Choroba afektywna dwubiegunowa – na czym polega?
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) to zaburzenie maniakalno-depresyjne, dość trudne w diagnozowaniu. Przyczyn jego rozwoju jest wiele, a ryzyko wystąpienia choroby zwiększają czynniki genetyczne, uzależnienia, traumatyczne sytuacje życiowe, zaburzenia neurologiczne w mózgu czy niedoczynność tarczycy.
Wyróżnia się dwa rodzaje ChAD. Jeden z nich polega na występowaniu naprzemiennie epizodów manii i depresji, a drugi na występowaniu hipomanii i depresji. W obu przypadkach epizod depresji wygląda podobnie, natomiast różnice są zauważalne w przypadku epizodu manii i hipomanii. Na czym polegają poszczególne epizody? Wyjaśniamy poniżej.
1. Epizod depresji
W obu przypadkach epizod depresyjny (jeśli jest umiarkowany lub ciężki) trwa 6-9 miesięcy i co ważne, nie działają w tym okresie leki przeciwdepresyjne. Stan depresji wiąże się z:
- poczuciem utraty energii życiowej,
- ciągłym zmęczeniem,
- trudnością w podejmowaniu decyzji,
- spowolnieniem myślenia,
- zaburzeniami koncentracji,
- zaburzeniami pamięci,
- obniżonym nastrojem,
- utratą zainteresowań,
- niekiedy zahamowaniem psychoruchowym,
- sennością w ciągu dnia (hipersomnią),
- spadkiem libido,
- zaburzeniami apetytu,
- poczucie niskiej wartości,
- zwiększonym poczuciem napięcia i lęku.
Depresja u osób z chorobą afektywną dwubiegunową może doprowadzić do utraty poczucia sensu życia, a w konsekwencji do myśli i tendencji samobójczych.
W nasilonej chorobie dwubiegunowej mogą występować dodatkowo objawy psychotyczne. Ponadto liczba epizodów depresyjnych jest zwykle większa w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej, niż w przebiegu choroby afektywnej jednobiegunowej.
2. Epizod manii
Mania jest stanem trwającym min. 7 dni i podczas niej chory wykazuje się większą aktywnością, ma natłok myśli, większe libido oraz bardzo pozytywny stosunek do otoczenia, ale z drugiej strony taki człowiek potrafi być bardzo natarczywy i chaotyczny. W tym okresie na bok odkłada takie potrzeby, jak sen czy jedzenie. Epizod manii może być zagrożeniem dla chorego, jak i otoczenia, ponieważ w tym czasie podejmuje on nieracjonalne decyzje (np. bierze duży kredyt, zrywa związek z partnerem, rzuca pracę, nagle nadużywa alkoholu itd.).
3. Epizod hipomanii
Epizod hipomanii trwa około 4 dni. Osoba w hipomanii ma mocno podwyższony nastrój, postrzega siebie jako kogoś o dużych umiejętnościach, ma przyspieszony tok myślenia, podejmuje pochopne decyzje, ma mniejszą potrzebę snu i jedzenia, ma tendencję do używania substancji psychoaktywnych. Jednakże hipomania wiąże się z mniejszą liczbą objawów i ich nasileniem, niż w przypadku manii – jest zatem mniej groźna. Osoby podczas hipomanii podejmują nieprzemyślane działania, ale są one częściowo kontrolowane – w manii jest inaczej (tutaj praktycznie brakuje jakiejkolwiek wewnętrznej kontroli).
Choroba dwubiegunowa jest trudna w diagnozie
Diagnozowanie choroby afektywnej dwubiegunowej jest bardzo trudne – zwykle od pierwszych objawów do postawienia diagnozy mija nawet 10 lat. Charakterystyczne dla ChAD jest występowanie naprzemienności epizodów: zawsze po epizodzie manii lub hipomanii przychodzi epizod depresyjny. Co ważne, objawy poszczególnych epizodów pojawiają się z dnia na dzień (jednego dnia chory jest w stanie manii, a drugiego obudzi się w stanie depresji).
Na chorobę dwubiegunową najczęściej chorują osoby młode do 30. roku życia, przy czym szacunki wskazują, że ok. 2-3% populacji jest zagrożona tym zaburzeniem, a zaburzeniami ze spektrum choroby nawet 5% (spektrum choroby oznacza zespół wszystkich zaburzeń z cechą dwubiegunowości).
Choroba dwubiegunowa – leczenie
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej jest trudne – nie ma bowiem leków, które działałyby efektywnie, jak np. w przypadku schizofrenii. Zwykle celem terapii ChAD jest zatem remisja choroby, czyli uzyskanie stanu wolnego od objawów lub zmniejszenie ich nasilenia. Lekarze zalecają przy tym terapię kompleksową, w której łączy się psychoterapię, psychoedukację oraz farmakoterapię.
Jeśli chodzi o farmakoterapię, za najskuteczniejsze uznaje się leczenie stabilizatorami nastroju – to leki normotymiczne, działające przeciwdepresyjnie i przeciwmaniakalnie. Mają także działanie profilaktyczne. W cięższych przypadkach stosuje się kombinacje 2-3 leków. Dobrze dopasowane leczenie pozwala pacjentowi na lepszą jakość życia.
Poza farmakoterapią równie istotna jest psychoterapia oraz wsparcie rodziny – bez tych elementów leczenie środkami farmakologicznymi może nie przynieść efektów.
