkie te nazwy i pojęcia łączy wspólna etiologia, związana ze spożywaniem alkoholu przez matkę w czasie ciąży.
Uwaga: Jedynym skutecznym sposobem na unikniecie wystąpienia FAS u dziecka, jest zachowanie przez kobietę abstynencji w każdym trymestrze ciąży.
Bibliografia
Klecka M., Janas-Kozik M. ,,Dziecko z FASD. Rozpoznania różnicowe i podstawy terapii’’ Wydawnictwo Edukacyjne Parpamedia, Warszawa 2009
Raczyński P. ,,Materiały informacyjne o Płodowym Zespole Alkoholowym FAS dla lekarzy’’, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 2007
Liszcz K. ,,Dziecko z FAS w szkole i w domu’’, RUBIKON, Kraków 2011
Jadwiżyc I. ,,Zespół FAS. Płodowy Zespół Alkoholowy’’ Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinku, dostęp: https://www.gov.pl/web/psse-szczecinek/zespol-fas-plodowy-zespol-alkoholowy
